Σινέ Άλεξ - 60 χρόνια κινηματογραφική ιστορία στην Άνδρο

Του Διαμαντή Μπασαντή

Οι θερινοί κινηματογράφοι ήταν και είναι μοναδικό κομμάτι του νεοελληνικού πολιτισμού

 

Απομεσήμερο στο Νειμποριό.  Με τον Αντώνη Καρατζά και τον Γιάννη Κοντομάρκο γύρω από ένα συνετιανό φρουτόδες κρασί. Η παρέα χαλαρή. Η μέρα δροσερή. Η θάλασσα με λίγα κύματα μετά ένα βιαστικό καλοκαιρινό μπουρίνι. Η συζήτηση για την σκοτεινή γωνιά στην μια άκρη της εισόδου της Χώρας. Εκεί που έκλεισε η παραδοσιακή από το 1925 Λέσχη Ανδρίων (μεταφέρθηκε τώρα στην ΕΟΧΑ αλλά δεν είναι το ίδιο). Και αν συνεχίσει η στενότητα της εποχής σχολιάζει ο Κοντομάρκος "μπορεί να έχουμε και μια άλλη σκοτεινή γωνιά αν κλείσει ο θερινός κινηματογράφος της Χώρας".

Θα είναι μια απώλεια μια τέτοια εξέλιξη συμφωνούμε όλοι. Απώλεια κοινωνική και πολιτισμική. Οι θερινοί κινηματογράφοι ήταν και είναι κομμάτι του νεοελληνικού πολιτισμού. Λίγοι, πλέον, θερινοί κινηματογράφοι απέμειναν στην Ελλάδα. Και η Άνδρος περισσότερο από μισό αιώνα έχει την πολυτέλεια να έχει έναν από τους τελευταίους. Και μάλιστα εν λειτουργία. Ο οποίος καταφέρνει ακόμα και ενώνει μικρούς και μεγάλους  μπροστά στην μαγική μεγάλη οθόνη.

Το απομεσήμερο, η παρέα και το καλό κρασί ανοίγουν περισσότερο τη διάθεση για συζήτηση. Ο Γιάννης Κοντομάρκος ξεφεύγει και αφηγείται μνήμες από τα παλιά. Μιλά για το πώς διαδέχθηκε στον καλοκαιρινό κινηματογράφο Σινέ Άλεχ της Χώρας τον εκ Καλαμπάκας Γιώργο Νικολαΐδη στη θέση του "αιθουσάρχη" κοντά 40 χρόνια.

Κοντά 60 χρόνια η διαδρομή του θερινού κινηματογράφου στην Άνδρο. Κοντά μισό αιώνα του Κοντομάρκου και από αυτά κοντά τέσσερις δεκαετίες "αιθουσάρχης", δεν είναι λίγο πράγμα. Ο Κοντομάρκος καταιγιστικός αυτό το απομεσήμερο θυμίζει κάτι από το μπουρίνι που πέρασε. Μιλά για τη δική του αρχή στον θερινό, που συμπίπτει με τις πρώτες μέρες του θερινού κινηματογράφου στην Άνδρο. Ο θερινός ξεκίνησε αρχικά στην Λέσχη Ανδρίων το 1955. Οι πρώτες ταινίες στην Άνδρο ήταν του βωβού και παιζόταν στην αυλή της Λέσχης Ανδρίων, στο κτίριο του Καμπάνη που ήταν μέχρι πρόσφατα η Λέσχη. "Οι υπότιτλοι παίζονταν από διαφορετικό μηχάνημα", θυμάται ο Κοντομάρκος. "Ο Νικοαλαϊδης είχε μια ευχερεια να πετυχαίνει τον υπότιλο την ώρα που άνοιγε το στόμα ο πρωταγωνιστής".

Και συνεχίζει: "Το 1955 οι Εμπειρίκοι αποφάσισαν να δώσουν τον κήπο της ΕΟΧΑ για κινηματογράφο ώστε να αποκτήσει και η Άνδρος το πρώτο θερινό σινεμά". Σε αυτό τον κινηματογράφο βρέθηκε το 1957 σε ηλικία 8 χρονών ο Γιάννης Κοντομάρκος. Ο Νικολαϊδης, είχε έρθει ως μηχανικός κινηματογράφου στην Χώρα. Όμως, στην πορεία ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε στην Άνδρο. Προς τιμή της πεθεράς του Αλεξάνδρας ονόμασε τον κινηματογράφο Άλεξ! Ο θερινός σινέ-Άλεξ κατασκευάστηκε το 1956-1957. Πρωτόπαιξε το 1957".

Ο θερινός πέρασε στα χέρια του Γιάννη Κοντομάρκου το καλοκαίρι του 1976 μετά την συνταξιοδότηση του Γιώργου Νικολαϊδη. Πριν περάσει στα χέρια του Κοντομάρκου ο Γιάννης πιτσιρίκος, είχε ήδη ξεκινήσει ως βοηθός του Νικολαϊδη. Και στη συνέχεια ως νεαρός είχε μια φορητή μηχανή και κάθε μέρα πήγαινε και σε άλλο χωριό παιζοντας μια ταινία.

 

Όπως θυμάται ο Κοντομάρκος "πήγα άφραγκος στην Αθήνα, στο τότε γνωστό "Χόλυγουντ". Ο λόγος για την διάσημη τότε στοά στην αρχή της Ακαδηνίας στην Πλατεία Κάνιγγος, όπου στα γραφεία του μεγάλου κτιρίου στεγάζονταν οι ελληνικές εταιρείες διανομής της εποχής. "Εψαχνα επαφη με κάποιον γνωστό παράγοντα των εταιρειών. Τελικά τα κατάφερα και από φοβισμένος νεαρός βρέθηκα κινηματογραφιστής το καλοκαίρι του 1976. Και βρήκα και μεταφορέα, με μια βέσπα, για Ραφήνα ώστε να έρχονται οι ταινίες στην Άνδρο. Οι πρώτες ταινίες που έφερα ήταν: "Για μια χούφτα τουρίστες" με Αλεξανδράκη και Ανουσάκη, "Μονομαχία στον κόκκινο ήλιο" με Τσαρλς Μπρόνσον και Αλέν Ντελόν, "Ο μπάτσος" με Αλέν Ντελόν, "Ο Χαφιές" με Ζαν Πωλ Μπελμοντο, "Δόκτωρ Ζιβάνγκο" με Ομαρ Σαρίφ, "Ελ Σίντ" με Τσάλτον Ήστον και "QuoVadis" με τον Σίντνεϋ Πουατιέ".

Το σινέ-Άλεξ στην Άνδρο

Άλλες εποχές, άλλες ταινίες και πρωταγωνιστές. Κάθε εποχή έχει τις δικές της ταινίες και τους δικούς της πρωταγωνιστές. Ο κινηματογράφος έχει αλλάξει. Πριν αλλάξει ο κινηματογράφος είχε ήδη αλλάξει το κοινό και τα γούστα. Είχε ήδη αλλάξει η τεχνολογία και οι τεχνικές.

Δεν ήταν οι χτεσινές εποχές τόσο καλύτερες και δεν είναι οι σημερινές τόσο χειρότερες. Απλώς κάποιοι από εμάς είμαστε τότε νέοι και αυτό μας κάνει να βλέπουμε τις εποχές μέσα από την εξιδανίκευση της νεότητας, αλλά και την δύναμη του χρόνου που απαλύνει τις σκληρές στιγμές και στρογγυλεύει τις αιχμηρές αναμνήσεις. Αυτό το καταλαβαίνουμε καλύτερα όσοι έχουμε παιδιά και βλέπουμε σήμερα τις δικές τους αντιδράσεις, αλλά και τις δικές τους προτιμήσεις στη ζωή και στην μεγάλη οθόνη.

Τότε οι ταινίες ήταν γενικές. Αφορούσαν όλο το ακροατήριο. Ή, δεν αφορούσαν κάποιους. Η διάιρεση ήταν κατάλληλες και ακατάλληλες για ανηλίκους. Σήμερα οι διαιρέσεις είναι πάρα πολλές. Κάθε κατηγροία στοχεύει σε διαφορετικό κοινό. Και πράγμα παράξενο και ο Κοντομάρκος άλλαξε και με τα χρόνια έγινε πιο στοχευμένος και αυτός ως προς το κοινό. Χωρίς έρευνα αγοράς έχει πια μάθει όλα τα ακροτήρια του. Τα έμαθε χρόνια τώρα "σπουδάζοντας" κάθε βράδυ από το παραθυράκι των εισιτηρίων. Η εμπειρία του ταμείου είναι ανεπανάληπτη αν κρίνω από την ροή των ταινιών του σινέ-Άλεξ. Παιδικές ταινίες στην αρχή του καλοκαιριού ή νωρίς το απόβραδο. Κινούμενα σχέδια. Οι μικροί πάντα καλοί πελάτες. Αν κρίνω από τον εννιάχρονο γιό μου ο οποίος πάντα ξέρει πότε παίζονται ταινίες όπως: "Βρέχει κεφτέδες", "Βρέχει κεφτέδες 2", "Ψυχρά κι ανάποδα" κλπ. Μετά έρχονται οι νεανικές περιπέτειες κάπου στο μέσο της σεζόν όπως: Χάγκόβερ 1, 2 και 3. Και αν κρίνω από τις αντιδράσεις των δύο κοριτσιών μου στοχεύει κι εκεί καλά. Τέλος κλασικές στην κορύφωση και προς το τέλος της σεζόν που έρχονται και οι μεγάλοι στο νησί. Εφέτος ξεκινά με την Μικρά Αγγλία και με μια σειρά πρώτης προβολής μιας και το κοινό της Χώρας έχοντας μια αστική παιδεία δείχνει προτίμηση σε μια καλή ταινία. 

Βέβαια η κρίση έχει πια αγγίξει και το σινέ-Άλεξ. Ολοένα και πιο δύσκολα βγαίνουν τα ευρώ από το πορτοφόλι. Μειώνονται και οι μέρες παραμονής στο νησί. Λιγοστεύουν και οι κινηατογραφόφιλοι. Αλλά ο Γιάννης δεν το βάζει κάτω. ¨εχει κάνει "σπουδή" στο ακροατήριο. Τον κοιτώ εγώ που σπούδασα και διδάσκω τα ακροατήρια και χαίρομαι για την έμφυτη επιχειρηματικότητα και την συνεχή προσαρμογή του στις επιταγές της εποχής. Όπως έλεγε και ο μακαρίτης πατέρας μου: "εκτός από τις σπουδές είναι να το έχεις". Κι ο Γιάννης το "έχει" αν κρίνω από το στενό μαρκάρισμα στον μικρό Οδυσσέα που αγαπά τον κινηματογράφο της δικής του εποχής. Και μοιάζει πιο έτοιμος από όλους για παλιά ή νέα κινούμενα σχέδια. Βλέπει ότι βλέπει από τα παλιά στο ίντερνετ (Βασιλιά τον λιονταριών, Ποκαχόντα, κλπ) με την καθοδήγηση της μεγάλης αδελφής του, αλλά είναι πανέτοιμος ο μπαγάσας και για μια σειρά "κεφτέδες" (1,2 και 3, αυτό ακόμα δεν βγήκε μου λέει), αλλά και για το Frozen (Ψυχρά κι ανάποδα, στα ελληνικά, ενώ περιμένει το Νο 2 που ακόμα δεν βγήκε)!

Καλές, λοιπόν, οι μνήμες. Καλές και οι δικές μας αναμνήσεις. Αλλά καλύτερες για τους επερχόμενους οι δικές τους μνήμες. Που τις δημιουργούμε εμείς οι μεγαλύτεροι, αλλά και η γενικότερη κουλτούρα της εποχής τους. Από αυτή την άποψη ο θερινός κινηματογράφος "έγραψε" τόσες εξαιρετικές μνήμες σε εμάς και στη γενιά μας. Και εξακολουθεί να "γράφει" ακόμα και στα παιδιά μας. Να γιατί πρέπει, πέρα από τις αλλαγές των εποχών, των τεχνικών, της τεχνολογίας και της θεματολογίας, να συνεχίσει να "γράφει" και αυριο. Αξίζει τον κόπο αυτή η μοναδικότητα του νεοελληνικού κινηματογράφου να συνεχίσει να υπάρχει όπου επέζησε. Αφήστε που μπορεί μπορεί να γίνει μεγάλη ατραξιόν για τους ξένους τουρίστες που στις χώρες τους είναι ...άγνωστη ήπειρός!

Κλείνοντας την αναφορά μας στον θερινό της Χώρας και στα θερινά δεδομένα της εποχής μας είναι ώρα να "δραπετεύσουμε" για μερικά λεπτά μέσα από τον σπουδαίο Μάνο Χατζιδάκι που άφησε μουσική παρακατάθηκη για όλους εμάς τους κάποτε μικρούς που μεγαλώσαμε με το αξέχαστο "παλιό σινεμά"...