Εν Άνδρω

ΧΑΡΤΗΣ Νο 1: Ο χάρτης δείχνει πως ήταν οι Κυκλάδες πριν 20.000 χρόνια από σήμερα.

Πριν 20.000 χρόνια οι παγετώνες στην Ευρώπη δεν είχαν ακόμα λιώσει και η στάθμη της θάλασσας στο Αιγαίο ήταν 125-150 μέτρα χαμηλότερη. Οι κεντρικές Κυκλάδες αποτελούσαν μια ενιαία στεριά. Η Άνδρος, η Τήνος, η Μύκονος, η Σύρος, η Δήμος, η Νάξος, η Πάρος, η Αντίπαρος, η Ιός, η Σίκινος, η Φολέγανδρος, τα Κουφονήσια, ήταν ενωμένα. Ξεχωριστό νησί ήταν η Αμοργός. Ακόμα ξεχωριστά νησιά ήταν η Κύθνος, η Σέριφος, η Σίφνος, η Σαντορίνη. Μήλος και Κίμωλος ήταν ένα νησί. Και η Κέα ήταν προέκταση της Εύβοιας.

Η Αμοργός ήταν όπως και σήμερα νησί. Υπήρχε ένα στενός δίαυλος ανάμεσα στην Γραμβούσα και τα Αντικέρια-Κέρο. Το ότι η Αμοργός ήταν νησί το καταλαβαίνουμε σήμερα από το γεγονός ότι δεν έχει δηλητηριώδη φίδια, δηλαδή οχιές, όπως η Νάξος αλλά και η Ηρακλειά, γιατί τα φίδια δεν κολυμπάνε και παραμένουν σε ένα μέρος. Ένα άλλο στοιχείο είναι τα ενδημικά φυτά. Η Αμοργός έχει 28 ενδημικά φυτά και η γειτονική και μεγαλύτερη Νάξος έχει 16.

Τα φυτά γίνονται ενδημικά συνήθως σε νησιά, γιατί τα νησιά είναι απομονωμένα και τα φυτά προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους. Γίνονται και στην αλπική ζώνη των βουνών, σε περιβάλλοντα που μοιάζουν με νησιά. Περίπου το 1/3 των φυτών της Κρήτης, που πάντοτε ήταν νησί, είναι ενδημικά.

 

ΧΑΡΤΗΣ Νο 2: Ο χάρτης δείχνει πως ήταν οι Κυκλάδες πριν περίπου 9.000 χρόνια από σήμερα.

Πριν 9.000 χρόνια οι παγετώνες έχουν λιώσει και η θαλάσσια στάθμη έχει ανέβει κατά 110-130 μέτρα, δηλαδή ήταν χαμηλότερη περίπου κατά 15 μέτρα από ότι είναι σήμερα. Η κατάσταση στις Κυκλάδες αυτή την περίοδο έχει ενδιαφέρον γιατί σχηματίζονται τα περισσότερα νησιά, που ήδη γνωρίζουμε. Από ότι φαίνεται όμως η Άνδρος είναι μαζί με την Τήνο, η Δήλος μαζί με την Μύκονο, η Νάξος μαζί με την Πάρο και την Αντίπαρο. Την περίοδο αυτή υπάρχει προϊστορική παρουσία και του ανθρώπου.

ΧΑΡΤΗΣ Νο 3: Οι Κυκλάδες σήμερα

ΧΑΡΤΗΣ Νο 4: Στον χάρτη φαίνεται πως ήταν η Ελλάδα και τα νησιά της πριν 400.000 χρόνια.

Είναι εποχή των παγετώνων οι Κυκλάδες ήταν ενωμένες όπως και την περίοδο των 20.000 χρόνων από σήμερα. Η Αμοργός ενώνεται με μια στενή λωρίδα με την Κέρο και με την στεριά των Κεντρικών Κυκλάδων. Πριν τους παγετώνες το κλίμα στην Ευρώπη και την Ελλάδα ήταν τροπικό και ανάμεσα στα φυτά υπήρχαν και φοίνικες, όπως διαπιστώνουμε και από τα απολιθώματα στο Σίγρι της Λέσβου.

Όταν το κλίμα άλλαξε και οι παγετώνες άρχισαν να εξαπλώνονται από τον βορρά και από τα ψηλά, τα φυτά της τροπικής χλωρίδας άρχισαν να κατεβαίνουν πιο νότια και πιο χαμηλά για να βρουν καταφύγιο. Δεν τα κατάφεραν.

Ο φοίνικας άντεξε όλες αυτές τις χιλιετίες στην Αμοργό και στην Κρήτη.

Από τα φυτά της προπαγετωνικής Ευρώπης μόνο 5 είδη διασώθηκαν σε προστατευμένες θέσεις που διατήρησαν ένα είδος υποτροπικού κλίματος. Το ένα στα Πυρηναία και τα άλλα 4 στην Βόρεια Ελλάδα, τον ρου του Αξιού στην κεντρική Σερβία και την Ροδόπη. Από αυτά το ένα διασώθηκε μόνο στον Όλυμπο. Διασώθηκε όμως και ένα δέντρο. Ο φοίνικας. 

Με τις αναγκαίες προσαρμογές στις αλλαγές του κλίματος διασώθηκε ο φοίνικας, που επιστημονικά λέγεται του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii) και που είναι πιο γνωστός σαν «κρητικός φοίνικας» επειδή διατηρείται σε αρκετές θέσεις στην ζεστή Μεγαλόνησο, όπου σχηματίζει και δάσος στο Βάι.

ΠΗΓΗ: Γεωγραφία κουλ & Γιάννης Τσιανακας