Πανοραμική αεροφωτογραφία. Αριστερά διακρίνεται η άκρη του ακρωτηρίου πάνω στο οποίο είναι ο αρχαίος Στρόφιλας. Και δεξιά είναι η άκρη του ακρωτηρίου πάνω στο οποίο είναι η αρχαία Ζαγορά. Ο Στρόφιλας άκμασε μεταξύ 4.500 π.Χ. και 3.200 π.Χ. και η Ζαγορά κατά τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ. Οι δύο κολπισκοι ήταν τα αρχαία λιμάνια των δύο οικισμών. Η φωτογραφία είναι του Φωτο Άνδρος στη δεκαετία του 2000. Ζαγορά και Στρόφιλας δύο ακρωτήρια πάνω στα οποία άκμασαν δύο κορυφαίοι οικισμοί της αρχαίας Άνδρου και του Αιγαίου. Δύο  ακρωτήρια αντικρυστά, δύο ιστορικές αναφορές του αρχαίου πολιτισμού του νησιού. Παρουσιάζουμε μια σύντομη περιγραφή των ευρημάτων από τις ανασκαφές που διενήργησαν το 2014, στην Ζαγορά η αυστραλιανή αρχαιολογική σχολή με επικεφαλής την καθηγήτρια Μάργκαρετ Μίλερ και τον καθηγητή Σταύρο Πασπαλά και στον Στρόφιλα η αρχαιολόγος Χ. Τελεβάντου και η ομάδα της. α) Ο γεωμετρικός οικισμός της Ζαγοράς 8ος & 7ος αιώνας π.Χ. Ο χώρος του οικισμού της αρχαίας Ζαγοράς (8ος & 7ος αιώνας π.Χ.) πάνω στο ακρωτήριο (φωτο: "εν Άνδρω") Επικεφαλής της αυστραλιανής αρχαιολογικής ομάδας και εφέτος (2014) που έκανε τομές και ανέσκαψε μέρος του χώρου (όπως και πέρσι, 2013) ήταν η καθηγήτρια Μάργκαρετ Μίλερ και ο καθηγητής Σταύρος Πασπαλάς. Του χρόνου η ομάδα των αρχαιολόγων από την Αυστραλία δεν θα κάνει νέο ανασκαφικό έργο, αλλά θα έρθει μόνο για μελέτη των αντικειμένων που έχουν στο αρχαιολογικό μουσείο της Άνδρου. Η καθηγήτρια Μάργκαρετ Μίλερ μας ξεναγεί στην είσοδο του αρχαίου οικισμού της Ζαγοράς (φωτο: "εν Άνδρω") Η αυστραλιανή αρχαιολογική αποστολή που ανασκάπτει την Ζαγορά έκανε εφέτος (2014) σημαντική πρόοδο. Τα νέα βήματα που έγιναν δίνουν ένα καλύτερο περίγραμμα του οικισμού της γεωμετρικής περιόδου στην Άνδρο. Αναλυτικά βρέθηκε ένα εργαστήριο της γεωμετρικής περιόδου (πρώτες εκτιμήσεις), καθώς και μια σειρά ακόμα κτίσματα που ανασκάφηκαν και που σκιαγραφούν τον οικισμό καλύτερα. Από αντικείμενα βρέθηκαν μεγάλα πιθάρια με παραστάσεις. Σε ένα από αυτά ένας άνθρωπος μάχεται με δύο λιοντάρια. Βρέθηκαν ακόμα αντικείμενα από οψιανό. Αυτό σημαίνει πως οι κάτοικοι της Ζαγοράς Άνδρου είχαν επαφή με την Μήλο, γιατί μόνο εκεί υπάρχει οψιανός. Ή, διαφορετικά οι κάτοικοι της Ζαγοράς πήγαιναν στον Στρόφιλα που ήταν ακριβώς απέναντι και μάζευαν οψιανό που υπήρχε εκεί και τον χρησιμοποιούσαν.  Γραφική αναπαράστασης της πάλης του κυνηγού με τα δυο λιοντάρια σε πιθάρι της αρχαίας Ζαγοράς Χρονολογικά καλύπτει τον 8ο και τον 7ο αιώνα. Ένα μέρος της έρευνας εστιάζει στον ναό που έχει βρεθεί (να δουν σε ποιον ήταν αφιερωμένος). Ακόμα βρέθηκε πως ο ναός επισκευάστηκε και μετά την εγκατάλειψη του οικισμού. Η είσοδος του οικισμού της Ζαγοράς (φωτο: ¨εν Άνδρω") Και με τα νέα ευρήματα δεν διευκρινίζουν την αιτία εγκατάλειψης του οικισμού. Έτσι εξακολουθεί να ισχύει η άποψη πως ίσως εγκαταλείφθηκε είτε από έλλειψη νερού είτε από σεισμό είτε από κατολίσθηση. Αυτή η τελευταία εκδοχή στηρίζεται πως βρέθηκε οικία δίπλα στον γκρεμό. Ο οικισμός ήταν μεγάλος, της τάξεως των 6000 κατοίκων και οικονομικά ήταν εύρωστος. β) Ο νεολιθικός οικισμός του Στρόφιλα 4500 π.Χ. - 3200 π.Χ. Το ακρωτήρι πάνω στο οποίο άκμασε ο νεολιθικός οικισμός του Στρόφιλα από το 4500 π.Χ. μέχρι το 3200 π.Χ. (φωτο: Χ. Τελεβάντου) Η ομάδα της αρχαιολόγου Χριστίνας Τελεβάντου προχώρησε το 2014 τις ανασκαφές που διεξάγει στον νεολιθικό Στρόφιλα. Η εφετινές ανασκαφές βρήκαν νέα εντυπωσιακά ευρήματα βραχογραφιών. Εκτός από τα πλοία που αποδεικνύουν την ναυυτική παρουσία του Στρόφιλα και της Άνδρου σε τόσο αρχαία εποχή βρέθηκαν και νέες εξαιρετικα΄ενδιαφέρουσες βραχογραφίες. Αναλυτικά, ανακαλύφθηκαν νέα πλοία, περισσότερα ζώα, δακτυλιόσχημα το σημαντικότερο σκηνές κυνηγιού στις οποίες συμμετέχουν και άνθρωποι! Είναι η πρώτη φορά που βρίσκονται ανθρώπινες μορφές. Πρόκειται για ανθρώπινες μορφές που κρατάνε ένα είδος ροπάλου και κυνηγούν ζώα (τσακάλια;). έχουν ύψος 20 εκ. και βρέθηκαν στην περιοχή του αρχαίου τείχους κοντά στην πύλη. Χρονολογούνται και αυτές μεταξύ 4500 π.Χ. με 3200 π.Χ. Από αυτή την άποψη είναι οι αρχαιότερες ελληνικές βραχογραφίες με ανθρώπους στην Ελλάδα. γ) Ο Στρόφιλας της Άνδρου στις κορυφαίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2014 Μια από τις σημαντικότερες βραχογραφίες του Στρόφιλα από προηγούμενη χρονιά που αναπαριστά δύο επάλληλα καράβια (φωτο: Χ. Τελεβάντου) Σύμφωνα με την Αρχαιολογική Εταιρεία τα νέα ευρήματα του Στρόφιλα της Άνδρου που ήρθαν στο φως από την αρχαιολόγο Χριστίνα Τελεβάντου είναι ανάμεσα στα κορυφαία ανασκαφικά ευρήματα της χρονιάς του 2014. Όπως σημειώνουν οι εφημερίδες εκείνων των ημερών: «…το ενδιαφέρον του ειδικού ως επί το πλείστον κοινού, που κατέκλυσε το αμφιθέατρο της Αρχαιολογικής Εταιρείας, έκλεψαν τα ευρήματα τα οποία αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, που διενεργήθηκαν υπό την αιγίδα της Εταιρείας το 2014. Πιο συγκεκριμένα, την περασμένη χρονιά μεταξύ άλλων ξεχώρισαν: Οι νέες βραχογραφίες είδαν το φως στις Κυκλάδες, και συγκεκριμένα στον νεολιθικό οικισμό του Στρόφιλα Άνδρου, στην προϊστορική ακρόπολη της Χαλανδριανής Σύρου και στο Βαθύ Αστυπάλαιας. Βραχογραφίες που εικονίζουν για πρώτη φορά ανθρώπους, όπως οι πέντε μορφές που κυνηγούν άγρια ζώα, ίσως τσακάλια ή ο κυνηγός ο οποίος φέρεται να έχει σκοτώσει ταύρο ή αγελάδα, ήταν μεταξύ αυτών που ξεχώρισαν στον Στρόφιλα 'Ανδρου. Επίσης, στην περιοχή - την οποία ερευνά η αρχαιολόγος Χριστίνα Τελεβάντου- διαπιστώθηκαν ακόμα παλαιότερες βραχογραφίες, γεγονός που αποδεικνύει τη μακρά παράδοση χρήσης του χώρου για τη χάραξη παραστάσεων.» Σημ.: Το «εν Άνδρω» έχει συνεργαστεί αρκετές φορές με την Χριστίνα Τελεβάντου. Ας μην ξεχνάτε πως ακόμα και το σήμα της ιστοσελίδας μας είναι από βραχογραφία του Στρόφιλα… "ΕΝ ΑΝΔΡΩ"    

  Υπάρχουν γεγονότα που συγκινούν. Υπάρχουν αξίες για τις οποίες άνθρωποι στάθηκαν μπροστά σε εκτελεστικά αποσπάσματα. Υπάρχουν άνθρωποι που μαρτυρούν. Υπάρχουν βιβλία που γράφουν. ΠΟΛΛΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ. Φτάνει να υπάρχουν και αυτιά για να ακούνε και μάτια για να βλέπουν και μυαλά για να μαθαίνουν.

Του Διαμαντή Μπασαντή Αλέξανδρος Καΐρης 1913-1943 (Σημ.: Το κείμενο του Δημήτρη Σταυρόπουλου που δημοσιεύσαμε χτες αποτέλεσε ένα ρεπορτάζ μνήμης που ακούμπησε πάνω στην πολιτική επικαιρότητα των ημερών. Το κείμενο συγκίνησε. Χίλιοι αναγνώστες το διάβασαν και σε εκατοντάδες "άρεσε" στο f/b. Με την ευκαιρία θυμηθήκαμε μια συγκινητική εκδήλωση μνήμης του Συλλόγου της Μεσαριάς στο Δημοτικό Θέατρο Χώρας για τον Αλέξανδρο Καΐρη. Ποιος ήταν ο Αλέξανδρος Καΐρης; Ποια η παρουσία του στο σύντομο πέρασμα από την ζωή; Αναδημοσιεύουμε πάλι με μερικές προσθήκες το κείμενο ως φόρο τιμής "σ' εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες" - εν Άνδρω). 

Ποιος ήταν ο εκ Μεσαριάς νεαρός δικηγόρος Αλέξανδρος Καϊρης; Ποια η συμβολή του στην βύθιση 55 γερμανικών ή συνεργαζόμενων με τους γερμανούς πλοίων μεταξύ 1941-1943; Πως και κάτω από ποιες συνθήκες πιάστηκε από τους γερμανούς και πως βάδισε βήμα-βήμα τον Γολγοθά του  μέχρι την εκτέλεση του; Τι είπαν και τι λένε για τον άνθρωπο αυτοί που τον γνώρισαν;

Του Διαμαντή Μπασαντή (Το κείμενο που ακολουθεί είναι αναδημοσίευση από το μεγάλο αφιέρωμα στην Άνδρο της έκδοσης "δέκατα/εν Άνδρω". Η έκδοση υπάρχει σε όλα τα βιβλιοπωλεία της Άνδρου).   Μόλις ενάμιση χιλιόμετρο από την ένταση και την κίνηση της παραλίας του πολυσύχναστου Όρμου Κορθίου υπάρχει ένας άλλος κόσμος ξεχασμένος: το Κόρθι. Οι Φράγκοι που το έχτισαν και το οχύρωσαν το αποκάλεσαν Κόρτι. Στη συνέχεια το όνομα μετεξελίχθηκε σε Κόρθι. Μαζί με τις οχυρώσεις τους άφησαν παντού τα ίχνη τους: μαρμάρινα οικόσημα, διακοσμητικές πλάκες, μαρμάρινους λαξευτούς κρίνους. Με τον φίλο συγγραφέα Σταμάτη Καμπάνη περπατήσαμε παρέα ένα ήσυχο απόγευμα μερικές από τις σελίδες της ιστορίας του.

Του Νικολού Βογιαζίδη O καθηγητής Νικολός Βογιαζίδης (Φωτογραφία και κείμενο από την παρουσίαση του βιβλίου Λατινοκρατία στην Άνδρο, Χώρα Άνδρου, 13/8/2014). Τι έχει κάνει σε πρώτο επίπεδο στο έργο του Λατινοκρατία στην Άνδρο: Κάστρα, Πύργοι, Εκκλησίες και Φέουδα ο Νίκος Βασιλόπουλος; Έχει προβεί στη λεπτομερή καταγραφή του σωζόμενου κτηριακού αποθέματος της Άνδρου της εποχής της λατινοκρατίας, σε συνδυασμό με πληροφορίες για το κοινωνικό, πολιτικό και παραγωγικό περιβάλλον στο οποίο αναπτυχθήκαν. Μεθοδικά εντάσσει τα κτίσματα στην πενταπλή τυπολογία οχυρωματικών έργων / πύργων, κατοικιών εκκλησιών, αγροτικών κτισμάτων και οδικών έργων – με τα κάστρα να καλύπτουν συνήθως τους δύο πρώτους τύπους, είναι και οχυρωματικά έργα και κατοικίες των αρχόντων χωροδεσποτών. Και αυτά τα κτίσματα τα εξετάζει σε σχέση με τα 12 τιμάρια στα οποία έχει διαιρέσει τη λατινοκρατούμενη Άνδρο ο πρώτος ηγεμόνας της, Μαρίνο Δάνδολο, και τις υποδιαιρέσεις αυτών με τους αντίστοιχους ελάσσονες άρχοντες και τοποτηρητές τους.

Τα 150 καθίσματα δεν έφτασαν στην μικρή πλατεία του Όρμου Κορθίου και πολλοί ήταν αυτοί που έμειναν όρθιοι κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης της 19ης Αυγούστου για την Μονή Παναχράντου (φωτ. Δ. Αντωνέλλος). Τελικά στο Κόρθι δεν έγινε μια απλή παρουσίαση του βιβλίου της Παναχράντου, αλλά μια μαζική συγκέντρωση αναγνώρισης της παρουσίας και του έργου του ηγούμενου Ευδόκιμου και τιμής προς το αγαπημένο μοναστήρι των Ανδριωτών. Τι άλλο να γράψει κανείς όταν διαπιστώνει πως η προσέλευση ακροατών και οι πωλήσεις αντιτύπων ξεπέρασαν αυτόν της Χώρας που προηγήθηκε. Βέβαια μαζί με το πλήθος των Κορθιανών που κατέκλυσαν τον φιλόξενο χώρο της μικρής πλατείας στο πεζόδρομο στο Κόρθι ήταν και μερικοί της Χώρας που δεν ήταν εδώ στην πρώτη παρουσίαση που έγινε στο ξενοδοχείο Παραδείσος. Αυτό όμως πιστοποιεί πως ο πατέρας – Ευδόκιμος είναι κοσμαγάπητος και ότι η Μονή Παναχράντου το αγαπημένο μοναστήρι των ανδριωτών.

Της Δρ Χριστίνας Α. Τελεβάντου Σχεδιαστική απεικόνιση της Χ.Α. Τελεβάντου. Σκαλισμένο πλοίο στους βράχους του Στρόφιλα της Άνδρου. Μια από τις πιο σπουδαίες βραχογραφίες ηλικίας περίπου 6000 χρόνων. (Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα από το άρθρο της Χριστίνας Τελεβάντου που περιλαμβάνεται στο συλλέκτικό αφιέρωμα για την Άνδρο που κυκλοφορεί - έκδοση δέκατα/εν Άνδρω. Δυστυχώς επί 20ετία κάποιοι υποβάθμισαν τις σημαντικές ανασκαφές και κάποιοι άλλοι απαγόρευσαν ακομα και την πρόσβαση σε αυτές. Τέλος οι διοικούντες χρησιμοποίησαν τον περιβάλλοντα χώρο των ανασκαφών επί 10ετίες ως χωματερή της Άνδρου! Κάπως έτσι δεν αναδείχθηκε μέχρι σήμερα το σπουδαιότερο αρχαιολογικό πάρκο της νεολιθικής περιόδου στην Ευρώπη - "εν Άνδρω").

Του Διαμαντή Μπασαντή Το βιβλίο του Νίκου Βασιλόπουλου Λατινοκρατία στην Άνδρο, αποτελεί για δύο λόγους τομή στην καταγραφή της ιστορίας του νησιού μας: α) Αποτυπώνει μιαν πολύ σημαντική εποχή της Άνδρου ολοκληρωμένα τόσο με το εύρος του υλικού όσο και με την έκταση της έρευνας του. Το βιβλίο καλύπτει όλη την Άνδρο και για μια ολόκληρη ιστορική περίοδο 360 χρόνων. Ξεκινά την έρευνα από την αρχιτεκτονική και την κατασκευαστική δομή των κτιρίων κάθε περιοχής και προχωρά σε χωροταξικές και πολεοδομικές αποτιμήσεις αποκαλύπτοντας σταδιακά την περιοχή που εξετάζει για την χρονική περίοδο της λατινοκρατίας.