Εν Άνδρω

Η Ραφήνα καθιερώνεται ως λιμάνι

1965, μια χρονιά-ορόσημο: Το 1965 αποτελεί χρονιά-ορόσημο για το λιμάνι της Ραφήνας. Είναι η χρονιά που θα δρομολογηθεί το επιβατηγό/οχηματαγωγό «Έλενα Π» από το λιμάνι της Ραφήνας για Κάρυστο-Άνδρο-Τήνο. Το πλοίο είναι ένα παλιό γερμανικό ναρκαλιευτικό. Η δρομολόγησή του αλλάζει για πάντα τα δεδομένα στη γραμμή. Μια νέα εποχή ξεκινά. Το πλοίο είναι πλοιοκτησίας του Κεφαλλονίτη Χρήστου Παγουλάτου. Σύμφωνα με όσα μας έχουν αφηγηθεί οι άνθρωποι του λιμανιού,  στο πλοίο πρέπει να είχαν μετοχές και οι αδελφοί Στρίντζη, οι οποίοι είκοσι χρόνια μετά θα πετύχουν να απογειώσουν τη γραμμή με τη δρομολόγηση του θρυλικού «Επτάνησος».

\

Το "Έλενα Π" στο λιμάνι της Ραφήνας γύρω στα 1966.Φωτογραφία του Ιούλιου Διρμίκη.Από το Αρχείο του Στάθη του Δημητρακού.

Ο Χρήστος ο Παγουλάτος και οι αδελφοί Στρίντζη πρέπει να είχαν μια συνεργασία στο «Άγιος Γεράσιμος»,το οποίο ήταν το πρώτο επιβατηγό/οχηματαγωγό που δρομολογήθηκε στη γραμμή Πάτρας-Σάμης. Ουσιαστικά το «Άγιος Γεράσιμος» ήταν το πλοίο που άνοιξε τη γραμμή Πάτρας-Σάμης. Το πλοίο αυτό ερχόταν και στη Ραφήνα και αντικαταστούσε το «’Ελενα Π» στις ετήσιες ακινησίες του, σύμφωνα με όσα μας είπε ο Μαρίνος Γκιβίσης (αναφέρεται στη συνέχεια). Και το πλοίο αυτό ήταν παλιό πολεμικό.

Το «Έλενα Π» και οι άνθρωποι του λιμανιού

Το "Έλενα Π." στην Κάρυστο όταν η γραμμή συμπεριελάμβανε και αυτό το λιμάνι (Carte-postale).

Κάθε λιμάνι θυμίζει ζωντανό οργανισμό που εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Τα καράβια, οι ναυτικοί, οι επιβάτες, οι λιμενεργάτες, οι ψαράδες, οι οδηγοί των φορτηγών, οι πράκτορες, οι ιδιοκτήτες και οι εργαζόμενοι στα μαγαζιά του λιμανιού,  οι οδηγοί των λεωφορείων  αποτελούν σημαντικές παραμέτρους τούτης της ξεχωριστής οντότητας. Ένας από τους ανθρώπους που έζησαν για τα καλά την ανάπτυξη του λιμανιού της Ραφήνας μετά το 1965 είναι ο Μαρίνος Γκιβίσης, ιδιοκτήτης και οδηγός φορτηγών από το Παραδείσι του Μαρμαρίου. Ο Μαρίνος Γκιβίσης έζησε για τα καλά το λιμάνι από το 1965 έως το 2000 ταξιδεύοντας για την Άνδρο με όλα τα πλοία που πέρασαν από τη γραμμή.  Για το «Έλενα Π» μας είπε σε μια συζήτηση που κάναμε μαζί του τον Ιούλιο του 2013:

«Το «Έλενα Π» το είχαν οι Στρίντζηδες μαζί με τον Παγουλάτο. Το βαπόρι πήγαινε κοντά στα είκοσι μίλια. Ήταν κορβέτα στρατιωτική και του βάλει μηχανή ΜΑC. Πράκτοράς του ήταν ο Νίκος Κολλαΐτης, πολύ καλός πράκτορας. Ήταν ένα καράβι χέλι. Στενό βαπόρι, γρήγορο. Ο καπετάνιος του ήταν ο καπετάν-Κώστας ο Καΐρης από την Άνδρο. Αξιωματικοί στο πλοίο ήταν ο καπετάν-Κώστας Γαρύφαλλος και ο Μαυροκέφαλος  από την Πελοπόννησο.  Το καράβι πήγαινε Κάρυστο-Άνδρο-Τήνο. Μπορούσε να μεταφέρει τρία-τέσσερα φορτηγά. Στην αρχή δεν είχε κίνηση σε αυτοκίνητα και μας έπαιρναν εμάς τους φορτηγατζήδες. Μετά μας άφηναν συχνά απέξω».

Άνδρος,  "Έλενα Π.", δεκαετία 1960

Μια άλλη μεγάλη μορφή του λιμανιού της Ραφήνας, ο καβοδέτης Γιώργος Υψηλάντης, συμπληρώνει: "Το «Έλενα Π» έμεινε στη γραμμή μέχρι το 1972. Στο πλοίο έβαζαν μια μεγάλη σκάλα από το τσιμεντόπλοιο που την ανέβαζε ο λοστρόμος με βίντζι. Λοστρόμος ήταν ο Μπαρμπα-Γιάννης..."

Το σύντομο πέρασμα του «Αιγεύς»

Την ίδια περίπου εποχή, το 1968-1969, δρομολογούνται από το λιμάνι της Ραφήνας τα πλοία ανοικτού τύπου ( οι γνωστές "παντόφλες") «Άγιος Νικόλαος» , «Ιωάννης Μ» και «Μιχαήλ». Ταξίδευαν για Στείρα και για Μαρμάρι, σε εναλλάξ δρομολόγια. Σύμφωνα με όσα μας είπε ο Μαρίνος Γκιβίσης:

«Το «Άγιος Νικόλαος» και το «Ιωάννης Μ» ανήκαν στα αδέλφια Μανσόλα. Για τους αδελφούς Μανσόλα δρομολογήθηκε το 1970 και το «Αιγεύς» για δρομολόγια στη γραμμή από Ραφήνα για Άνδρο. Όμως το σχέδιο δεν πήγε καλά και το πλοίο έφυγε γρήγορα από τη Ραφήνα. Το πλοίο συνέχισε, αρχικά, στη γραμμή Κυλλήνης-Ζακύνθου και στη συνέχεια στις Βόρειες Σποράδες όπου ταξίδεψε για χρόνια με τα σινιάλα του Νομικού».

Το «Μεγαλόχαρη»

Το "Μεγαλόχαρη", πρώην "Άννα Μαρία", στο λιμάνι της Ραφήνας. Carte-postale από το Αρχείο του Στάθη του Δημητρακού.

Το «Μεγαλόχαρη» ήταν το πρώτο επιβατηγό/οχματαγωγό ελληνικής ναυπήγησης. Η καθέλκυσή του πραγματοποιήθηκε με πολλές περιπέτειες το 1965 στο Πέραμα, λίγους μήνες πριν από το «Κεφαλληνία» των αδελφών Στρίντζη. Το πλοίο ξεκίνησε δρομολόγια με το όνομα «Άννα Μαρία» στη γραμμή από Πάτρα για Σάμη-Ιθάκη και από Πάτρα για Πόρο Κεφαλληνίας. Ο ανταγωνισμός με το "Κεφαλληνία" αποδείχτηκε πολύ σκληρός για το "Άννα-Μαρία", το οποίο είχε εξαρχής κάποια μειονεκτήματα. Σύντομα αποσύρθηκε από τη γραμμή, μετονομάστηκε σε "Μεγαλόχαρη" και μετανάστευσε στο Αιγαίο για δρομολόγια προς Άνδρο-Τήνο από Πόρτο-Ράφτη, αρχικά, και στη συνέχεια από Ραφήνα. Ήταν, όμως, δύσκολο να δουλέψει το πλοίο από το Πόρτο-Ράφτη και για αυτό το πλοίο ήρθε στη Ραφήνα.

Το "Μεγαλόχαρη" στην Ραφήνα

Το 1967 φτάνει, λοιπόν, στο λιμάνι της Ραφήνας το δεύτερο επιβατηγό/οχηματαγωγό πλοίο της γραμμής. Το «Μεγαλόχαρη» ήταν πλοιοκτησίας του Γιάννη του Βακιρτζή από την Καβάλα. Επίσης, συνέταιροι στο πλοίο ήταν και δυο Κερκυραίοι. Ο Μαρίνος Γκιβίσης θυμάται για το «Μεγαλόχαρη»:

"Σε σχέση με το «’Έλενα Π» ήταν πιο αργό. Το γκαράζ του ήταν λίγο μεγαλύτερο. Καπετάνιος ο Κώστας Σάρδης, πρώτος καπετάνιος. Ήταν από την Κίμωλο και ο γιος του έγινε και αυτός καπετάνιος,  ο καπετάν-Νίκος ο Σάρδης. Κάθε μέρα έψελνε στο βαπόρι. Στην αρχή και τα δύο πλοία, το «Έλενα Π» και το «Μεγαλόχαρη»  έφευγαν το πρωΐ. Στην πορεία, όμως, το "Μεγαλόχαρη" άλλαξε την ώρα αναχώρησης. Διανυκτέρευε στην Τήνο και αναχωρούσε το πρωί από την Τήνο για την Ραφήνα. Μια φορά χτύπησε στο τσιμεντόπλοιο, αλλά πρόλαβαν έδεσαν κάβο και δεν έγινε ζημιά". 

Αθέμιτος ανταγωνισμός

Το "Ελενα Π" στο Γαύριο. Πηγή Φωτογραφίας: περιοδικό "Αλιευτικά Χρονικά"

Ο Μανώλης Κικής, μεγάλη μορφή του λιμανιού της Ραφήνας και παλιός λιμενεργάτης του λιμανιού, ήταν πολύ καλός φίλος με τον καπετάν-Κώστα τον Σάρδη. Μάλιστα, είχε παντρέψει την κόρη του καπετάν-Κώστα του Σάρδη.  Οι σχέσεις των ανθρώπων του λιμανιού ήταν πάντα στενές. Ο Μανώλης Κικής θυμάται πολλά από την παλιά εποχή του λιμανιού: 

"Κάποια  μέρα ενώ φόρτωναν το «Έλενα Π» και το «Μεγαλόχαρη», ο τότε λιμενάρχης του λιμανιού δίνει εντολή να σταματήσει η φόρτωση του «Μεγαλόχαρη» με το αιτιολογικό ότι το πλοίο είχε συμπληρώσει. Δημιουργήθηκε αναταραχή και ο Γιάννης ο Βακιρτζής κάνει καταμέτρηση και διαπιστώνει ότι το πλοίο είχε συμπληρώσει μόνο κατά το ήμισι". 

Ο Μαρίνος Γκιβίσης και η Άνδρος

Η αγωνία τόσο των νησιωτών, όσο και των ιδιοκτητών των φορτηγών ήταν αν τα καινούρια βαπόρια θα άντεχαν να μείνουν και το χειμώνα στη γραμμή. Υπήρχε πάντα ο φόβος μήπως αναγκαστούν να φύγουν λόγω έλλειψης μεταφορικού έργου. Τελικά, οι φόβοι τους αποδείχθηκαν αβάσιμοι καθώς η κίνηση της γραμμής χρόνο με το χρόνο αυξανόταν και τα πλοία αυτά σύντομα αποδείχθηκαν ότι ήταν πολύ μικρά για να εξυπηρετήσουν τη γραμμή. 

Ο Μαρίνος Γκιβίσης μπροστά από το φορτηγό του στολιμάνι της Ραφήνας. Φωτογραφία της Αργυρώς Γκιβίση.

Ο Μαρίνος Γκιβίσης με την εργατικότητά του και τη συνέπειά του κατάφερε να  ανοίξει πολλές δουλειές με την Άνδρο. Για χρόνια πολλά μετέφερε λεμόνια και πορτοκάλια από την Άνδρο και τα πήγαινε στο Ναύπλιο και στο Κιάτο, στα εργοστάσια του Φραγκίστα. Μια χρόνια, μάλιστα, είχε μεταφέρει τρεις χιλιάδες τόνους λεμόνια από την Άνδρο. Τέτοιας ποιότητας λεμόνια και πορτοκάλια δεν είχε η Πελοπόννησος, όπως μας είπε ο κ. Μαρίνος. Μετά, δυστυχώς, ξεράθηκαν οι λεμονιές και χάθηκαν τα λεμόνια. Μετέφερε ακόμα λάδι, ψάρια, πάγο, αλλά και πάσης λογής προϊόντα από την Άνδρο και προς την Άνδρο. Συχνά, βέβαια, δεν τους έπαιρναν τα καράβια και ξέμεναν στον ντόκο του λιμανιού. Ήταν τότε και τα αυτοκίνητα της ΣΑΡΙΖΑ και ο ανταγωνισμός για τις θέσεις στο καράβι ήταν μεγάλος. Το καλοκαίρι οι εταιρείες έδιναν συχνά προτεραιότητα στα Ι.Χ.

Το πλοίο «Άννα Λ.»

Το "Άννα Λ." στο λιμάνι της Ραφήνας. Φωτογραφία Μίλτος Χαλάς.

Το πλοίο ξεκίνησε δρομολόγια στη γραμμή από Ραφήνα για Άνδρο-Τήνο το 1973 με το όνομα "Άννα Λ" για λογαριασμό του κυρίου Λαγόπουλου. Το πλοίο αυτό αντικατέστησε το «’Έλενα Π». Το πλοίο προσέγγιζε και στο Μπατσί. Στη γραμμή έμεινε περίπου δέκα χρόνια. Στα 1986 το πλοίο πέρασε στην πλοιοκτησία του Γιώργη Γούτου και στη συνέχεια ανέβηκε στο Βόλο και τον Άγιο Κωνσταντίνο για τη γραμμή των Βόρειων Σποράδων.

Το "Άννα Λ" στο Μπατσί το 1973. Φωτογραφία της Άννας Κουβαράκη.

Γενική άποψη. Το Μπατσί και το "Άννα Λ." το 1973. Φωτογραφία Άννα Κουβαράκη.

«Πόρτο Λάφια» και «Καστριανή Κέας»

Για το «Πόρτο Λάφια» και το «Καστριανή Κέας» θα γίνει ξεχωριστή αναφορά σε επόμενο αφιέρωμα. Το «Πόρτο Λάφια» του Γούση ξεκίνησε δρομολόγια το 1969 από Ραφήνα για Μαρμάρι, για Κάρυστο και για Στείρα. Γύρω στο 1970 ξεκίνησε δρομολόγια και το «Καστριανή Κέας», πρώην «Θάσος».