Εν Άνδρω

 Της Αλεξάνδρας Σκαμάγκα

Σε μια από τις πιο εκπληκτικές εκκλησίες της Σύρου, την Παναγία των Ψαριανών, πρωταπριλιά του 1983, ένας υπάλληλος της Γ' Εφορείας Νήσων Β.Α. Αιγαίου, ο αρχαιολόγος – βυζαντινολόγος, Γεώργιος Μαστορόπουλος, ανακάλυψε, κάτω από τα τάματα, που κάλυπταν μια πολύ παλαιά εικόνα του ναού, την υπογραφή: "Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ο δείξας". Το θέμα της εικόνας, που έχει αποδοθεί θαυμάσια με τη βυζαντινή τεχνοτροπία είναι: «H Κοίμηση της Θεοτόκου».

Η εικόνα ζωγραφίστηκε με την τεχνική της αυγοτέμπερας σε ξύλο, ​​πιθανότατα πριν από 1567, τη χρονιά που ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, στην ηλικία των 26 ετών, άφησε για πάντα τη γενέτειρά του, τον τότε βενετοκρατούμενο  Χάνδακα, (σημερινό Ηράκλειο της Κρήτης), για τη Βενετία και τη μεγάλη του πορεία στη δυτική ζωγραφική, που τον έφτασε στους κορυφαίους διεθνώς της εικαστικής τέχνης.

Αυτή η ανακάλυψη αποδείχτηκε πολύ σημαντική, στο βαθμό, που απέδειξε πως «Ο Έλληνας» (όπως μεταφράζεται το προσωνύμιο «El Greco»), είχε φτάσε σε ώριμη έκφραση στον βυζαντινό τρόπο από τη γενέτειρά του, όπως είχε εξοικειωθεί και με τον δυτικό τρόπο, στις ιδιότυπες συνθήκες συνύπαρξής τους, που χαρακτηρίζουν την λεγόμενη «Κρητική Σχολή», που άνθιζε τότε στην Κρήτη. Είχε λοιπόν συνείδηση της αξίας του, της διαφορετικότητάς του καθώς και το θάρρος να ξεχωρίζει, μετουσιώνοντας στην τέχνη του, το ανεπτυγμένο και εξελισσόμενο γνωστικό και φιλοσοφικό του σύμπαν.

Με τη στάση του αυτή, αναπόφευκτα οδηγήθηκε σε συγκρούσεις με τις αξίες στα προστατευτικά περιβάλλοντα όπου αναπτυσσόταν τότε η ζωγραφική στις πόλεις της Ιταλίας. Έτσι, μετά την πρώτη τριετή θητεία στα εργαστήρια της Βενετίας, συνέχισε στη Ρώμη για άλλα έξι χρόνια, εγκαταλείποντάς τη, μετά από την τόλμη του να συγκριθεί με το Μιχαήλ Άγγελο, για τη Μαδρίτη και μετά, το Τολέδο της Ισπανίας. Σε αυτή την επαρχιακή πόλη μεγαλούργησε ως το τέλος της ζωής του, για 37 χρόνια.

Όμως, έμεινε στην αφάνεια διεθνώς ως τις αρχές του 20^ου αιώνα. Από τότε ως το σήμερα άρχισε αυξανόμενα να αναγνωρίζεται η επιρροή και διαχρονικότητα της τέχνης του.

Η ανακάλυψη της «Κοίμησης της Θεοτόκου» οδήγησε σε αναγνώριση και στη συνέχεια σε αποδοχή ως αυθεντικών περισσοτέρων έργων του. Επίσης στη διάλυση διάφορων «ερμηνειών ελαττωματικότητας στην όρασή του» που είχαν στο μεταξύ διατυπωθεί από δυτικούς κριτικούς, για να ερμηνευθούν οι τεχνικές απόδοσης της πνευματικότητας στα έργα του, που τον έφερναν σε τόσο πρώιμη εποχή, κοντά στη μοντέρνα τέχνη. Κι ακόμα δεν έχουν εξαντληθεί οι αναζητήσεις των σχέσεων της βυζαντινής του παιδείας με τις ενδείξεις μεγαλοφυΐας στις δυτικές συνθέσεις του.

15-08-2020

Πηγή εικόνας https://panagia-ierosolymitissa.blogspot.com/2019/08/blog-post_970.html