Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ Μόνο στην Ελλάδα, μου έλεγε στο Λονδίνο το 1984 ο Μάρτιν Έσλιν, ένας εκ των μεγαλύτερων θεατρολόγων του 20ου αιώνα, χάρη στον Κουν, η αρχαία κωμωδία πέρασε στη νέα ελληνική κουλτούρα μέσα από το λαϊκό θέατρο. Και για τον λόγο αυτό είναι δεκάδες χιλιάδες οι θεατές που συρρέουν να δουν τις παραστάσεις της. Αυτό δεν συνέβη ποτέ στο εξωτερικό. Συμβαίνει όμως στην Ελλάδα και συνέβη και χτες στο Ανοιχτό Θέατρο Άνδρου που γέμισε ασφυκτικά και είχε και ορθίους για να δουν τους "Βάτραχους" του Αριστοφάνη... (φωτ. Εν Άνδρω).

  Το θέατρο υπήρξε από την αρχαιότητα διδασκαλία και μαθητεία. Για τον λόγο αυτό στα θεατρικά δρώμενα της αρχαιότητας συμμετείχαν όλοι οι πολίτες ως διδάσκοντες και μαθητές. Ο Θεατρικός Όμιλος Άνδρου με τον δικό του τρόπο πραγματώνει κάτι από εκείνη την αρχαία αναφορά. Μέσα από την θεατρική διδασκαλία και την μαθητεία όλοι οι συμμετέχοντες κάτοικοι από όλη την Άνδρο στα δρώμενα επεξεργάζονται τον χαρακτήρα τους, οργανώνουν τη σκέψη τους και προσεγγίζουν με ζωντανό τρόπο σημαντικές στιγμές του πολιτισμού, όπως είναι τα θεατρικά έργα. Εφέτος σειρά είχε ο "Τίμων, ο Αθηναίος" του Ουΐλιαμ Σαίξπηρ. Στη φωτογραφία σκηνή από το έργο με τον θίασο επί σκηνής να αποδίδει το μεσαιωνικό κλίμα μέσα στο οποίο γράφτηκε το έργο από τον Σαίξπηρ (φωτ. Εν Άνδρω).

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ  Το ότι γέμισε το Ανοιχτό Θέατρο με την Ελευθερία Αρβανιτάκη δεν είναι είδηση. Είδηση είναι πως η Αρβανιτάκη κατάφερε και μας γύρισε πίσω στον χρόνο. Μας ταξίδεψε με τον τρόπο της σε μια άλλη εποχή, σε παλιές μνήμες και αναμετρήσεις με τον εαυτό μας. Στους έρωτες μια εποχής. Στην χαρά, στο ξεφάντωμα, στον πόνο και στο παράπονο της προηγούμενης ζωής μας. Μιας ζωής που όπως έγραψε μοναδικά ο Οδυσσέας Ελύτης, μελοποίησε εξαιρετικά ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και τραγούδησε με πάθος η Αρβανιτάκη (πότε πέρασαν 20 τόσα χρόνια από τότε;): "Εδώ στου δρόμου τα μισά/ έφτασε η ώρα να το πω/ άλλα είναι εκείνα που αγαπώ/ γι’ αλλού γι’ αλλού ξεκίνησα... Σαν να `μουν άλλος κι όχι εγώ/ μες στη ζωή πορεύτηκα..." (φωτ. Εν Άνδρω).  Καλοκαίρι. Έχουν περάσει 27 χρόνια. Ένα παλιό Φιατάκι 127 κατέβαινε με τις μπάντες την Συγγρού. Ο οδηγός αναψοκοκκινισμένος και καθυστερημένος, μετά από μια επίσημη ομιλία και δύο ποτήρια λευκό κρασί. Στο Φάληρο η Αρβανιτάκη τραγούδαγε στο ραδιόφωνο: "Βάλε το κόκκινο φουστάνι, εκείνο που σε κάνει, να μοιάζεις πυρκαγιά..." Την είδε στο πάρκινγκ. Τον περίμενε χαμογελαστή έξω από ένα αρχαίο Ζάσταβα. Φορούσε μια κατακόκκινη φούστα που την έκανε να μοιάζει πυρκαγιά!... Δεν είναι σκηνή από ταινία! Είναι σπαράγματα μιας προηγούμενης ζωής που ξύπνησαν ακούγοντας την Αρβανιτάκη να τραγουδά: "βάλε το κόκκινο φουστάνι, εκείνο που σε κάνει. να μοιάζεις πυρκαγιά..." (βίντεο Εν Άνδρω).  Μερικές στιγμές το να τραγουδάς με την Αρβανιτάκη είναι σα να τραγουδάς τη νιότη σου, τα φευγαλέα όνειρά σου, τις προσδοκίες μιας βράδιας που δεν ήθελες να ξημερώσει... Και να ξανατρέχεις εκείνες τις παλιές διαδρομές που τόσο αγάπησες... (φωτ. Εν Άνδρω).     Παρά τα έντονα κόκκινα και τα βαθειά μπλε η Αρβονιτάκη δεν τραγούδισε "εθνικούς καημούς" ή "κοινωνικά οράματα". Τραγούδισε την μοναξιά και την χαρά, τον έρωτα και τη ζωή, την καθημερινότητα και τον στοχασμό, το παράπονο και την μοναχικότητα. Τα τραγούδια της πιο εσωτερικά, πιο προσωπικά, πιο γλυκά. Πιο διαχρονικά. Τουλάχιστον γι' εμάς που τα ζήσαμε ως απόηχο των ημερών που "θα έρχονταν φορτωμένες πολύχρωμα οράματα" όπως έγραψε κάποτε ο τόσο ωραίος και υπέροχα απόμακρος Μανώλης Αναγνωστάκης της νιότης μας... (φωτ. Εν Άνδρω). " Όσο κι αν κανείς προσέχει/ όσο κι αν το κυνηγά,/ πάντα πάντα θα `ναι αργά/ δεύτερη ζωή δεν έχει." Στίχοι Ελύτη, μουσική Παπαδημητρίου... (βίντεο Εν Άνδρω)  Με πάθος και έκφραση. Ένα τραγούδι, μια στιγμή, μια μνήμη... Για όσους τα έζησαν, αλλά και γιά όσους τα ζουν τώρα... Η Αρβανιτάκη τραγούδισε για όλη την "κοινή ζωή" μας; από την Οπισθοδρομική Κομπανία μέχρι σήμερα. Εδώ μια υπενθύμιση. Μας την... υπενθύμισε η ίδια η Αρβανιτάκη: χτες είχε γενέθλια η γλυκειά Αναστασία, φίλη τα τελευταία 4 χρόνια. Της ευχόμαστε χρόνια πολλά από καρδιάς... (φωτ. Εν Άνδρω)  Κι ένας σαξοφωνίστας που λες κι είχε έρθει κατεύθειαν από Αμερική. Μας ταξίδεψε μακριά... (φωτ. Εν Άνδρω).  Μπουζούκι, λαούτο κλπ ένας υπέροχος μουσικός. Μας ταξίδεψε μι αυτός από τον Τσιτσάνη και τον Παπάζογλου μέχρι τον Κουγιουμτζή και τον Παπαδημητρίου. Εξαιρετικές στιγμές... (φωτ. Εν Άνδρω).  Την παράσταση χρηματοδότησε το Ίδρυμα Μωραϊτη για καλό σκοπό. Έτσι το ήμιση των εισπράξεων της βραδιάς πήγε για την βοήθεια του Φιλανθρωπικού Συλλόγου Αποικίων που βοηθά τους έχοντες την ανάγκη μας στην Άνδρο. Γιατί "ο ανθρωπισμός είναι πολιτισμός" όπως είπε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Νίκος Σιγάλας που εδώ εικονίζεται σε μια άκρη ανάμεσα στους πανταχού παρόντες - για καλό σκοπό - Παναχραντινούς και τον γιό του... (φωτ. Εν Άνδρω).      

 Αιγαία - Ζόργκος  Ζόργκος: το βορειοανατολικότερο άκρο της Άνδρου. Εκεί που ο Αύγουστος, το νησί και η θάλασσα σμίγουν μέσα σε ένα απέραντο φως. Στην παραπάνω φωτογραφία υπάρχει πολύ Ελλάδα. Υπάρχει η ελιά, υπάρχει η θάλασσα, υπάρχει το καλοκαιρινό φως κι ο νησιώτικός βράχος. Ξενοδοχείο "Αιγέα", ένα κόσμημα στο πιο βόρειο σημείο του χάρτη της Άνδρου... (φωτ. Εν Άνδρω).

Μακροτάνταλο. Βόρεια Άνδρος. Μια σειρά μικρά ξεχασμένα χωριά. Με αναφορά το Γαύριο. Αυτή είναι η κοντινή "πόλη". Εκεί τα μαγαζιά, οι όποιες δημόσιες υπηρεσίες, η όποια τράπεζα, τα καφενεία, το λιμάνι. Πέρα μακριά χαμένη πίσω από δρόμους και βουνά η Χώρα. Πιο εύκολα πας Ραφήνα παρά Χώρα έλεγε ένας παλιός κάτοικος! Εκεί, λοιπόν, ανήμερα Δεκαπενταύγουστο οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής είχαν το δικό τους πανηγύρι τέτοια μέρα. Όπως και σε αρκετά χωριά της Άνδρου. Το πανηγύρι τους έγινε στο καταπράσινο Βαρίδι. Το οργάνωσε ο Σύλλογος Μακροταντάλου και χόρεψε ο Χορευτικός Όμιλος Υδρούσας.

Της Δέσποινας Πολίτου  Οι Χαΐνηδες δημιουργήθηκαν το 1990 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Το όνομα είναι από την αραβική λέξη «χαΐν» που έφτασε να σημαίνει τον επαναστάτη, τον φυγόδικο, αυτόν που γυρίζει στα βουνά. Από τα ιδρυτικά μέλη παραμένουν οι Δημήτρης Αποστολάκης και Δημήτρης Ζαχαριουδάκης. Στην εικόνα υπάρχει και αναφορά στην λαϊκή ζωγραφική (φωτ. Εν Άνδρω). Είναι προφανής η σύνδεση του μουσικού σχήματος «Χαΐνηδες», τόσο με την παραδοσιακή μουσική, όσο και την αναζήτηση αυθεντικής σύγχρονης έκφρασης. Παρακολουθώντας την παράσταση του «Ερωτόκριτου», στις 13/8, οι θεατές με όποιο υπόβαθρο σοκάρονται. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη η καλλιτεχνική ωριμότητα των «Χαΐνηδων» να μεταφέρουν άρτια, σε σύγχρονη μουσικοχορευτική παράσταση, ένα κείμενο με ιδιωματική γλώσσα, που σύμφωνα με την «Βικιπαίδειας» είναι: «έμμετρο μυθιστόρημα που συντέθηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στην Κρήτη κατά τον 17ο αιώνα. Αποτελείται από 10.012 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους αποδιδόμενους στην Κρητική διάλεκτο». "Του κύκλου τα γυρίσματα..." Κάτι σαν αναπαράσταση του στίχου η εικόνα... (φωτ. Εν Άνδρω). Η σχέση με την παραδοσιακή μουσική και το χορό, για όσους γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε πόλεις δεν ήταν στους καιρούς μας αυτονόητη. Επικράτησε η εικόνα της αμιγούς αναπαραγωγής τους, από τοπικούς και πολιτιστικούς συλλόγους, που φορούν στολές και συμμετέχουν σε γιορτές και επετείους. Τελευταία υπάρχει μια επιστροφή που τείνει να ξεπεράσει το επίπεδο της διατήρησης στη μνήμη, εντάσσοντάς τα στη σύγχρονη δημιουργική παραγωγή.  Αποσπάσματα από μια λίαν ενδιαφέρουσα παράσταση (βίντεο Εν Άνδρω). Η παραδοσιακή μουσική και ο χορός είναι φορείς πλούσιου περιεχομένου, που ακόμα βρίσκει τρόπους μαγικούς να ανοίγει δρόμους ξεχασμένους εντός μας. Μπορούν να προσεγγίζουν μυστικούς καημούς, που τροφοδοτούν τα υπόγεια ρεύματα συλλογικών ψυχικών τοπίων. Μ' ένα υλικό, που όταν τα καταφέρνει να διαπεράσει τα πετρωμένα βάσανα που συσσωρεύουν οι ζωές μας, ξεπροβάλλει διαυγές, κρυσταλλωμένο σε σκοπούς, τραγούδια και χορούς, που δροσίζουν τις καρδιές, κάνοντας να ανθίζουνε οι ευωδιές τους. Τυχεροί όσοι πήγαν στην παράσταση... (φωτ. Εν Άνδρω). Κι όσο μακριά κι αν έφυγε η νιότη μας, σε εκστρατείες κατακτητικές του αγνώστου, κι όσο κι αν την ξεχάσαμε στων πόλεων τις πολύβουες λεωφόρους, να που επιστρέφουμε. Να ξεδιψάμε στις πηγές που αιώνες τροφοδότησε η παράδοση, κρατώντας μυστικά την επαφή με τις προγονικές μας ρίζες.  Η παραδοσιακή μουσική στη αστική νεοελληνική έκφραση πέρασε χρόνια μοναξιάς, περιφρονημένη ως επαρχιακό μουσειακό είδος. Ωστόσο έδωσε το παρόν στο ρεύμα του έντεχνου , που με το δημιουργικό του ξέσπασμα διαμόρφωσε μια σύγχρονη ταυτότητα για τη μουσική δημιουργία του τόπου, εδώ και εξήντα χρόνια.  Εξαιρετικοί μουσικοί και εξαιρετική μουσική παράσταση (φωτ. Εν Άνδρω). Πέρασε κυρίως μέσα από το Γιάννη Μαρκόπουλου, έναν από τους τρεις μουσικούς, που με τους δημιουργικούς συγκερασμούς τους, άνοιξαν προς τα έξω σε διεθνές επίπεδο, δρόμους για τη νεοελληνική λαϊκή μουσική, με την κρητική μουσική παράδοση και με τον Νίκο Ξυλούρη, να αναδεικνύονται από το έργο τους, σε εθνικούς μας εκφραστές. Πέρασε από τον Διονύση Σαββόπουλο, που με αυθεντικές μαυροθαλασσίτικες, δωδεκανήσιες αλλά και ρεμπέτικες αύρες, ζωογόνησε τα μουσικά του αφηγήματα. Από το Θάνο Μικρούτσικο που συνάντησε μέσα από τη τζαζ, τον αυτοσχεδιασμό του παραδοσιακού οργανοπαίκτη. Εξακολουθεί να περνάει όλο και περισσότερο, από σύγχρονα μουσικά πιο ροκ ρεύματα, όπως των αδελφών Κατσιμίχα, με παραδοσιακά όργανα να πρωταγωνιστούν σε εκρήξεις συναισθήματος ροκ τραγουδιών. Σπουδαίο χορευτικό και πιο σπουδαία η μίξη σύγχρονης και παραδοσιακής σύνθεσης γύρω από τον πεντοζάλη... (φωτ. Εν Άνδρω). Το μουσικό σχήμα των Χαΐνηδων ήταν από την αρχή πιο αποκεντρωμένο. Ξεκίνησε από την επαρχία για να κατακτήσει το κέντρο, διαμορφώνοντας μια πρωτοπορία αναφοράς, για πολλούς σύγχρονους μουσικούς που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε πιο ροκ ρεύματα και έχουν ως στίγμα τους τη χρήση παραδοσιακών οργάνων. Η χαρισματική προσωπικότητα που δίνει τον τόνο στο σχήμα αυτό είναι ο Δημήτρης Αποστολάκης, μουσικός όσο και φυσικός επιστήμονας. Από ένα χωριό της Κρήτης, υπήρξε μαθητής του Ψαρογιάννη, αδερφού του Νίκου Ξυλούρη, ενώ σπουδαίος δάσκαλός του ήταν επίσης ο Ross Daly. Δημήτρης Αποστολάκης: καθοριστικός ο ρόλος του στην ομάδα και εξαιρετικός στην παράσταση... (φωτ. Εν Άνδρω). Ενδιαφέρουσες είναι και πολλές από τις φιλοσοφικές απόψεις που έχει κατά καιρούς εκφράσει σε συνεντεύξεις του: "Η κυκλική αναπαράσταση του χρόνου των αρχαίων κοινωνιών ήταν λυτρωτική. Για πρώτη φορά ο άνθρωπος, είναι αντιμέτωπος με την ιστορία. Γιατί έχει επικυριαρχήσει η γραμμική αναπράσταση του χρόνου. Σήμερα δε περιμένουμε τίποτα. Ταυτόχρονα, με την οικονομική ανέχεια και με το δυισμό – ένα συμβολικό δυισμό – ενώ όλοι ζουν τόσο ομοιόμορφα και καταναλώνουν τα ίδια προϊόντα, τείνουν να είναι τόσο μοναχικοί…. Συνήθως οι άνθρωποι πάνε να λύσουν ένα ζήτημα και το βλέπουν αποσπασματικά. Το θεμελιακό είναι να λυθεί, να μη σβήσεις τη φωτιά σε ένα κλαδί, να σβήσεις την εστία της φωτιάς που καίει τα κλαδιά. Αυτό το αποφεύγουμε. Δηλαδή πρέπει να αλλάξουμε το αξιακό σύστημα, του χώρου της παθογένειας. Και πάλι του κύκλου τα γυρίσματα με τα εντυπωσιακά χορευτικά ακροβατικά, το σκηνικό λαϊκής τέχνης και η εξαιρετική ποιητική αφήγηση του Δ. Αποστολάκη (φωτ. Εν Άνδρω). Οι άνθρωποι αρέσκονται να προστατεύονται από την ομοιομορφία – τους δίνει μια ασφάλεια, μια προστασία. Αυτό είναι και βασικά ο εκβιασμός που κάνει μία κοινωνία στα άτομα. Αν πεις την πραγματική σου αλήθεια, σε περιμένει μοναξιά κι αυτό δεν είναι τόσο κοινωνική τιμωρία, όσο βιολογική – γιατί ξέρουμε από τους χιμπατζήδες ακόμα, πως αν ένα πιθηκάκι μείνει χωρίς αγέλη, θα πεθάνει. Οπότε η κοινωνία σε απειλεί με θάνατο αν πεις την αλήθεια. Άρα είναι βολικό να συμφωνούμε όλοι σε πράγματα. Ο κάθε πολεμιστής καταξιώνεται από τον αντίπαλό του. Υπάρχει μία μαντινάδα του Καζαντζάκη γι’ αυτό, που είναι παμπάλαια, μιλά για τους ασκορδαλιούς, «Στσ’ ασκορδαλούς εχάλασα τα μπαρουτάσκαγά μου και δα σε βλέπω πέρδικα και καίγεται η καρδιά μου». Αν χαλάσεις όλα σου τα πολεμοφόδια σε αψιμαχίες, τότε ποια θα σου μείνουν για τον πραγματικό πόλεμο;» ΠΗΓΗ: Συνέντευξη του Δημήτρη Αποστολάκη στην Χάρις Γεωργίου στην ιστοσελίδα "Νόστιμον Ίμαρ" http://www.nostimonimar.gr/dimitris-apostolakis-to-pouritaniko-montelo-ine-i-simea-tou-mikroastismou/     ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η πρόκληση μας να γράψουν έστω και μια επώνυμη κριτική - συνεισφέροντας κάτι οι εξυβρίζοντες την κριτική μας - δεν βρήκε ανταπόκριση. Εύκολο να "κατεδαφίζεις" δύσκολο να δημιουργείς. Συνεχόζουμε λοιπόν τον δημιουργικό δρόμο μας. Οι όψιμοι υβριστές απήλθαν έτσι όπως ήλθαν. Όμως στην πρόσκληση μας να γράψουν κι άλλοι κριτικές για τα δρώμενα βρήκαμε ανταπόκριση! Παλιά συνεργάτιδα έστειλε εξαιρετικό κείμενο με ξεκινά με την παράσταση των Χαΐνηδων στην Άνδρο κάνοντας αναφορά στο έργο τους, αλλά και σε άλλους σημαντικούς έλληνες δημιουργούς που κινήθηκαν στον συγκεκριμένο μουσικό χώρο. Και τέλος στέκεται στην σημαντική διαδρομή του εκ των ιδρυτών της Δημήτρη Αποστολάκη στο ελληνικό καλλιτεχνικό προσκήνιο  - Εν Άνδρω.      

 Θεώνη Ριντ - Σκηνοθέτης

Το βράδυ της Κυριακής (12.8), το Μπατσι αφέθηκε στο κέφι, τους ήχους και τις νότες της Κούβας και της Βραζιλίας, χόρεψε samba και salsa και η νύχτα κύλησε υπέροχα!

Έργο για ένα ρόλο. Κάπου ανάμεσα σε ποίηση και ψυχογράφημα. Κάπου ανάμεσα στη μνήμη και στην λήθη. Έργο σημαδιακό του Ρίτσου που αν και μαρξιστής όταν το έγραφε αφήνεται εδώ στον απόλυτο υπαρξισμό... (φωτ. Εν Άνδρω). Μετά από 4 χρόνια και δεκάδες παρουσιάσεις και δεκάδες πρωτότυπες κριτικές και δεκάδες συνεντεύξεις για το Φεστιβάλ, μετά από ένα βιβλίο 146 σελίδων με κριτικές και φωτογραφίες από τις παραστάσεις του 2015 και του 2016 του Φεστιβάλ (ιδού το link: http://enandro.gr/pdf/enandro.html  σε PDF στο Εν Άνδρω), και επιπλέον, μετά από δύο ακόμα χρόνια (2017 & 2018) με πολλές πρωτότυπες κριτικές για το Φεστιβάλ, ήρθε πια η ώρα να παραχωρήσουμε τις στήλες μας σε μερικούς πικραμένους να γράψουν κι αυτοί έστω και μια κριτική συνεισφέροντας κάτι στο Φεστιβάλ. Κι ανάμεσα τους στον επιφανέστερο όλων τον, λιβελογράφο και υβριστή μας, συνταξιούχο γιατρό Γιώργο Καλιβρούση εξ Ελβετίας!