Η ιεροτελεστία της άνοιξης
Του Διαμαντή Μπασαντή
«Έστησε ο έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη». O στίχος του Διονυσίου Σολωμού ήρθε ξαφνικά και καρφώθηκε στη σκέψη αυτές τις μέρες. Αν και διανύουμε τις τελευταίες μέρες του Μάρτη.
- Θες γιατί επικρατούσε ένα υπέροχο ανοιξιάτικο κλίμα στο νησί;
- Θες γιατί ήταν μια λαμπερή 25η Μαρτίου;
- Θες γιατί ένα φως ανοιχτόκαρδο άπλωνε πάνω στις καταπράσινες κοιλάδες;
- Θες γιατί ο ορίζοντας έσβηνε στο βαθύ μπλέ ενός «αμάραντου» πελάγους;
Κατέβηκα στην αγορά και αιφνιδίασα μερικούς ενήλικες ρωτώντας αν ήξεραν ποιος είχε γράψει τον παραπάνω στίχο. Με κοίταξαν απορημένοι. Για να μην λέμε συνέχεια για την «άγνοια» των νέων. Μετά πήρα τηλέφωνο την μικρή Δανάη και τον παλιόφιλο Κώστα. Αυτοί ήξεραν. Χάρηκα. Και συνέχισα τις διαδρομές μου. Σε κάθε στροφή, σε κάθε γωνία, λες και άκουγα να μου μιλά ο Σολωμός.
Παράξενο. Τα τελευταία χρόνια ολοένα και συχνότερα συναντώ τον Κόντε από το Τζάντε, το φιόρο του Λεβάντε. Παιδιά στο σχολείο μαθαίναμε, κάποτε βαριεστημένοι είναι αλήθεια, τα διάσπαρτα αριστουργήματα από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους. Αυτά τα σπαράγματα κορυφαίων στίχων, που εξακολουθούν να αστράφτουν μέχρι σήμερα στις σελίδες της μνήμης.
Έπρεπε να μεγαλώσω. Έπρεπε να ταξιδέψω σε άλλες θάλασσες και ουρανούς. Έπρεπε να κάνω τόσες διαδρομές. Έπρεπε να γυρίσω ώριμος στην πατρική Άνδρο για να συναντήσω πάλι τον Ποιητή. Με άλλα λόγια έπρεπε να ζήσω αρκετά για να καταλάβω την νεότητα του Σολωμού. Ή, όπως είχε πει και ο Πικάσο: Για να καταλάβεις την νεότητα πρέπει να ζήσεις πολλά χρόνια.
Ο Σολωμός είναι ο ποιητής της νεότητας, αλλά και ο ποιητής της Άνοιξης. Της νεότητας ενός αναγεννημένου αρχαίου έθνους, αλλά και της άνοιξης μιας αρχαίας γλώσσας που μέσα στο έργο του ξαναπλάστηκε. Αλλά είναι και ο ποιητής της ελευθερίας, που την είδε να αναδύεται μέσα από τις τραγικές στιγμές του πολιορκημένου Μεσολογγίου.
Καθώς περπατάγαμε με τον εννιάχρονο Οδυσσέα τον ρώτησα αν ήξερε ποιος είναι ο Σολωμός. Ήξερε. Το είχε μάθει στο σχολείο. Ήξερε πως είχε γράψει και τους στίχους του εθνικού μας ύμνου. Ήξερε τον Παλαμά και τον Ελύτη. Ήταν στην κατάλληλη ηλικία να μαθαίνει, αλλά θα χρειαστεί μάλλον πολλά χρόνια για να αρχίσει να συναντά όλους αυτούς στις διαδρομές της δικής του ζωής. Τώρα απλώς μαθαίνει. Καμιά φορά λίγο βαριεστημένα. Μερικές φορές αποστήθιση. Όμως, κάποτε περπατώντας σε μιαν άλλη εποχή, σε μιαν άλλη Άνδρο, στις στροφές ενός άλλου δρόμου, ίσως ξαφνικά συναντήσει κι αυτός τον σιόρ Διονύσιο Σολωμό και αναβλύσουν από μέσα του οι μοναδικοί στίχοι μιας ατέρμονης άνοιξης που μας άφησε κληρονομιά.
Η άνοιξη στην Ελλάδα δεν είναι ένα απλό πέρασμα από την ισημερία. Είναι μια ιεροτελεστία. Εκτός από το πρώτο σκίρτημα της νέας εποχής είναι και το σκίρτημα της μνήμης που αναδύεται μέσα από το αναγεννημένο τοπίο. Η άνοιξη στην Ελλάδα είναι η 25η Μαρτίου. Ένα μυστικιστικό όριο ανάμεσα στον Άδωνη και στον Ευαγγελισμό. Ανάμεσα στην ελευθερία και στον Σολωμό. Είναι μια ανάταση καθώς όλα γύρω λένε: «Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε»…
Κι όμως είναι ακόμα Μάρτης. Ναι, αλλά γύρω: «Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη»! Αυτές, λοιπόν, τις σπουδαίες μέρες καθώς διατρέχω το δοξαστικό τοπίο του νησιού μπροστά σε ένα Αιγαίο που αστράφτει γαλήνιο νοιώθω πως δίπλα στο αξεπέραστο «το αληθινό είναι και εθνικό» του Σολωμού πρέπει να προσθέσουμε πως "το ελληνικό για να υπάρξει πρέπει να τείνει στο οικουμενικό".
Πράγματι, ο Σολωμός είναι ο αδιαμφισβήτητα ποιητής της Άνοιξης. Αλλά ευτυχώς δεν έμεινε μόνος. Έχουμε και τον απόλυτο ποιητή του Καλοκαιριού, τον Ελύτη. Αλλά και άλλοι σπουδαίοι μας ταξίδεψαν ως κοινωνία. Να θυμηθούμε τον Καβάφη, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο, τον Εμπειρίκο. Αλλά και τόσους άλλους που έστησαν τα οδόσημα της διαδρομής μας. Και που συνεχίζουν να μας ταξιδέψουν από την ελληνικότητα μέχρι την οικουμενικότητα.
Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς που πολλοί θαρρούν λύση το κλείσιμο στο καβούκι μας όλοι αυτοί με επικαφαλής τον Σολωμό μας δείχνουν τον αντίθετο δρόμο. Γιατί αυτοί διεύρυναν τα όρια. Αυτοί έκαναν το ελληνικό και αληθινό και οικουμενικό. Αυτοί άνοιξαν δρόμους σε δύσκολους και σκοτεινούς καιρούς. Και έλαμψαν σε χαλεπές εποχές. Στα δύσκολα ξεχωρίζει ο χαρακτήρας και η δύναμη, το ταλέντο και η εργατικότητα, η ποίηση και η δημιουργία.
Άνδρος, 25η Μαρτίου 2014
