Του Κυριάκου Αθ. Θωμά

Η θεωρητική αναγνώριση της νησιωτικότητας αποκτά αξία μόνο όταν μεταφράζεται σε πράξη. Η πρόσφατη κινητοποίηση των γονέων και των μαθητών του Γυμνασίου – Λυκείου Κορθίου στην Άνδρο, λόγω των σοβαρών ελλείψεων καθηγητών ακόμη και στα μέσα Νοεμβρίου, είναι ένα ζωντανό παράδειγμα του τι σημαίνει έλλειψη εφαρμοσμένης νησιωτικής πολιτικής.

Προκηρύσσονται θέσεις εκπαιδευτικών, αλλά δεν καλύπτονται. Προκηρύσσονται θέσεις γιατρών, αλλά δεν έρχονται. Η Πολιτεία, παρά τις εξαγγελίες και τις καλές προθέσεις, δεν λαμβάνει υπόψη τις ειδικές συνθήκες των νησιών: τη δυσκολία εύρεσης στέγης, τα υψηλά ενοίκια, το κόστος διαβίωσης και τις δυσκολίες μετακίνησης από και προς την ηπειρωτική χώρα.

Χωρίς ουσιαστικά κίνητρα παραμονής και στελέχωσης σε κρίσιμους τομείς – εκπαίδευση, υγεία, δημόσιες υπηρεσίες – οι νησιωτικές κοινωνίες οδηγούνται σταδιακά σε μαρασμό. Και ενώ το πρόβλημα είναι υπαρκτό και γνωστό, η τοπική αυτοδιοίκηση στην Άνδρο, αντί να πρωτοστατεί στη διεκδίκηση λύσεων, επιλέγει συχνά την επικοινωνιακή διαχείριση και την αυτάρεσκη αυτάρκεια, μακριά από τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών.

Η περίπτωση του Δήμου Άνδρου είναι χαρακτηριστική. Ενώ οι γονείς και τα παιδιά του Κορθίου αγωνίζονται για το αυτονόητο — να έχουν καθηγητές στα σχολεία τους — η δημοτική διοίκηση απορρίπτει προτάσεις για κοινή δράση και πίεση προς την κεντρική διοίκηση, περιοριζόμενη σε επιφανειακές ανακοινώσεις. Έργα βιτρίνας και επικοινωνιακές φωτογραφίες δεν μπορούν να κρύψουν το έλλειμμα κοινωνικής ευαισθησίας και πραγματικής επαφής με την τοπική κοινωνία.

Όταν τα σχολεία μένουν χωρίς καθηγητές και το Κέντρο Υγείας χωρίς γιατρούς, δεν μπορεί να παρουσιάζεται ως «μεγάλο έργο» η αντικατάσταση μιας σκουριασμένης σωλήνας. Η κοινωνία δεν μπορεί να ζει σε μια εικονική πραγματικότητα, την ώρα που τα παιδιά της στερούνται βασικά δικαιώματα.

Η κοινωνία μπροστά

Η ουσία της νησιωτικότητας δεν βρίσκεται στα κείμενα στρατηγικής και στις ευρωπαϊκές διακηρύξεις, αλλά στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Εκεί δοκιμάζεται η πολιτική βούληση, η κοινωνική ευθύνη και η αληθινή αγάπη για τον τόπο. Η αντίδραση των γονέων και των μαθητών στο Κόρθι δείχνει τον δρόμο: η κοινωνία δεν μένει σιωπηλή. Όταν οι θεσμοί αδρανούν, οι πολίτες παίρνουν τη σκυτάλη — υπερασπίζονται το δικαίωμα των παιδιών τους στη μόρφωση και στο μέλλον.

Αυτός ο αγώνας είναι η ουσία της νησιωτικότητας: η συλλογική δύναμη μιας κοινότητας που αρνείται να αποδεχθεί την αδικία ως κανονικότητα. Η Ελλάδα, με το μοναδικό της νησιωτικό δυναμικό, μπορεί και πρέπει να γίνει η ηγέτιδα φωνή της νησιωτικότητας στην Ευρώπη του 21ου αιώνα.

Όμως, για να συμβεί αυτό, πρέπει πρώτα να αποδείξουμε — εδώ, στα δικά μας νησιά — ότι την εφαρμόζουμε στην πράξη, με ευαισθησία, σχέδιο και σεβασμό προς τις ανάγκες των ανθρώπων που κρατούν ζωντανή τη νησιωτική Ελλάδα.