Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Θαλασσοκόρακας στη νότια Άνδρο

Είχα συζητήσει με τον Ισίδωρο για το πρόγραμμα προστασίας της άγριας ζωής, το  Life, που η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και NCC μαζ;i με την Ευρωπαϊκή Ένωση "τρέχουν" στην Άνδρο. Έχουν δοθεί 1.800.000 ευρώ για υποδομές και λειτουργία του προγράμματος με στόχο να εξελιχθεί η Άνδρος σε έναν παράδεισο σπάνιων πουλιών στους μοναδικούς υδροβιότοπους της. Έτσι κάποια στιγμή βρήκαμε ευκαιρία για δύο διαδρομές, με το σκάφος Καλυψώ. Η πρώτη νότια, η δεύτερη βόρεια...

Νότια Άνδρος

Ξεκινήσαμε από το Κόρθι. Ήταν ένα καλοκαιρινό πρωινό με λιγο αέρα. Τραβήξαμε νότια προς το Στενό. Πρώτη στάση ο υδροβιότοπος στον Άη Γιάννη στις Κρεμύδες. Μια περιοχή ξεχωριστή.

Ο υδροβιότοπος στον Άη Γιάννη στις Κρεμύδες

Ο Άη Γιάννης στις Κρεμύδες πάνω στον βράχο

Κονάκι στο Στενό

Ένας πολύ μεγάλος υδροβιότοπος με καλαμιές και άλλα φυτά κοντά στην θάλασσα. Στην κορυφή του τεράστιου βράχου που κλείνει νότια τον κάβο το εκκλησάκι του Άη Γιάννη. Στις πλαγιές του βουνού ένα σπίτι κι ένα κονάκι πάνω από την μεγάλη παραλία.

Η επικράτεια του θαλασσοκόρακα

Το τοπίο άγριο, έρημο κι επιβλητικό. Πάνω σε ένα βράχο που ορθώνεται καταμεσίς στη θάλασσα τρεις θαλασσοκόρακες κοιτούν μακριά. Είναι από τα προστατευόμενα πουλιά και ανήκουν στην φημισμένη οικογένεια των κορμοράνων, όπως μας εξηγεί ο Ισίδωρος.

 Θαλασσοκόρακας: Δύο φωτογραφίες του. Λες κι είναι γλυπτό πάνω στον θαλασσοδαρμένο βράχο έτσι ακίνητος κόντρα στον ήλιο.

Μόλις το σκάφος πλησιάζει στα 150-200 μέτρα τον βράχο οι δύο φεύγουν. Ο τρίτος παραμένει στη θέση του. Μας δίνει έτσι τη δυνατότητα να τον φωτογραφίσουμε και μάλιστα καθώς κάνουμε αργά τον γύρο το βράχου να τον πάρουμε από πολλές πλευρές. "Αυτός έχει εμπειρία στο μοντελινγκ" σχολιάζει ένας της παρέας!"Πρέπει να έχει κάνει φωτογραφίσεις για το National Geoagrafic”!!

Γελάμε όλοι.

Ο Ισίδωρος μας εξηγεί και για τον Αιγαιογλαρο, που έχει κόκκινο ράμφος, σε αντίθεση με τον κοινό γλέρο που έχει κίτρινο. Έιναι ένα άλλο σπάνιο πουλί που ζει εδώ. Δυστυχώς αυτόν δεν τον βλέπουμε. Καθόμαστε αρκετή ώρα και μας εξηγούν για τις εγκαταστάσεις στον υδροβιότοπο της παραλίας και για την περιοχή. Μετά το σκάφος στρίβει και αφήνει πίσω την επικράτεια του θαλασσοκόρακα στις Κρεμύδες.

Τα χρώματα του θαλασσοκόρακα, ένα με την πέτρα. Ένα με το περιβάλλον στο οποίο ζει...

Το «μοντέλο» εξακολουθεί ατάραχο να εποπτεύει την θάλασσα πάνω στον βράχο. Αν δεν γυρνούσε το κεφάλι του δεξιά ή αριστερά θα έλεγες πως είναι θαλάσσιο γλυπτό πάνω στον ανεμοδαρμένο βράχο.

Το βασίλειο του μαυροπετρίτη

Βάζουμε πλώρη για την καρδιά του Στενού. Προορισμός τα δύο νησάκια πλάι στην Τήνο. Εκεί είναι το βασίλειο του μαυροπετρίτη. Ενός σπάνιο είδος γερακιού, που κάθε χειμώνα μεταναστεύει στην Μαδαγασκάρη, για να επιστρέψει πάλι πίσω αργά την άνοιξη.

Στα δύο νησάκια έχουν διαμορφωθεί υποδομές (υδατοδεξαμενές, τεχνητές φωλιές κλπ) για να μπορέσει η αποικία των άγριων πουλιών να βρει χώρους και να επεκταθεί.

Μαυροπετρίτης σε πτήση πάνω από το Στενό

Σμήνος μαυροπετριτών πάνω από το νησάκι του Στενού.

Το μικρό σκάφος φτανει και ο Θανάσης απβιβάζεται και κάνει τον γύρο κάθε νησιού για να ελέγξει φωλιές, αυγά, νεογέννητα και φυτά, ενοχλεί τα πουλιά. Δεκάδες από αυτά σηκώνονται κράζοντας στον αέρα. Η παραμονή του ελεγκτή σε κάθε νησάκι είναι 5-10 λεπτά. Όπως εξηγεί ο Ισίδωρος τις υποδομές τις φτιάχνουν τον χειμώνα που τα πουλιά είναι στην Μαδαγασκάρη.

Ο Θανάσης ελέγχει τις φωλιές στο μικρό νησάκι δίπλα στην Τήνο, ενώ τα πουλιά έχουν σηκωθεί στον αέρα. 

Οι μαυροπετρίτες τα κάνουν όλα αργά: έρχονται τελευταίοι στην Ελλάδα και τελευταίοι φεύγουν. Επειδή έρχονται τελευταίοι βρίσκουν στις φυσικές φωλιές άλλα θαλασσοπούλια, όπως ο Αιγαιόγλαρος, που είναι και μόνιμος κάτοικος εδώ και ζει τρώγωντας μόνο ψάρια. Έτσι το Life βοηθά την παραμονή και την αύξηση των μαυροπετριτών...  

Και οι ..."μονάχους-μονάχους"!

Το τοπίο υπέροχο, αλλά έρημο. Μόνο ένα ιστιοφόρο ανοικτής θαλάσσης, μακριά, διασχίζει το Στενό και ένας ψαροντουφεκάς από την μεριά της Τήνου ψαρεύει. Ξαφνικά βλέπουμε και έναν άλλο «επισκέπτη» που ψαρεύει κι αυτός: μια μεγάλη φώκια μονάχους-μονάχους!!! Ξαφνιαζόμαστε. Όχι όμως ο Ισίδωρος. Γελά και λέει: "Οι φώκιες "μονάχους-μονάχους" έχουν επεκταθεί από την Αλλόνησο και έχουν πάει και στην Γιάρο! Μέρος του προγράμματος Life της Άνδρου και της Σύρου είναι να επιβλέπουν την άγρια ζωή στην Γιάρο και τις φώκιες μονάχους-μονάχους!"

Σαν πίνακας ένα ιστιοφόρο καθώς περνά το Στενό Άνδρου-Τήνου

Ούτε που το φανταζόμαστε. Και να τώρα το μεγάλο θαλάσσιο θηλαστικό που ψαρεύει κοντά μας. Όμως ίσα που βγάζει κάθε λίγο για μερικά δευτερόλεπτα το κεφάλι από το νερό. Και συνέχεια απομακρύνεται. Οι φωτογραφίες πάνε χαμένες… Πέσαμε σε φώκια-ψαρά (!) που δεν τα πάει καθόλου καλά με ...το μόντελινγκ!!!

Εδώ κάτω από τον πανέμορφο πέτρινο φάρο στο μεγάλο νησάκι ψάρευε μονάχη ...η "μονάχους-μονάχους"!!

 Ο έλεγχος τελειώνει στο μεγάλο νησάκι. Το ποτιστικό δουλεύει, η δεξαμενή νερού αδειάζει κανονικά, τα φυτά αναπτύσσονται, οι φωλιές είναι εντάξει και υπάρχουν νεογέννητα και αυγά. Και στο μικρό νησάκι φωλιές και πουλιά είναι εντάξει. Όμως το ποτιστικό δεν δουλεύει σωστά, τα φυτά δείχνουν καχεκτικά. Το σημειώνουν. Θα επανέλθουν να διορθώσουν τα μπεκ και την ροή αργότερα.

Η θαλασσοσπηλιά της Τρυπητής

Βάζουμε πλώρη πάλι για Άνδρο. Κατεύθυνση τα Τρομάρχια και η θαλασσοσπηλιά της Τρυπητής. Αρκετή απόσταση. Μέχρι εκεί βλέπουμε δύο μικρούς υδροβιότοπους. Τα νερά του χειμώνα σε συνδυασμό με κάποιες πηγές το καλοκαίρι σχηματίζουν μικρούς πράσινους χώρους που ζουν θαλασσοπούλια.

Δύο απο τους πολλούς διάσπαρτους μικρούς υδροβιότοπους στο Στενό.

Φτάνουμε στα Τρομάρχια. Το μοναστήρι από κάτω ίσα που φαίνεται χαμένο στο τοπίο της πέτρας και του ήλιου. Μόνο τα λευκά μέρη του ξεχωρίζουν στο μεσημεριανό φως.

Τα Τρομάρχια. Τρομάζεις να τα δεις με τον τηλεφακό. Μόνο το άσπρο της εκκλησίας ξεχωρίζει. 

Το εκτυφλωτικό φως της Μεσογείου τα «σβήνει» όλα. Για το φως αυτό έγραψαν τόσα και τόσα ο Καμύ, ο Σεφέρης, ο Σινόπουλος και ο Ελύτης. Το φως της Μεσογείου το οποίο αποτύπωσαν  με τρόπους εντυπωσιακούς στους πίνακες τους ο Τέρνερ και ο Σαγκάλ.

Το δραματικό στοιχείο όπως αναδύεται μέσα από το εκτυφλωτικό φως...

Στρίβουμε για Τρυπητή. Η Τρυπητή είναι μια θαλασσινή σπηλιά. Ένα θαλάσσιο άνοιγμα πάνω σε ένα συμπαγή τεράστιο βράχο. Ο Θανάσης μας λέει πως οι ντόπιοι τον λένε: «το καράβι που πέτρωσε η Παναγία»! Πλησιάζουμε όσο μπορούμε με το σκάφος. Τραβάμε φωτογραφίες. Όμως για να την δούμε βουτάμε και κολυμπάμε μέσα.

 

Σαν πετρωμένο καράβι ο συμπαγής βράχος της Τρυπητής... 

Η θαλάσσια σπηλιά. Η δεύτερη έξοδο της είναι στη στεριά. Από το άνοιγμα της εξόδου φαίνεται το βουνό,.

Υπάρχει ένα άνοιγμα από όπου μπαίνει φως και φαίνονται τα απέναντι βουνά. Ο βυθός έχει τα χρώματα της ίριδας. Το μέρος εντυπωσιακό. Λίγοι το ξέρουν. Αλλά καποιοι από τους προηγούμενους που το ήξεραν άφησαν τα σκουπίδια τους σε μια νάιλον σακούλα στην άκρη του βράχου!!! Ο Θανάσης τα μαζεύει και κολυμπάμε πίσω στο σκάφος.

Επιστροφή με σκέψεις για την μοναδικότητα μιας Άνδρου που δεν ξέρουμε...

Η επιστροφή στο Κόρθι δεν έχει στάσεις. Αλλά μόνο σκέψεις. Για την μοναδικότητα της Άνδρου. Για την απίστευτη ποικιλία άγριας ζωής στο Στενό και στα νησάκια. Για μια Άνδρο που δεν είχαμε σκεφτεί πως υπάρχει. Μια Άνδρος, σπάνια και μοναδική την οποία αξίζει να γνωρίσουμε…

Βόρεια Άνδρος

Για την βόρεια διαδρομή ξεκινήσαμε ένα πρωινό από το λιμάνι της Χώρας. Αφήσαμε πίσω τα γνωστά κατοικημένα σημεία. Πρώτη στάση του Life η νησίδα της Θεοτόκου. Λίγο πριν τα Άχλα. Φτάνοντας βρήκαμε ήδη εκεί ένα σκάφος με Γάλλους τουρίστες που παρατηρούν την άγρια φύση της Άνδρου.

Η Θεοτόκος με δεκάδες μαυροπετρίτες πάνω της

Ταξιδεύοντας με τον Ισίδωρο στο σκάφος "Καλυψώ"...

Πλησιάσαμε χαιρετίσαμε. Και ο Θανάσης έδωσε μερικά φυλλάδια στα αγγλικά στους Γάλλους. "Φαντάζομαι την έκπληξη τους. Tους μοιράζουμε μεσοπέλαγα φυλλάδια! Θα τους είχαν πει πως τίποτα δεν λειτουργεί στην Ελλάδα και ξαφνικά να μπροστά τους ένα σκάφος του Life να τους δίνει πληροφοριακά φυλάδια!", σχολίασα. "Εμείς πρέπει να κάνουμε την δουλειά μας", φιλοσόφησε ο Θανάσης…

Το φέουδο των μαυροπετριτών

Φτάσαμε στην Θεοτόκο. Το νησάκι απόκρημνο και βραχώδες. Έχει την αναγκαία βλάστηση ώστε να έχουν τα πουλιά σκιά για τις φωλιές τους. Απέναντι στην ακτή ένα μικρό δασάκι. Δείγμα πως κατεβαίνουν νερά τον χειμώνα και διαρκούν και το καλοκαίρι. Πάνω από το νησάκι πλήθος οι μαυροπετρίτες. Σε μερικά σημεία είναι πάρα πολλοί. Εδώ τα πουλιά έχουν ολόκληρη αποικία. 

Η Θεοτόκος και οι μαυροπετρίτες της.

Πετούν πάνω μας και μακριά μας και κράζουν. Δύσκολο να τα φωτογραφίσεις. Εύκολο όμως να τα δεις και να τα ακούσεις. Βλέπεις καμία φωτογραφική μηχανή ή βίντεο δεν μπορεί να υποκαταστήσει το ανθρώπινο μάτι…

-      Εδώ είναι ο χώρος τους. "Έχουν το φέουδο τους", σχολιάζει ένας από την μικρή ομάδα. Τα φωτογραφίζουμε όσο μπορούμε. Οι όποιες αποβάσεις στο νησάκι της Θεοτόκου γίνονται είτε τους μήνες που λείπουν είτε είναι σύντομες. Το πλήθος των πουλιών εντυπωσιακό. Για αρκετή ώρα χαζεύουμε τις πτήσεις τους. Μετά βάζουμε πλώρη για Άχλα.

Υδροβιότοποι σχεδόν παντού 

Τα Άχλα είναι όπως πάντα εντυπωσιακά με τα κρυστάλλινα νερά τους, το μοναδικό δάσος τους, τον ποταμό Άχλα, το καταπράσινο τοπίο τους και την Βουρκωτή στην κορυφή να δεσπόζει ενός τοπίου που μόνο Κυκλάδες δεν θυμίζει. Μερικά σκάφη είναι ήδη εκεί και ορισμένοι που έχουν φτάσει με αυτοκίνητα είναι στην παραλία. 

Η κοιλάδα του Άχλα ποταμού. Δικρίνεται η Βουρκωτή πάνω στο βουνό και ο μεγάλος υδροβιότοπος στην κατάληξη του ποταμού.

Προσπερνάμε γρήγορα και βάζουμε πλώρη για βορειότερα. Περνάμε κάτω τον εντυπωσιακό φάρο «της Γριάς». Δεσπόζει πάνω στο τεράστιο πέτρινο ακρωτήριο.

Ο φάρος "της Γριάς"

Βλέπουμε από μακριά το μοναστήρι του Αγίου Μάμα, που ανακαίνισαν οι Ρώσοι. Και συνεχίζουμε για Βόρη. Φτάνουμε στο παλιό ναυάγιο του αιγυπτιακού πλοίου Σεμίραμις που το τρώει το κύμα εδώ και μια 20ετία. Η Βόρη έχει επίσης έναν υδρότοπο. Έχει και ένα σπάνιο δάσος σκλήθρων.Μετά είναι η Λεύκα. Και μετά το Ατένι. Και οι δύο κόλποι είναι υδροβιότοποι.  

 

Το παλιό ναυάγιο στη Βόρη το "σμίλεψε" με τα χρόνια το κύμα και το έκανε σχεδόν ένα με τα βράχια 

Η θάλασσα "έφαγε" την λαμαρίνα. Ότι απέμεινε από το Σεμίραμις μετά 20 χρόνια φθοράς.

 

Μια πινελιά γραφικότητας πάνω από τον υδροβιότοπο στη Λεύκα 

Η έξοδος του ρέματος της Πλούσκας στην θάλασσα. Περιοχή άγονη, κλειστή και πετρώδης. 

Στη συνέχεια συναντάμε τον ορμίσκο της Πλούσκας όπου καταλήγει το ομώνυμο ρεμα. Περιοχή έρημη και πετρώδης. Χωρίς άξιο λόγου υδροβιότοπο κατά τους ορνιθολόγους. Σε αντίθεση με το Ατένι, που είναι δύο μίλια πιο πέρα και έχει και νερά και υδροβιότοπο.

Το δουκάτο του αγριοπερίστερου

Συνεχίζουμε βόρεια προς Βιτάλι. Συναντάμε τις γνωστές όρθιες πέτρες της Άνδρου στην θάλασσα. Εδώ έχουμε κυρίως δύο ειδών πουλιά. Πάνω στα βράχια τα αγριοπερίστερα. Που όμως είναι παντού στην ανατολική Άνδρο. Ιδίως στην Λεβαντάρα, μια περιοχή ανάμεσα στο Κόρθι και στην Χώρα είναι το δικό τους βασίλειο.

Οι Όρθιες Πέτρες της Βόρειας Άνδρου γεμάτες αγριοπερίστερα 

Τοπίο εξόχως δραματικό μεσα στο "αγγελικό και μαύρο φως", όπως αποκάλεσε το ελληνικό φως ο Σεφέρης στην Κίχλη... 

«Εδώ είαι το δουκάτο τους» σχολιάζει ένας της παρέας. Και βεβαίως και οι θαλασσοκόρακες. Τα αγριοπερίστερα τα βλέπουμε και τα ακούμε. Τους θαλασσοκόρακες του βλέπουμε μακριά να πετούν πάνω από την θάλασσα. "Εδώ μοιάζουν λίγο σαν έποικοι στο δουκάτο του αγριοπερίστερου» λέει ένας... Συνεχίζουμε βόρεια περνάμε ανοιχτά το Βιτάλι και τον Ζόργκο.

Ο Ζόργκος: μεγάλος υδροβιότοπος, αλλά και χώρος αναψυχής... 

Η βασίλειο του σπιζαετού

Τελικός προορισμός  Καμπανός το ακροτελεύτιο τμήμα της Άνδρου. Ο κάβος πάνω στο μάτι του βοριά. Λίγο πριν τον Καμπανό το Μικρογιάλι. Εδώ βρέθηκαν τα νεολιθικά ίχνη στην ανατολική Άνδρο.

Το Μικρογιάλι. Ο μικρός νεολιθικός οικισμός είναι ο μόνος στα ανατολικά της Άνδρου... 

Στο έρημο και βραχώδες Μικρογιάλι μερικές εντυπωσιακές αγριελιές πάνω στα βράχια. Γερμένες από τον βοριά. Αλλά θαλερές αν σκεφτείς τις δύσκολες περιστάσεις του ακρωτηρίου. Στη μέση του μικρού ρέματος μια σειρά πράσινα δεντράκια δείχνουν ύπαρξη νερού...

Το αγριοκάτσικο σε ώρα ...περίσκεψης!

Εδώ  απλώνει η αυτοκρατορία του σπιζαετού. Ένα από τα σπανιότερα είδη αετών. Υπάρχει ένα μόνο ζευγάρι και πρόσφατα απέκτησαν ένα αετόπουλο. Είναι το καμάρι της ορνιθολογικής εταιρείας. Ακούσαμε φωνές, αλλά δεν τους είδαμε. Ο σπιζαετός έχει μια πολύ μεγάλη ακτίνα για να βρει την τροφή και το νερό του. Πετά με ευκολία σε μια ακτίνα 30 χιλιομέτρων!!! Για τον λόγο αυτό λέμε …η αυτοκρατορία του σπιζαετού!

Με την πλάτη στο βοριά οι αγριελιές πάνω από το μικρολίμανο... Λίγο πιο κάτω στα βράχια έχουν την φωλιά τους οι σπζαετοί..

Χαμηλά στην ακτή κι ένα αγριοκάτσικο. Πέρασε μας κοίταξε λίγο μπλαζέ. Έκανε …την ανάγκη του κι έφυγε! Απλά πράγματα. Ταξιδέψαμε για να καβατζάρουμε τον κάβο, αλλά η φουσκοθαλασσιά δεν μας το επέτρεψε. Στρίψαμε και ξεκινήσαμε για τον γυρισμό. Αφήσαμε πίσω μας τον Καμπανό...

Αφήσαμε πίσω μας τον Καμπανό. Το πιο βόρειο σημείο της Άνδρου στον χάρτη...

Η σκέψη ξέφυγε σε ότι είχαμε δει. Η άλλη Άνδρος μας είχε συναρπάσει με τις απίστευτες εναλλαγές της, τους υδροβιότοπους της, τα άγρια πουλιά της, Μια Άνδρος μοναδική. Μέσα στην καμπίνα του μικρού σκάφους μας πλημμύρισε η μουσική του Μάονου Χατζιδάκι. Μια ακόμα μοναδική θαλασσινή διαδρομή στην άγνωστη Άνδρο τέλειωνε με τον καλύτερο τρόπο...

 (Copyright κείμενο & φωτογραφίες "έν Άνδρω.gr)