Διοξίνες: Πως παράγονται; Πως εξαπλώνονται; Τι ζημιά κάνουν; (ένα επιστημονικό & φωτογραφικό ρεπορτάζ)

Γράφει ο Δρ. Ν.Κ. ιατρός-επιδημιολόγος

 Η φωτιά στις 3 Ιανουαρίου 2019 με φόντο το οροπέδιο του μοναδικού στην Ευρώπη νεολιθικού Στρόφιλα. Αυτά για τα περί πολιτισμού που τάχα κόπτονται ορισμένοι... (φωτ. Εν Άνδρω).

(Σε απάντηση ερωτήματος που θέσαμε χθες σας σε ιατρό φίλο της Άνδρου μας έστειλε το παρακάτω σημείωμα το οποίο παραθέτουμε αυτούσιο ώστε οι αναγνώστες σας να έχουν σαφή γνώση των επιπτώσεων των διοξινών από την καύση απορριμμάτων. Για το παρακάτω κείμενο, εκτός των ιατρικών γνώσεων του, συμβουλεύτηκε και τα στοιχεία του ερευνητικού κέντρου ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ και του Τμήματος Χημείας του ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ - ΕΝ ΑΝΔΡΩ)

 

Δεν προχώρησε επί 5ετία η ανακύκλωση με ευθύνη του Δήμου. Κόλλησε κι ο νέος ΧΥΤΥ με τα ψέματα για υπόγεια ύδατα που "πιθανόν" να μολύνονταν από διοξίνες! Και έμεινε σε αυτή την άθλια κατάσταση που στεναχωρεί, αλλά είναι πραγματικότητα (φωτ. Εν Άνδρω).  

Κατά την καύση πλαστικών, ελαστικών κλπ. παράγονται σημαντικές ποσότητες επιβλαβών χημικών ουσιών επικινδυνότερες των οποίων είναι κατά σειρά οι διοξίνες, τα φουράνια, οι πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, τα βαρέα μέταλλα και τα μικροσωματίδια PM-10 2 και PM-2,5. Όλες αυτές οι ουσίες ρυπαίνουν τον αέρα, εναποτίθενται στο έδαφος, στα φυτά, στα επιφανειακά νερά και τέλος καταλήγουν στα τρόφιμα.

Oι διοξίνες και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια ανήκουν στην κατηγορία των "ανθεκτικών οργανικών ρύπων" (POPs) οι οποίοι παρουσιάζουν πολύ μεγάλη ανθεκτικότητα στη χημική και βιολογική διάσπαση και κατά συνέπεια περνούν από το περιβάλλον στην τροφική αλυσίδα των ζώων και τελικά βιοσυσσωρεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό, με καταστρεπτικές συνέπειες για την υγεία.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO), ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών του Καρκίνου (IARC) και άλλοι διεθνείς οργανισμοί έχουν χαρακτηρίσει τις διοξίνες καρκινογόνες για τον άνθρωπο και υπεύθυνες για άλλες σοβαρές βλάβες όπως ενδομητρίωση, νευροσυμπεριφορικές και ανοσοκατασταλτικές ανωμαλίες.

Γι' αυτή την άθλια εικόνα διαχείρισης των σκουπιδιών πρέπει να πάρουν θέση "εδώ και τώρα" όλοι οι υποψήφιοι δήμαρχοι. Και ιδίως οι πολιτευόμενοι γιατροί του νησιού... (φωτ. Εν Άνδρω).

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι διοξίνες περνούν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της τροφής ενώ ελάχιστα μέσω της αναπνοής (κυρίως από την κατάποση της σκόνης) και δεν διαπερνούν το δέρμα. Η έκθεση του ανθρώπου στις τοξικές αυτές ουσίες οφείλεται κυρίως στην κατανάλωση κρέατος, αυγών, γαλακτοκομικών προϊόντων και ψαριών.

Τα προϊόντα φυτικής προέλευσης όπως οπωροκηπευτικά, φρούτα και λαχανικά δεν απορροφούν τους οργανικούς ρύπους αλλά αυτοί επικάθονται στην επιφάνειά τους και απομακρύνονται με σχολαστικό πλύσιμο ή αποφλοίωση πριν την κατανάλωση τους.

Λόγω της λιποφιλικότητάς τους οι διοξίνες απορροφούνται κατά 50% περίπου και συσσωρεύονται στο λιπαρό ιστό από όπου αποδεσμεύονται πολύ αργά (ο χρόνος ημιζωής τους στον άνθρωπο έχει υπολογιστεί στα 7,5 χρόνια).

Η απόσταση των 5 χιλ. είναι βασικό όριο. Το οποίο όμως αυξάνεται ανάλογα με τις μέρες καύσης, τον άνεμο κλπ. Στον Στρόφιλα η χωματερή καίει 5 μήνες! Κάποιοι θα έχουν πρόβλημα στην περιοχή όπως λένε οι επιστήμονες. Αντιθέτως ο Δήμος που διαχειρίζεται τα σκουπίδια και οι πολιτευόμενοι γιατροί του νησιού δεν λένε τίποτα (φωτ. Εν Άνδρω). 

Από προηγούμενες μελέτες  σε παρόμοιες περιπτώσεις, είναι γνωστό ότι υπάρχει σοβαρή επιβάρυνση σε απόσταση έως και 5 χλμ από την εστία μιας πυρκαγιάς, με την επιβάρυνση να μειώνεται αυξανομένης της απόστασης και εξαρτώμενη από τον όγκο των πλαστικών, την έκταση και τη διάρκεια της πυρκαγιάς και την κατεύθυνση του αέρα.

 Αρχικά, οι διοξίνες θεωρήθηκαν ως αποκλειστικώς ανθρωπογενείς ρύποι, επειδή η παρουσία τους σε δείγματα ( πχ. πάγου, λειψάνων) της προβιομηχανικής εποχής είναι μηδενική ως αμελητέα. Όμως, πρόσφατα ερευνητικά αποτελέσματα έδειξαν ότι οι διοξίνες παράγονται - και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες - και κατά τις δασικές πυρκαγιές.

Πρόβατα βόσκουν δίπλα στην καιόμενη χωματερή του Στρόφιλα με τους καπνούς από πάνω τους. Η αρχή της εισόδου των διοξινών στην τροφική αλυσίδα  (φωτ. Εν Άνδρω). 

Από μελέτες που έχουν γίνει σε διεθνές επίπεδο, προκύπτει ότι οι διοξίνες στο γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, συνεισφέρουν σε μεγάλο ποσοστό στην πρόσληψη διοξινών από τους ανθρώπους (42 % επί της συνολικής πρόσληψης). Τα ψάρια συμμετέχουν σε ποσοστό 17 %, το βοδινό κρέας 12%, τα αυγά 8 %, τα φρούτα και τα  λαχανικά 6 %, τα φυτικά έλαια και οι μαργαρίνες 6 %, το χοιρινό κρέας 5 % και τα πουλερικά 3 %.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι τα επίπεδα διοξινών εμφανίζονται ιδιαίτερα αυξημένα στα βρέφη και τα νήπια, σε σχέση με τους ενήλικες, εξ αιτίας του ότι η διατροφή τους βασίζεται κυρίως στο γάλα.