Εν Άνδρω

ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΓΚΕΣΤΑ ΧΕΛΝΕΡ 

Εκθεση Gösta Hellner: Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΧΡΗΣΤΟΥ -Εγκαίνια έκθεσης: 25/6/2025, ώρα 19:00 - Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων Βας. Σοφίας, Πάρκο Ελευθερίας (στάση Μετρό Μέγαρο Μουσικής) www.opanda.gr - Διάρκεια έκθεσης: 25/6/25-25/7/25 - Επιμέλεια έκθεσης: Άννα Πετροπούλου, Μυρτιά Hellner - Είσοδος ελεύθερη

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΓΚΕΣΤΑ ΧΕΛΝΕΡ

1. Το εικαστικό έργο του «αναγεννησιακού» καλλιτέχνη Gösta Hellner

Γράφει ο Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας

Ποιητής- θεατρολόγος- μεταφραστής και κριτικός

 Τοπίο της Άνδρου

Είχα την ευτυχία να τον γνωρίσω. Μεγαλοφυΐα σιωπηλή, διακριτική παρουσία, σεμνότητα απαράμιλλη. Όπως όλοι οι ουσιαστικοί άνθρωποι γνώριζε βαθιά μέσα του και είχε συμφιλιωθεί με τη ματαιότητα των πάντων. Στο Φως ήταν στραμμένη η ψυχή του κι αυτό ζωγράφιζε, απεικόνιζε, μετασχημάτιζε.

Έπαιρνε την απλή ύλη και τη μεταμόρφωνε σε έργα Τέχνης υψηλά με την ταπεινότητα μοναχού. Η χρησιμότητα τού άχρηστου. Φτερά πτηνών υποδηλώνοντα αγγέλους. Μεταλλικές κατασκευές που ανάγονται σε μύλους.

Με το έργο του «Φτερό στην παραλία» αρχίζει το 1982 μια τεράστια δεκαετής, διαρκής παραγωγή φωτοκινητικών έργων.

Από το 1990 αξιοποιεί και  τα ανακυκλώσιμα υλικά. Αξιοθαύμαστο το έργο του «Ανακυκλώσιμο λουλούδι σύνθεση με φτερά ΙΙΙ». Το ξεχωρίζω. Η κεντρική ιδέα δεν είναι η αξιοποίηση τού ευτελούς αλλά η ανάδειξη τής Ύλης σε Φάος υψίσυχνον. Ομηρικόν. Λάτρης τής Κλασικής Ελλάδας και Φιλέλλην επίσης…

Από τα μεταλλικά του έργα περνάει στην τεχνουργία χρησιμοποιώντας μικρά ξυλάκια. Πέρα από την ξυλογλυπτική διακρίνεται καθαρά το όραμα για μια ζωή γεμάτη φως, χαρά, ξεγνοιασιά, απόλαυση, δικαιωματική ευτυχία. Το αντίθετο ακριβώς τής μεσαιωνικής αντίληψης τής επίγειας ζωής ως «Κοιλάδας τών Δακρύων». Εδώ είναι ο/η Παράδεισος, κραυγάζει αυτός ο ελληνοκεντρικός ανθρωπομετρικός Ποιητής Καλλιτέχνης.

Μετά συνεχίζει με πολύχρωμα χαρτιά. Φρίζες και κούκλες. Χαριτωμένες και διόλου ερεβώδεις. Ο Δυτικός Πολιτισμός συναντάει την πολυχρωμία τής Ανατολής. Η Ελλάδα ιδανικό πέρασμα. Ο Ελλήσποντος, απ’ όπου πέρασε η μυθική Ευρώπη.

Αξιοσημείωτες είναι οι μεταλλικές του κατασκευές. Μεταλλικοί δίσκοι που κινούνται. Σύνθεση με χρηστικά σουβέρ από μπύρες. Σάκοι τού καφέ γίνονται υπέροχα χαλιά.

Ο σκαντζόχοιρος

Μύλοι. Ολλανδικός, Άνδρος, Γρανάδα. Με το κολλάζ «Χάρτινος κόσμος Ι.» περνάει θαυματουργά από τον μεταλλικό στον χάρτινο κόσμο. Ανακυκλωμένα χαρτιά.

Τι να πρωτοθαυμάσεις και πώς να ξεναγηθείς σε ένα σύμπαν φωτεινό που θα τού άξιζε ένα Μουσείο για να στεγάσει το φιλάνθρωπο, ανθρωπομετρικό, ελληνοκεντρικό όραμα ενός Καλλιτέχνη Ποιητή που δόξασε την Ελλάδα και τον μακραίωνο πανευρωπαϊκό πολιτισμό μας!!!

Με ταπεινότητα περισσή υποκλίνομαι εμπρός στο μεγαλειώδες πολύχρωμο ευδόκιμο έργο τού «αναγεννησιακού καλλιτέχνη» Γκέστα Χέλλνερ (Gösta Hellner). 

 

2. Gösta Hellner: Η χρησιμότητα του άχρηστου

Γράφει η Άννα Πετροπούλου 

Αρχαιολόγος, ποιήτρια.

Η Γένεσις

Η πορεία του καλλιτέχνη Gösta Hellner είναι μακρά και ξεκινά από τα παιδικά του χρόνια. Αρχικά εμπνέεται από την απλότητα της φύσης, δημιουργεί φυτικές συνθέσεις. Συχνά συνοδεύει τα έργα του με στίχους, γιατί ως νέος διαθέτει ρομαντισμό. Είναι ποιητής και τα έργα του ποιητικά, εμπνευσμένα από τα κινήματα της Pop και Op Art. 

Από το 1980  ασχολείται με τη φωτοκίνηση. Και από τη δεκαετία του 1990 στρέφεται στα “ευτελή” υλικά, υλοποιώντας την έννοια της χρησιμότητας του άχρηστου. Τετράγωνα ξυλάκια ως υπολείμματα ξυλουργείου σχηματίζουν στήλες, οι εφημερίδες χρησιμοποιούνται ως χαρτοπολτός που μεταπλάθεται σε αφηρημένες ανάγλυφες φόρμες, τα πολύχρωμα χαρτιά αποδίδουν σύννεφα ή νότες, ενώ τα υλικά της πόλης και ιδιαίτερα τα σουβέρ μπίρας σχηματίζουν γιρλάντες, λουλούδια, ή κούκλες. Όλα τα σχήματα εμπεριέχουν τάσεις ανασύνθεσης, που αέναα επαναλαμβάνεται, θυμίζοντας μια ξέφρενη γιορτή κάποιας εξωτικής χώρας. Οι κάτοικοι των νέων αυτών κόσμων ολοζώντανοι, χορεύουν στον ρυθμό μιας αόρατης μουσικής και θέλουν να εξυμνήσουν τη ζωή. Αυτά τα τόσο “άχρηστα υλικά” έχουν υποστεί τροποποίηση, αναγέννηση και μετεξελίχθηκαν δημιουργικά σε “χρήσιμα”, τόσο για την ψυχή του καλλιτέχνη όσο και για εκείνη του θεατή, γιατί προσφέρουν χαρά και φωτίζουν το περιβάλλον τους. 

 

Ο Μύλος

Ο Gösta Hellner δεν σταμάτησε ποτέ να δημιουργεί με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα τεράστιο εικαστικό έργο. Ο μετασχηματισμός της ύλης, των χρωμάτων, και των ιδεών είναι εμφανής σε ολόκληρη την καλλιτεχνική του πορεία. Τα έργα του δεν είναι “βαριά”, ούτε στατικά. Είναι Ιδιαίτερα πρωτότυπα και άχρονα. Κινητικά τα περισσότερα και μεταλλασσόμενα. Ακόμη και όσα δεν κινούνται δημιουργούν την ψευδαίσθηση της κίνησης. Σε ολόκληρο το έργο του διακρίνονται επιρροές από τα ευρωπαϊκά κινήματα όπως του Bauhaus, της Junk & Recycled Art, του κινήματος Arts and Crafts, κ.ά. Οπότε πέρα από την αρχική εντύπωση της παιδικότητας και της χαράς, τα έργα αυτά έχουν βαθιές ρίζες στον πολιτισμό περισσοτέρων λαών και παραδόσεων  Είναι το αποτέλεσμα βαθειάς έρευνας, μελέτης και εσωτερικής διεργασίας αγγίζοντας την εθνολογία και την παγκοσμιότητα.

Η αναδρομική αυτή έκθεση του Gösta Hellner, που πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων, φωτίζει - λόγω του τεράστιου όγκου του – μόνο κάποιες πτυχές του έργου ενός ευφάνταστου καλλιτέχνη. Στον φιλόξενο χώρο του Κέντρου Τεχνών η επιμελήτρια μπορεί να αναδείξει μόνο δειγματοληπτικά το πλούσιο και πολυπτυχές έργο του. 

 

3. ΜΝΗΜΗ ΓΚΕΣΤΑ ΧΕΛΝΕΡ: Ο Γερμανός φωτογράφος και εικαστικός που λάτρεψε την Άνδρο

Γράφει ο ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΜΠΑΣΑΝΤΗΣ

Ο Γκέστα Χέλνερ περπατά σκεφτικός στο μνημείο των Εβραίων στο Βερολίνο. 

Ένας σημαντικός φωτογράφος, ένας εξαιρετικός εικαστικός, που λάτρεψε την Άνδρο και της αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του "έφυγε" από την ζωή χτες 28 Δεκεμβρίου 2023. Ο Γκέστα γεννήθηκε στο Μίνστερ της Γερμανίας το 1937. Ήταν γιός του ανθρωπιστή γιατρού Χανς Χέλνερ. Σπούδασε στην Ακαδημίας Φωτογραφικής Τέχνης και Γραφικών Τεχνών. Ολοκλήρωσε το Master φωτογραφίας και σπούδασε ζωγραφική με τον καθηγητή Bauhaus Fritz Winter. To 1962 ήρθε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε οριστικά δουλεύοντας ως φωτογράφος στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο ολοκληρώνοντας εκεί την καριέρα του μετά 25 χρόνια. 

Με τον Γκέστα το φθινόπωρο του 2012 στο μνημείο των Εβραίων στο Βερολίνο. Μια πρόσκληση που προέκυψε μετά την δημοσίευση μου για την έκθεση της Καϊρείου Βιβλιοθήκης το καλοκαίρι του 2012. 

Τον Gosta Hellner τον συνάντησα πρώτη φορά το 2012. Τότε η Καΐρειος Βιβλιοθήκη με πρόταση του αδριώτη καθηγητή και ακαδημαϊκού αρχαιολογίας έκανε έκθεση των αρχαιολογικών και άλλων φωτογραφιών του από την Ελλάδα που είχε αναγορεύσει σε δεύτερη πατρίδα του και ζούσε μόνιμα. Ο Hellner δεν ήταν Γερμανός στο ταπεραμέντο. Ήταν Έλληνας. Με την ζεστασιά του Έλληνα ενθουσιάστηκε από την παρουσίαση που έγραψα για την έκθεση της Καϊρείου και με κάλεσε στο Βερολίνο. Περάσαμε παρέα μια αλησμόνητη εβδομάδα. Με ξενάγησε με ιδιαίτερη συγκίνηση στο σπουδαίο αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό ιστορικό μνημείο των Εβραίων, που δημιουργήθηκε στο Βερολίνο μετά την ενοποίηση. 

Ο Γκέστα σε δύο στιγμές της ζωής που διέγραψε. Πίσω νεαρός με την φωτογραφική μηχανή στην μεταπολεμική Γερμανία. Μπροστά ο Γκέστα στην Άνδρο ποζάρει στην έκθεση που του αφιέρωσε ο Καΐρειος. 

Ο Γκέστα άνθρωπος συναισθηματικός, φιλοσοφημένος, μετρημένος, με ρωτούσε κατά την διάρκεια της παραμονής μου στο Βερολίνο για το πάθος μου με την φωτογραφία. Αυτός που είχε σπουδάσει φωτογραφία, που είχε διακριθεί σε αυτήν, που είχε διαγράψει μια σημαντική πορεία φωτογραφίζοντας τις ελληνικές αρχαιότητες, είχε αποσυρθεί πια και δεν φωτογράφιζε. Τον ενοχλούσε ο φωτογραφικός πληθωρισμός της εποχής. Ίσως ήταν και η απόσταση της ηλικίας. Ίσως η διαφορετική προσέγγιση, που τον οδηγούσε πια στην εικαστική δημιουργία. Κι όλο με ρώταγε: "τι θες και μου βγάζεις τόσες φωτογραφίες, τι θα τις κάνεις;" Χτες το απόγευμα με πήραν και μου είπαν το ξαφνικό και θλιβερό νέο: "πέθανε ο Γκέστα"!!! Οι σκέψεις σταμάτησαν ξαφνικά. Κι άρχισαν να περνάνε από το μυαλό μου... φωτογραφίες!...  

Ο Γκέστα διαβάζει στα ελληνικά το ευχαριστήριο του προς το ακροατήριο των εγκαινίων. Δίπλα του ο εξαιρετικός Μιχάλης Τιβέριος που ήταν ο ομιλητής στην παρουσίαση που έγινε. Φωτογραφία του 2012.

Φωτογραφίες με τον Γκέστα Χέλνερ στο Βερολίνο, φωτογραφίες από την έκθεση της Καϊρείου, που γνωριστήκαμε, φωτογραφίες στο μνημείο των Εβραίων, φωτογραφίες σε μια καταπληκτική μπυραρία που με πήγε στο Βερολίνο, φωτογραφίες από το σπίτι του στον Πιτροφό, που είναι το μουσείο των έργων του. Κάποτε είπαμε να φωτογραφίσει μια σειρά εξωκλήσια της Άνδρου, που αγαπούσε και να γράψω εγώ το κείμενο για το καθένα. Το σχέδιο ξεχάστηκε. Κι απλώς πηγαίναμε βόλτα στην Χώρα και στον Πιτροφό, που έζησε κι αγάπησε...

Ο Γκέστα μπροστά σε φωτογραφικές συνθέσεις του στην έκθεση της Καϊρείου...

 

Ο Γκέστα Χέλνερ με την Άννα Πετροπούλου στο σπίτι-μουσείο του Πιτροφού.

Ο Γκέστα στο σπίτι του στον Πιτροφό που το είχε μετατρέψει σε μουσείο της εικαστικής δημιουργίας του, που θέλησε να την χαρίσει στην αγαπημένη του Άνδρο για να εκτίθεται για πάντα. Για την ώρα υπάρχει μια πρόταση να δοθεί μια αίθουσα του Πολιτιστικού Κέντρου Γαυρίου και να εκτεθεί εκεί για πάντα. 

 

Ο Γκέστα στο μπαλκόνι του στον Πιτροφό...

Η σχέση του Γκέστα Χέλνερ με την Ελλάδα και την Άνδρο δεν είναι μόνο το έργο του. Είναι και η ζωή του. Έζησε από το 1962 στην Ελλάδα.  Την Άνδρο την "ανακάλυψε" to 1982. Αγόρασε ένα σπίτι κι έμενε για χρόνια στην Χώρα. Κάποια στιγμή το πούλησε κι αγόρασε ένα με κήπο στον Πιτροφό. Εκεί ασχολήθηκε τόσο με τα εικαστικά του όσο και με την κηπουρική. Ήταν παντρεμένος με την φιλόλογο Άννα Πετροπούλου με την οποία απέκτησε και μια κόρη, την Μυρτιά Χέλνερ, που είναι αρχαιολόγος - εικαστικός.  Η κηδεία του θα γίνει στην Ευαγγελική Εκκλησία της Αθήνας στην οδό Σίνα το Σάββατο 30/12/23 στις 11:00. Και η ταφή στο νεκροταφείο της Χώρας στην Άνδρο, που αγάπησε μέχρι το τέλος της ζωής του.