Η ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΧΡΑΝΤΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΝΙΣΤΟΡΗΤΑ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ...
Μονή Παναχράντου. Φωτογραφία του μεσοπολέμου.
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΥΡΓΟΥ & ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟΥ
Αν κοιτάξουμε προσεκτικά την παραπάνω φωτογραφία, που είναι του μεσοπολέμου και είναι από το αρχείο της Μονής, βλέπουμε πως υπήρχαν εξωτερικά κτήρια και τείχη. Διακρίνεται ευκρινώς στο πίσω μέρος και ο πύργος της μονής. Δεν υπήρχε ο περιμετρικός δρόμος έτσι ο πύργος διακρίνεται από τον δεύτερο όροφο πάνω από το έδαφος. Διακρίνονται δυτικά τα παράθυρα του δεύτερου ορόφου του πύργου. Ο πρώτος όροφος είναι κατά ένα μέρος του προφανώς μέσα στο έδαφος.
Δεν διακρίνεται το καμπαναριό. Όπως γράφει ο σύγχρονος της τότε ιστορίας της Μονής συγγραφέας Εμ. Καρπάθιος το καμπαναριό τότε ανακαινίσθηκε. Αυτά για τον πύργο που ΥΠΗΡΧΕ. Και αναστηλώθηκε πάνω στα απομεινάρια του παλιού. Αλλά και για το καμπαναριό που ΔΕΝ ΦΑΙΝΟΤΑΝ. Αλλά ανακαινίσθηκε τότε. Για την ιστορία: Το 1938 η Μονή ήταν σχεδόν ερειπωμένη και επισκευάστηκε με πρωτοβουλία των κατοίκων της Άνδρου (Αρχιμανδρίτου Εμμανουήλ Ι. Καρπαθίου, «Η εν Άνδρω Ιερά Μονή Παναχράντου», Αθήνα, 1938)
Μεγάλο μέρος του μοναστηριού στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ήταν ερείπιο, σύμφωνα με πολλές παλαιότερες μαρτυρίες, αλλά από μαρτυρίες του Ευδόκιμου. Σύμφωνα με ότι είδαμε εμείς στα μέσα της δεκαετίας του 1960, όταν ανεβήκαμε για πρώτη φορά στη γιορτή του Αγίου Παντελεήμονα, το μοναστήρι ήταν μισογκρεμισμένο εξωτερικά.
Αυτά ως προς τα τείχη, τους πύργους, τα καμπαναριά και τις ιστορίες τους για τους ανιστόρητους των ημερών...
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ ΚΤΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ
Τώρα ως προς το έτος κτήσεως της Μονής που λέγονται και γράφονται διάφορα συχνά αυθαίρετα. Στο βιβλίο του για την ιστορία της Παναχράντου ο Καρπάθιος γράφει πως το μοναστήρι είναι του 961 και πως ανασυστάθηκε τον 16ο αιώνα και ότι ανακαινίσθηκε εκ βάθρων ο ναός του μεταξύ 1602-1608.
Μια εξαιρετική και σύνθετη προσπάθεια χρονολόγησης της έκανε και ο αρχιτέκτων και ιστορικός συγγραφές Νίκος Βασιλόπουλος. Αρχικά με παραπομπές στον καθηγητή Ιστορίας Ηλ. Κολοβού, "ειδικευμένου στην Τουρκική περίοδο στον οποίο είχε αναθέσει (ο Πολέμης) την μετάφραση όλων των παλαιών οθωμανικών εγγράφων της Καϊρείου και της Μονής της Αγίας. Στα έργα που δημοσιεύθηκαν από την Καϊρειο «η νησιωτική κοινωνία της Άνδρου στο Οθωμανικό πλαίσιο» (Ανδρ. Χρονικά τ. 39 2006 και «οι Μουσουλμάνοι της Άνδρου κατά την οθωμανική περίοδο» 2009 σελ.285-308) ο Ηλ. Κολοβός μας αποκαλύπτει μεταφράζοντας τα έγγραφα το εξής ρηξικέλευθο στοιχείο. Οι Οθωμανοί κατά τον 16ο και 17ο αι. όταν το κράτος τους λειτουργούσε με αυστηρότητα απαγόρευαν την ανέγερση νέων εκκλησιών και μονών και ήταν απόλυτοι ως προς αυτό. Επέτρεπαν μόνον την επισκευή μονών ή εκκλησιών σε κατάσταση ερειπώσεως αρκεί τα επισκευαζόμενα να μην υπερέβαιναν σε ύψος τα παλαιότερα... Στους πρώτους αυτούς χρόνους που εδραιωνόταν η οθωμανική διοίκηση ζητήθηκε λοιπόν με έγγραφα στοιχεία από τον Τούρκο Καδή η επισκευή (μεταξύ των άλλων) της Μονής Παντοκράτορος στις Γίδες το 1597, η επισκευή της Μονής Αγίας Μαύρας (ή Αθανασίου στην Κατάκοιλο το 1596;) από μοναχούς οι οποίοι μόλις είχαν εγκαθιδρύσει μοναστήρια και οι οποίοι βεβαίως δεν ζητούσαν να επισκευάσουν τα μόλις ιδρυμένα «νέα» μοναστήρια αλλά τα ερείπια παλαιών μονών στις οποίες είχαν εγκατασταθεί... Γνωρίζοντας λοιπόν αφενός την απόλυτη απαγόρευση των Φράγκων στα 360 αυτά χρόνια για ανέγερση οποιουδήποτε κτίσματος ορθοδόξου λατρείας, δηλ. μονής η εκκλησίας και αφετέρου την απαγόρευση των Τούρκων από το 1579 και εντεύθεν, για ανέγερση νέων μονών αυτονόητο είναι το συμπέρασμα ότι οι εγκαθιδρύσεις μονών (μετά το έτος αυτό) αφορούσαν πάντοτε σε παλαιές ερειπωμένες ορθόδοξες μονές και μάλιστα για να κυριολεκτούμε σε βυζαντινά μοναστήρια από τα οποία η Άνδρος ίσως έφθανε την εικοσάδα." ("ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΧΡΑΝΤΟΥ - Μια πρώτη προσέγγιση της ηλικίας της", του Νίκου Βασιλόπουλου, στο Η ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΧΡΑΝΤΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ, Επιμέλεια Διαμαντής Μπασαντής, εκδόσεις Gutemberg, 2014, σελ. 44-45). Συνάγει δηλαδή ο Ν. Βασιλόπουλος πως με βάση τα ιστορικά στοιχεία των Οθωμανικών χρόνων η Μονή Παναχράντου επισκευάστηκε τον 16ο αιώνα στη θέση της παλαιότερης που υπήρχε.
Η Μονή το 1938. Ο πύργος διακρίνεται περιορισμένα στο πάνω αριστερά μέρος καθώς είναι στο έδαφος η βάση του.
Ο πύργος ξεχωρίζει εμφανώς σήμερα καθώς ο δρόμος έχει κατεβάσει το επίπεδο κάτω από την βάση θεμελίωσης.
Ακόμα, ο Ν. Βασιλόπουλος σημειώνει: "Ως προς τα αρχιτεκτονικά στοιχεία οι εξωτερικές τοιχοποιίες των τειχών της Μονής είναι αφενός παχύτατες-άνω των 3μ.-και αφετέρου παλαιότατες με χρονική απόσταση κατασκευής αιώνων, σε σχέση με τις αντίστοιχες της Μονής της Αγίας που ανεγέρθηκε λίγο πριν το 1571.Οι διπλές καμάρες θυρών στην κατώτατη στάθμη της Μονής παραπέμπουν σε εποχή σαφώς παλαιότερη του 17ου αι. Επιπλέον η είσοδος με την πύλη του πρώιμου τμήματος της Μονής είναι αντίγραφο της εισόδου του Κάτω Κάστρου με την στοά στηριζόμενη σε τρείς καμάρες αλλά με πλήρη αντιστροφή των επί μέρους στοιχείων το εμπρός- πίσω και το δεξιό αριστερά. Ακριβώς όμοια είναι η άμυνα της εισόδου με ένα πύργο άνω της πύλης της Μονής Παναχράντου όπως έχει διαμορφωθεί στην οχυρωματική αρχιτεκτονική από τον 11ο ήδη αι και εντεύθεν." ("ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΧΡΑΝΤΟΥ - Μια πρώτη προσέγγιση της ηλικίας της", του Νίκου Βασιλόπουλου, στο Η ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΧΡΑΝΤΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ, Επιμέλεια Διαμαντής Μπασαντής, εκδόσεις Gutemberg, σο14, σελ. 46-47). Συνάγει, λοιπόν, ο Ν. Βασιλόπουλος πως σύμφωνα με τα οχυρωματικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία οι απαρχές της Μονής πηγαίνουν πίσω στον 11ο αιώνα. Συνεπώς καταλαβαίνουμε όσοι επιπόλαια υπογράφουν βαρύγδουπα σήμερα για μοναστήρι του 16ου αιώνα απλώς αγνοούν την υπάρχουσα βιβλιογραφία και έρευνα.
Αυτά ως προς τις αναφορές σε χρονολογήσεις ιστορικών κα ανιστόρητων των ημερών...
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΟΝΗ ΑΠΟ ΕΝΑ ΒΙΝΤΕΟ ΤΟΥ ΕΝ ΑΝΔΡΩ
Το 2014 καταγράψαμε σε ένα βίντεο φωτογραφίες από τα αρχεία της Μονής, του Γέροντα Ευδόκιμου και του Εν Άνδρω σκηνών καθημερινών από το 1950 μέχρι του 2013. Το βίντεο αυτό το έχουν δει μέχρι σήμερα πάνω από 12.500 επισκέπτες στο κανάλι μας (Diamantis Bassantis) στο YouTube. Εκεί έχουμε αποτυπώσει πλήθος στιγμών από το πως ήταν το μοναστήρι στο πέρασμα των δεκαετιών. Όποιος το δει μπορεί να καταλάβει πως ένα πλήρως παραμελημένο μοναστήρι κατάφερε χάρη στην ακάματη προσπάθεια του Ευδόκιμου να μην χαθεί, να αναστυλωθεί και να περάσει στον 21ο αιώνα με προοπτικές. Τα κειμήλια της Μονής που παρουσιάσαμε στο βίντεο δεν έχει γίνει δυνατό να αποτελέσουν το μουσείο της Μονής γιατί αν και έχει διαμορφωθεί ο χώρος στα υπόγεια του μοναστηριού δεν έχουν βρεθεί τα χρήματα για την διαμόρφωση της παρουσίασης των εκθεμάτων.
Αυτά ως προς τις αναδρομές σε εικόνες, συναισθήματα, ανθρώπους, ζωές, σε πιστεύοντες και μη πιστεύοντες από την ιστορία της Μονής την οποία αγνοούν οι ιστορικώς ανιστόρητοι ιστορικοί των ημερών...
Την καλησπέρα μας...
"ΕΝ ΑΝΔΡΩ"