Γιατί αγάπησα τις ξερολιθιές και τα γαιδουροτά...
Του Ι.Π. – ‘Άλκη
(Ότι γινόταν και γίνεται στην Άνδρο γινόταν και γίνεται σε πάρα πολλά μέρη στην Ελλάδα και στον κόσμο. Το παλαιότερο μνημείο συχνά χρησίμευσε ως έτοιμο υλικό για το επόμενο. Έτσι καταστράφηκε ο αρχαίος ναός της Αρτέμιδας στο Να της Ικαρίας για να γίνουν τα μάρμαρα ασβέστης να χτιστεί ο Χριστός στις Ράχες!!! Έτσι καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος του Κολοσσαίου για να χτιστούν παρακείμενα κτίρια σε άλλες εποχές στη Ρώμη! Έτσι βρίσκουμε παντού σε χριστιανικούς ναούς στην Άνδρο, στην Καισαριανή, κλπ με ενσωματωμένες αρχαίες πέτρες από κτίσματα της αρχαιότητας. Έτσι καταστρέφονται και σήμερα κάποια κομμάτια από τα "γαϊδουροτά" της Άνδρου, που μας περιγράφει με γλαφυρότητα ο Ι.Π. - Άλκης. Η πληροφόρηση μπορεί να δώσει το κίνητρο ώστε να σωθούν κάποια από εμάς τους ίδιους τουλάχιστον - ΕΝ ΑΝΔΡΩ)
Έψαξα να βρω κάτι σχετικό με τη λέξη "γαιδουροτά", τα δρομάκια που οι παλαιοί χρησιμοποιούσαν για δρόμους επικοινωνίας και για να πάνε και να μεταφέρουν διάφορα αγαθά με τα γαιδουράκια τους στα κτήματά τους, στα καλύβια τους, τα κονάκια τους ή στα άλλα χωριά. Πουθενά δεν βρήκα τίποτα. Λες και δεν υπήρξαν ποτέ. Και πράγματι, σε λίγο καιρό δεν θα υπάρχουν και πολλά, αφού ανιδιοτελώς κανείς δεν ενδιαφέρεται. Βρήκα όμως πολλά θέματα για την λέξη "ξερολιθιά", περιγραφές, τρόπους κατασκευής, φωτογραφίες.
Στα πρώτα χρόνια που ήρθα στην Άνδρο, δεν τα έδωσα και ιδιαίτερη σημασία θεωρώντας τα φυσιολογικά, διότι τα χρησιμοποιούσα πολύ για να ‘’κόβω’’ δρόμο, πηγαίνοντας σε φίλους ή προς την θάλασσα.
Μια μέρα φτάνοντας στην διασταύρωση που διαλέγεις αν θέλεις να πας Χώρα-Κόρθι ή παραλία δεξιά, πρόσεξα στο δρομάκι δεξιά δυο αγροτικά που φόρτωναν κάτι. Όταν πλησίασα πρόσεξα ότι φόρτωναν όμορφες καλοφτιαγμένες μεγάλες πλάκες. Πίσω υπήρχε μια στοίβα από σπασμένες κακοφτιαγμένες πλάκες, ενώ συγχρόνως το δρομάκι στο σημείο εκείνο δεν είχε μαντρότοιχο από ξερολιθιά. Το είχαν επιλεκτικά φορτώσει στα αγροτικά τους. Και παρακάτω κατά διαστήματα, σε σημεία που δεν ήταν ορατά από τον δρόμο ψηλά, ολόκληρα μέτρα είχαν εξαφανιστεί, ενώ σε άλλα σημεία είχαν δημιουργηθεί πλατειούλες. Έτσι μου λύθηκε και η απορία που βρίσκανε οι εργάτες τις πέτρες για τις μάντρες που κατασκεύαζαν, χωρίς κάποιο φορτηγό να τις φέρνει...
Από ότι έμαθε αργότερα από ντόπιους, στο σημείο εκείνο οι πέτρες – πλάκες ήταν καλής ποιότητες, ενώ προς Γαύριο σπάζανε εύκολα. Έτσι γνώρισα με άσχημες συνθήκες τα ‘’γαιδουροτά’’. Αλλά άρχισα να μαθαίνω και άλλα μυστικά τους. Πηγαίνοντας προς την χώρα σταματούσα και ‘‘έπαιρνα ‘’ στην τύχη ένα γαιδουροτό, θαυμάζοντας την κατασκευή τους, την τεχνική με τις όρθιες στρογγυλές ή τετράγωνες πλάκες, τις κατασκευές με θεόρατες πλάκες τα στήματα , κλπ . Μέσα στα περιφραγμένα αυτά χωραφάκια, υπήρχε μια ιδιαίτερη χλωρίδα με μικρά λουλουδάκια, και σπάνια κάποιο ξεχασμένο γεωργικό εργαλείο που είχε παραπέσει από κάποιον βιαστικό καλλιεργητή, διότι πολλά από αυτά τα ‘’χωραφάκια’’ κάποτε ήταν καλλιεργημένα με κόπο και ιδρώτα για λίγο στάρι...
Σε πάρα πολλά σημεία έκλειναν τα γαιδουροτά με πλέγματα ή με πέτρες, κοινή συναινέσει με τους γείτονες, διότι οι περισσότεροι παλαιοί το εφάρμοζαν. Όταν ύστερα από λίγα χρόνια γινόταν αποδεκτό ότι το δρομάκι δεν ήταν βατό, κάποιος το "απορροφούσε’’ στην πλευρά του!...
Πιάνοντας κουβέντα με χωρικούς που συναντούσα έμαθε ότι ορισμένοι φύτευαν στα γαιδουροτά που περνούσαν δίπλα στο χωράφια τους ελιές, τις περιποιόντουσαν, και τελικά γκρεμίζοντας την πλευρά που ήταν προς το μέρος τους, το ‘’έκαναν"... δικό τους!!! Άλλοι προσπαθούσαν να πείσουν τους γείτονες ιδιοκτήτες που συνόρευαν με κάποια γαιδουροτά, κυρίως που βλέπαν θάλασσα, να βρουν κάποιον αρμόδιο να χαρακτηρίσουν το γαιδουροτό ‘’αγροτικό’’ δρόμο, και έτσι τα ‘’τυφλά’’ χωράφια τους να μπορέσουν να αξιοποιηθούν και να αποκτήσουν από μηδενική μια μεγάλη αξία.
Μέσα στο κτήμα μου σε μια γωνιά υπήρχε μια συστάδα από μεγάλους άγριους θάμνους. σκίνους, πουρνάρια και κουμαριές. Όταν μια φορά θέλησα μόνος να καθαρίσω το έδαφος γύρω από τις ρίζες τους, έκπληκτος είδα ότι υπήρχε μια μεγάλη πανέμορφη ξερολιθιά. Την καθάρισα και σκεφτικά να την κάνω λειτουργική: καθιστικό. Όταν ένας καλός γείτονας την είδε, πέταξε από την χαρά του!! Την άλλη μέρα ήρθε με το αγροτικό του και έναν εργάτη και προσφέρθηκε να καθαρίσει τον τόπο από τις ‘’πέτρες’’, χωρίς να μου ζητήσει εργατικά!!. Μου εξήγησε ότι ήθελε να χτίση ένα δωμάτιο στο σπίτι του και του λείπανε πέτρες. Βέβαια αρνήθηκα, και από τότε τις αγάπησα περισσότερο υιοθετώντας τες ..
23/3/2021
