Απο το Βυζάντιο στην Απελευθέρωση....
Του Σταμάτη Μ. Καμπάνη
Αν αναζητήσουμε το πνευματικό και γεωγραφικό κέντρο βάρους της Άνδρου σίγουρα θα το βρούμε στο μοναστήρι της Παναχράντου. Υπάρχουν τόποι που εστιάζουν και συμπυκνώνουν το φως, τόποι ένθεοι, τόποι ανάτασης και αγιοσύνης. Ένας τέτοιος τόπος είναι και αυτός που είναι κτισμένος το μοναστήρι της Παναχράντου.
Εκεί πάνω ο άνθρωπος μπορεί να διαλογιστεί, να προσευχηθεί και να φωτιστεί. Είναι βέβαιο πως εκεί θα πρέπει να υπήρχε πάντοτε εστία φωτός. Όμως η ίδρυση της μονής θα πρέπει να αναζητηθεί στον 10ο αιώνα όπου σύμφωνα με τον θρύλο ιδρύθηκε από τον Νικηφόρο Φωκά αφού αυτός είχε ανακτήσει την Κρήτη από τους Σαρακηνούς (960 μ.Χ.). Όμως δεν αποκλείεται σε αυτόν τον τόπο να βρέθηκε ο φιλόσοφος του Βυζαντίου Λέων ο Μαθηματικός ο οποίος έζησε στην Άνδρο ως μοναχός 10 χρόνια (820-830 μ. Χ.). Ίσως κάποιο μοναστήρι ή ασκητήριο να προϋπήρχε εκεί και σε αυτό το μέρος να εμπνεύστηκε και να δημιούργησε το αρμόνιο, αλλά και τον μηχανικό «μαγικό πλάτανο».
Στα χρόνια της χρυσής εποχής του Βυζαντίου (960-1204) το μοναστήρι γνώρισε μεγάλη άνθιση μαζί με την οικονομία της Άνδρου η οποία εκείνη την εποχή στηριζόταν κυρίως στην μεταξοβιοτεχνία. Στα χρόνια των Φράγκων (1204-1566), που ακολούθησαν το μοναστήρι αγωνίστηκε να επιβιώσει. Και επιβίωσε. Κατά την περίοδο της οθωμανικής επικυριαρχίας (1566-1821) άρχισε σιγά-σιγά να ανακτά την σπουδαιότητα και την αίγλη μέχρι του σημείου που έγινε έδρα των επισκόπων της Άνδρου. Μετά την επανάσταση αποτέλεσε πνευματικό κέντρο και τόπο προσκυνήματος.
