Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Ο Γιάννης Σπανός είναι ο συνθέτης που μελοποίησε μοναδικά το βιαστικό καλοκαίρι της γενιάς μας, αλλά και τα βιαστικά καλοκαίρια αρκετών γενιών πριν και μετά από εμάς. Τον "συνάντησα", πρώτη φορά, μέσα από ενά πικ-απ ακούγωντας την Τρίτη Ανθολογία. Νεαρός φοιτητής εκείνα τα ανταριασμένα χρόνια της μεταπολίτευσης. Mε μάγεψε ο «ιδανικός κι ανάξιος εραστής» του σε στίχους Νίκου Καββαδία. Ίσως γιατί ήμουν στην ιδανική εποχή της ζωής κι ονειρευόμομουν ταξίδια μακρινά, καθώς με ταλαιπωρούσαν βαρετά μαθήματα μακροοικονομίας και οικονομετρίας στα αμφιθέατρα του μεγάλου, άχαρου και ωχρού κτήριου της Νομικής στην οδό Σόλωνος…

Οι δίσκοι τότε ήταν long-play, τα καλοκαίρια έμοιαζαν ατελείωτα και τα νησιά ήταν πάρα πολλά. Κι εμείς τα παίρναμε σβάρνα με ένα slipping-bug και μια μεγάλη σκηνή. Η Άνδρος ήταν μια ανάμνηση καλοκαιρινής πέτρας και κατάφυτων μπαξέδων με λεμονιές και κυπαρίσσια. Εκείνο το καλοκαίρι της Τρίτης Ανθολογίας κρατούσα από το χέρι μια κοπελιά και ήμουν σίγουρος πως η ζωή μας ανήκε. Ταξίδευα πέρα από τα όρια της πολιτικής κι ονειρεύομουν μακρινές διαδρομές στον χάρτη της ζωής.

Τα χρόνια που ακολούθησαν "ανακάλυψα" και πάλι το φευγαλέο του καλοκαιριού μέσα από τα τραγούδια του Σπανού και "ταξιδέψαμε" μαζί του πολλές φορές στο φευγαλέο στοιχείο του καλοκαιριού της ζωής. Όπως είχε "ταξιδέψει" νωρίτερα και μια άλλη γενιά και όπως τραγούδισαν και μετά από εμάς πολλές νεώτερες γενιές μέσα από εκείνα τα φωτεινά καλοκαίρια του «νέου κύματος» που "δεν είναι και τόσο νέο, αλλά παραμένει ακόμα νέο" όπως είπε ο ίδιος.

Ο Γιάννης Σπανός σχολιάζει στο Γαύριο..

 Όμως ο Σπανός δεν είναι μόνο "νέο κύμα" είναι και πολλά άλλα τραγούδια. Ανάμεσα σε όλα να ξεχωρίσουμε μερικά από τα κλασικά έντεχνα λαϊκά του που άφησαν εποχή όπως η συγκλονιστική «Μια Κυριακή», η αξεπέραστη «Αλάνα» και η ατελειώτη «Οδός Αριστοτέλους». Μεσά από αυτά τα έντονα ελληνικά τραγούδια του ο Γιάννης Σπανός μας αποκάλυψε την δύναμη της μελαγχολίας, την τρυφερότητα της σκληρότητας, τον ερωτισμό της απελπισίας.

Ήταν ο Γιάννης Σπανός που μέσα από αυτά τα σπαράγματα των μεγάλων τραγουδιών του μας αποκάλυψε και κάποια από τα κορυφαία και διαχρονικά στοιχεία του ελληνικού τραγουδιού. Στα στοιχεία αυτά με ξενάγησε ένα καλοκαίρι στην Πλάκα, στο σπίτι του παλιόφιλου Μιχάλη, μια ερωτευμένη με την Ελλάδα ισπανίδα φιλόλογος από την Βαλένθια. Την άκουγα έκπληκτος να μου εξηγεί:

«Η ελληνική μουσική έχει μια ερωτική σχέση με τον θάνατο. Αντίθετως η ισπανική έχει μια τραγική σχέση μαζί του. Και οι δύο λαοί επηρεαστήκαμε από την Ανατολή. Όμως, η ισπανική Ανατολή εμπεριέχει μόνο την σκληρότητα και την αγριάδα του θανάτου. Αυτό μπορείς να το δεις στο φλαμένγκο: στυς σκληρούς στίχους, στην τραχειά μουσική και στον αυστηρό χορό του. Αντιθέτως, η ελληνική Ανατολή ξόρκισε την θλίψη του αποχαιρετισμού και τον πόνο του θανάτου τραγουδώντας τα ερωτικά.»

Η "Αλάνα" του Γιάννη Σπανού σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο την σχέση ελληνικού τραγουδιού με το τραγικό στοιχείο. Από την συναυλία στο Γαύριο.

Σκεφτείτε για λίγο τους στίχους και την μουσική σε αυτά μεγάλα τραγούδια του Σπανού. Και ίσως διαπιστώσετε κι εσείς πως είχε δίκιο η Μαρία από την Βαλένθια - που μάταια με περίμενε ένα καλοκαίρι στο Αλικάντε! Είχα ξεμείνει στην Αγγλία γράφοντας μια διατριβή! Ακόμα μια φορά ιδανικός κι ανάξιος ταξιδευτής των μακρισμένων προορισμών…

*****

Τελικά πρέπει να ομολογήσουμε πως χτες στο Γαύριο ήταν μια διαφορετική καλοκαιρινή βραδιά. Μια βραδιά παρέα με τον Γιάννη Σπανό της διαχρονικής νιότης μας. Κι ήμασταν εκεί αρκετές εκατοντάδες φίλοι της μουσικής του που τραγουδίσαμε μαζί του, αλλά και μαζί με τον σπουδαίο Βαγγέλη Μαχαιρα που στα χέρια του το μπουζούκι "μιλαγε", τον εκφραστικότατο Κώστα Τζιαγκούλα τόσο στο τραγούδι όσο και στην κιθάρα και την Πένη Ξενάκη που κατάφερε κι έδωσε ζωή με την φωνή της σε όλες τις περιόδους του συνθέτη. Τραγουδίσαμε μαζί τους μερικές από τις σπουδαίες σελίδες που έχει γράψει στην ελληνική μουσική ο Γιάννης Σπανός. Διαδρομές που καλύπτουν μια πολύ μεγάλη μουσική γκάμα του Γιάννη Σπανού, η οποία «δυστυχοευτυχώς» (όπως σχολιάσε με χιούμορ ο ίδιος) απλώθηκε διαχρονικά και σε όλο σχεδόν το εύρος του ελληνικού τραγουδιού.

Τραγουδήσαμε στίχους και εποχές. Και μέσα από αγαπημένα τραγούδια αγγίξαμε κάτι από εμάς ψάχνοντας διαδρομές μας ..."πίσω στο μέλλον"! Ένα μέλλον, που κάποτε είχαμε την ευτυχία να ονειρευόμαστε. Και που σήμερα έχουμε το προνόμιο να το κοιτάμε από το ύψος του παρελθόντος μας! Ή, όπως θα έλεγαν και οι πρακτικά στοχαστικοί Άγγλοι: "with the benefit of hindsight"...

 Ευχαριστούμε κύριε Σπανέ για την βραδιά που μας πρόσφερες και χρόνια πολλά για τα σημερινά γενέθλια σου. 

Σημείωση: Οι καλλιτεχνικές φωτογραφίες είναι του συνεργάτη μας Δημήτρη Αντωνέλλου. Τα ερασιτεχνικά βίντεο είναι του "εν Άνδρω".