Εν Άνδρω

Τέχνης Φυλακτήριον...

Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ ΣΥΖΗΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

 Ο Χρήστος Κεχαγιόγλου είναι κατ' επιλογή ανδριώτης. Επέλεξε την Άνδρο για νησί του. Και η Άνδρος τον επέλεξε σαν κάτοικο της. Την υιοθέτησε και τον υιοθέτησε κατά πως λέει ο ίδιος. Κι έστησε εδώ το δεύτερο σπίτι του και το δεύτερο εργαστήριο του. Συνάμα ο Χρήστος Κεχαγιόγλου, ζωγράφος κι επιμελητής εκθέσεων, βρέθηκε να επιλέγει και να τον επιλέγει και το μοναστήρι της Παναχράντου και του Αγίου Παντελεήμονα. Έχει πολύ μεγάλη σημασία πως η επιλογή ήταν δική του κι όχι επιλογή ανάγκης ή υποχρέωσης, ήταν επιλογή ελεύθερης θέλησης. Το αξιοσημείωτο επίσης ήταν της επιλογής αυτής ήταν η σημαντική συνάντηση με τον υπέροχο άνθρωπο και τον φωτισμένο ιεράρχη πατέρα Ευδόκιμο. Και η απόφαση για κάτι ξεχωριστό στο μοναστήρι της Παναχράντου: μια συνάντηση της σύγχρονης τέχνης με την πνευματικότητα της πίστης. Από εκεί και μετά όλα κύλισαν με τα φτερά που δίνει η αγάπη γι' αυτό που ζεις και κάνεις. Ο Γέροντας έζησε κι αγάπησε το μοναστήρι και την Άνδρο, ο Κεχαγιόγλου την ζωγραφική και την δημιουργία εκθέσεων.

'Η, άλλως η Πινακοθήκη της Παναχράντου...

Βρέθηκε, λοιπόν, ο χώρος, ο πύργος της Μονής. Βρέθηκαν και οι δυνατότητες της διαμόρφωσης του χώρου. Αλλά και των ανθρώπων που θα συνέβαλαν στο εγχείρημα. Ο π. Αέτιος, βάφτισε το μοναδικό για την Ορθοδοξία εγχείρημα "Τέχνης Φυλακτήριον". Και το έργο προχώρησε. Σήμερα ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση του. Η Πινακοθήκη ξεκινά στις 24 Μαΐου 2025 στο μοναστήρι, πάνω στους Γερακώνες. Κι εμείς είμαστε εκεί να παρουσιάσουμε το σπουδαίο εγχείρημα. Ξεκινήσαμε λοιπόν με μια μεγάλη συζήτηση με τον ξεχωριστό άνθρωπο, που επέλεξε την Άνδρο και η Άνδρος τον επέλεξε για το σπουδαίο αυτό έργο, που δεν θα ήταν δυνατό χωρίς το ελεύθερο πνεύμα και την αγάπη του παππού της Άνδρου, του Ευδόκιμου και χωρίς την ακάματη παρουσία των πατέρων της Μονής και την συμβολή δεκάδων ανθρώπων της Τέχνης από όλη την Ελλάδα, που κατέθεσαν τον "οβολό" της δημιουργίας τους για την Πινακοθήκη. Διαβάστε την συζήτηση που ακολουθεί και δείτε μερικές φωτογραφικές στιγμές από το Φυλακτήριον Τέχνης και θα αντιληφθείτε το σπουδαίο έργο που προσθέτει η Μονή Παναχράντου στην Άνδρο, καθιστώντας την πολιτιστικό κέντρο για το Αιγαίο και την Ορθοδοξία - ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΜΠΑΣΑΝΤΗΣ  

 

Ο Χρήστος Κεχαγιόγλου υιοθέτησε την Άνδρο. Και η Άνδρος του το ανταπέδωσε υιοθετώντας τον κι αυτή...

• Πως ξεκίνησε αυτή ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία; Είναι μοναδικό ένα ορθόδοξο μοναστήρι να κάνει ένα τόσο σημαντικό και γενναίο άνοιγμα στη σύγχρονη τέχνη. Μπορεί στη καθολική εκκλησία να είναι κορυφαία παράδοση οι μεγαλύτεροι ζωγράφοι και γλύπτες της Αναγέννησης να δημιούργησαν τα σπουδαιότερα έργα τους σε ναούς ή σε εκκλησιαστικούς χώρους (Βατικανό, Ραφαήλ, Μικελάτζελο, Ισπανία, Ελ Γκρέκο κλπ) όμως η ορθόδοξη παράδοση μέχρι σήμερα υπήρξε πολύ μακριά από την παράδοση της τέχνης κι αν δεν ήταν ο Κόντογλου (που κι αυτός κυνηγήθηκε από το ιερατείο της εποχής του ως γνωστόν) θα είχαμε ακόμα λιγότερα να λέμε.

Χώρος εντυπωσιακός το Φυλακτήριον...

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ: Πράγματι. Για να υπάρξει μια τέτοια σύμπραξη, χρειάζεται και οι δύο πλευρές να έχουν τη διάθεση: και η Εκκλησία και η Τέχνη. Δεν ευθύνεται μόνο η Εκκλησία όταν δεν προχωρά κάτι. Χρειάζεται και η Τέχνη να απευθύνεται στην Εκκλησία με σεβασμό στον πνευματικό της ρόλο και με προτάσεις ουσίας. Οι καλλιτέχνες της Αναγέννησης, που προανέφερες, δεν στέκονταν μόνο στην πίστη τους - έδειχναν και σεβασμό και πρωτοβουλία, απευθύνονταν στην Εκκλησία με ιδέες. Μελετούσαν, σχεδίαζαν, δημιουργούσαν ένα όραμα. Για εκείνους, η Εκκλησία ήταν ένα μεγάλο μπαλκόνι ανοιχτό στον κόσμο. Σίγουρα κάτι τέτοιο λείπει σήμερα από την Ορθοδοξία. Ο διάλογος με την τέχνη της εποχής κάποτε και στα καθ’ ημάς, λειτουργούσε, αλλά πλέον καθόλου στη νεότερη εποχή. Η Μονή της Παναχράντου όμως με τους φωτισμένους ανθρώπους της μπορεί να δώσει πνοή σ’ έναν τέτοιο διάλογο. Πρώτος ανάμεσά τους ο Γέροντας Ευδόκιμος, η ψυχή της Μονής, με μια φιλοσοφία που κάποτε μου συνόψισε με δύο μόνο λέξεις: Αγάπη και Ελευθερία. Τι άλλο; Εδώ έχουμε μια εκκλησία που ζει ξεκάθαρα μες στην παράδοση αλλά δεν φοβάται το σήμερα.

Έργα ξεχωριστά σε έναν χώρο μοναδικό...

Από την πλευρά της Τέχνης, εγώ ήμουν εκείνος που πήρα την πρωτοβουλία. Πρότεινα τη δημιουργία μιας Πινακοθήκης Σύγχρονης Τέχνης μέσα στη Μονή, γνωρίζοντας πως μπορούσα, μετά από τόσα χρόνια στον χώρο, να συμβάλω ουσιαστικά. Και το έκανα αυτό έχοντας τη στήριξη ενός μεγάλου κύκλου καλλιτεχνών, που πίστεψαν στην ιδέα και την αγκάλιασαν από την πρώτη στιγμή.

Η σύγχρονη ελληνική ζωγραφική παρούσα...

Εδώ και χρόνια βρισκόμασταν συχνά στο μικρό καθιστικό της Μονής, μιλούσαμε, συντρώγαμε, ονειρευόμασταν - μαζί μας και ο αγαπημένος φίλος Τζίμης Πανούσης. Σε κάποια από αυτές τις στιγμές γεννήθηκε η σκέψη: μήπως, με τους τόσο όμορφους χώρους που διαθέτει το μοναστήρι, μπορούσε να δημιουργηθεί κάτι ξεχωριστό για την Εκκλησία, μια Πινακοθήκη. Φαινόταν κάπως τολμηρό, αλλά για εμάς δεν ήταν παρά φυσική συνέχεια αυτού που ήδη ζούσαμε.

Σε κλίμακες ξεχωριστές έργα και χώρος ταξιδεύουν στον χρόνο...

Και ένα πρωί, ο πατέρας Αέτιος μού είπε πως ο Άγιος Παντελεήμονας - που είναι πανταχού παρών στη Μονή - έδειχνε με τον τρόπο Του πως ήθελε να προχωρήσουμε. Όλα τα πρακτικά προβλήματα άρχισαν να λύνονται σχεδόν «μαγικά». Βρέθηκαν οι άνθρωποι που στήριξαν με αγάπη και γενναιοδωρία το εγχείρημα και κατάφεραν με την προσφορά τους να κάνουν το δύσκολο εύκολο. Με μεγάλη καλαισθησία και σεβασμό, αναστηλώθηκε ο παλιός πύργος του μοναστηριακού συγκροτήματος και έτσι αποκτήσαμε έναν εξαιρετικό χώρο για να στεγαστεί η Πινακοθήκη. Σε όλους αυτούς, χρωστάμε ένα βαθύ, ειλικρινές ευχαριστώ.

 

Σπουδαίοι καλλιτέχνες...

• Τι ανταπόκριση βρήκες ως επιμελητής της μοναδικής αυτής μόνιμης έκθεσης στη Μονή Παναχράντου από τον σύγχρονο ελληνικό καλλιτεχνικό κόσμο; Βλέπουμε 47 καλλιτέχνες και 58 έργα στην πρώτη έκδοση αυτής της έκθεσης. Η ανταπόκριση δείχνει πολύ ζωηρή. Ποια είναι η γνώμη σου και πως φτάσαμε σε αυτό το αποτέλεσμα;

Κάτι σαν όνειρο ή προσευχή...

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ: Μόλις εξασφαλίσαμε τον χώρο - και ήταν πραγματικά συγκλονιστικός-  ξεκίνησα τις επαφές μου με καλλιτέχνες, για να δω τι συμβαίνει και πώς διαμορφώνεται το τοπίο. Μετράω πάνω από σαράντα χρόνια στον χώρο της τέχνης, είτε ως ζωγράφος είτε ως σκηνοθέτης. Έχω στο ενεργητικό μου περισσότερες από σαράντα ατομικές εκθέσεις, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και συμμετοχές σε πάνω από εκατό σημαντικές ομαδικές. Ξέρω, λοιπόν, πολύ καλά τον χώρο και έχω ένα ευρύ δίκτυο επαφών. Η σκέψη μου ήταν πως, αν επρόκειτο να γίνει κάτι, θα ήθελα να έχει υψηλή ποιότητα, με μια ατμόσφαιρα που να υποβάλει. Μίλησα με καλλιτέχνες πολύ σημαντικούς, κατά τα κριτήρια μου, που θεωρώ ότι το έργο τους χαρακτηρίζει την εποχή μας, έχει μεγάλη αναγνωρισιμότητα και εμπνέει πνευματικά. Γιατί πρέπει να πούμε ότι η Πινακοθήκη μας, που ο π. Αέτιος πολύ εύστοχα βάφτισε «Τέχνης Φυλακτήριον», κάτι σαν κιβωτός της τέχνης δηλαδή, θέλαμε να αναδεικνύει την Πνευματικότητα της σύγχρονης δημιουργίας στην χώρα μας. Και τελικά είχα μια εκπληκτική ανταπόκριση, όχι ενός απλού ναι, για μια συμμετοχή τυπική, αλλά μια ζεστή ανταπόκριση που φαίνεται κι από την ποιότητα και τα μεγέθη και τον αριθμό των έργων. Όλοι ανεξαιρέτως οι καλλιτέχνες, που ήρθαμε σε επαφή, αντιμετώπισαν την προσπάθεια με μεγάλη αγάπη και ζεστασιά. Εδώ έχουμε ένα άλλο τεράστιο ευχαριστώ.

 

Η παράδοση με σύγχρονες φόρμες...

• Άρα με βάση την μέχρι σήμερα εμπειρία σου πιστεύεις πως θα υπάρξει συνέχεια και θα υπάρξουν κι άλλοι καλλιτέχνες να ανταποκριθούν σε ένα τέτοιο μοναδικό για την ορθόδοξη παράδοση εγχείρημα;

 

Ή, η παράδοση σε παραδοσιακές φόρμες...

Απολύτως. Θα υπάρξει συνέχεια γιατί έχουμε δημιουργήσει μια πολύ λειτουργική κοινότητα. Η Μονή, με τη στήριξη της Μητρόπολης, οι σύγχρονοι καλλιτέχνες και ο κόσμος της Άνδρου. Πέρα από αυτήν την πρώτη, εξαιρετικά σημαντική ομάδα των 47 καλλιτεχνών, υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου, λόγω εκθέσεων και άλλων καλλιτεχνικών υποχρεώσεων, δεν ήταν εφικτή προς το παρόν η συμμετοχή τους. Αυτή, όμως, θα ακολουθήσει πολύ σύντομα. Γιατί αυτό είναι μόνο η αρχή. Το “Φυλακτήριον” έχει τις πόρτες του ανοιχτές και φιλοδοξεί να μεταφέρει την τέχνη μας “στους αιώνες των αιώνων”, όπως ακριβώς έκανε με τα κειμήλια και τα έργα τέχνης που διαφύλαξε για πάνω από χίλια χρόνια. Είμαι βέβαιος πως κάθε χρόνο η συλλογή του “Φυλακτηρίου της Τέχνης” θα εμπλουτίζεται με έργα μεγάλης σημασίας. Ήδη έχουν προγραμματιστεί σημαντικές συμμετοχές. Η διαδικασία συγκέντρωσης των έργων δεν σταματά με το επίσημο άνοιγμα· είναι μια ζωντανή, διαρκής πορεία. Μάλλον θα χρειαστεί, όπως δείχνουν τα πράγματα, να δημιουργήσουμε με τους πατέρες και νέους χώρους. Γιατί αυτό που χτίζεται έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας μεγάλης συλλογής.

 

Η όμορφη κι αποσπασματική ελληνικότητα...

• Πως βρήκες το μοναστήρι της Παναχράντου και πως βρέθηκε η Άνδρος στη ζωή σου; Θα μπορούσες να μάς εξιστορήσεις την διαδρομή σου μέχρι εδώ στο νησί;

Ταξίδεμα στις θάλασσες του ονείρου...

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ: Είναι μια μακρά ιστορία που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Ερχόμουν τότε στο νησί για να δω τον φίλο μου, τον εικαστικό Κώστα Ιωαννίδη, ο οποίος έχει και τη δική του παρουσία στην Πινακοθήκη. Μαζί εξερευνούσαμε το νησί· με ξενάγησε στις ιδιαιτερότητές του, μου το σύστησε, και σταδιακά το αγάπησα, το έζησα, το ανακάλυψα. Αργότερα έχτισα εκεί ένα σπίτι και εργαστήριο, σε ένα μέρος που αγαπώ βαθιά - στην περιοχή του Ζαγανιάρη, τότε εντελώς έρημη, πάνω από την αρχαία Ζαγορά και τις παραλίες της Πλάκας. Πιστεύω πως έχω πια μια πολύ ουσιαστική σχέση με την Άνδρο· ή, μάλλον, με έχει υιοθετήσει το νησί. Από παιδί είχα μια ιδιαίτερη σύνδεση με τον Άγιο Παντελεήμονα. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες, αλλά πάντα αισθανόμουν πως αυτή η σχέση διατηρούνταν με έναν ‘μυστικό’ τρόπο. Κι έτσι, καθώς ανακάλυπτα την Άνδρο, ανακάλυψα και τη Μονή κι αισθάνθηκα την ολοζώντανη παρουσία του Αγίου Παντελεήμονα. Το μοναστήρι αποτελεί πλέον για μένα σημείο αναφοράς. Είναι σπάνιο να έρθω στο νησί, έστω και για δύο μέρες, και να μην περάσω να το χαιρετήσω.

 

Συνδυασμός έργων και χώρου...

• Έχεις κατά νου κάτι ακόμα σαν συνέχεια για την πινακοθήκη της Μονής Παναχράντου;

Και η αγάπη της ζωής ως επιστέγασμα...

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ: Έχουμε πολλά μπροστά μας. Πρώτα απ’ όλα, να συνεχίσουμε τον εμπλουτισμό της μόνιμης συλλογής, η οποία σταδιακά θα ανοίξει και σε νεότερες γενιές καλλιτεχνών και διαφορετικές ματιές. Ο κεντρικός μας άξονας είναι η Πνευματικότητα στην τέχνη. Ήδη από την επόμενη χρονιά, αν όλα πάνε καλά, σχεδιάζουμε να ξεκινήσουμε και περιοδικές εκθέσεις, οι οποίες θα υπηρετούν αυτόν τον πυρήνα. Το «Φυλακτήριον» είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένας εκθεσιακός χώρος· ευχόμαστε — και φιλοδοξούμε — να εξελιχθεί σε έναν θεσμό με πανελλαδική ακτινοβολία, ένα σημείο αναφοράς όπου η πνευματικότητα συναντά τη σύγχρονη τέχνη. Έναν τόπο στοχασμού, όπου δεν υπάρχουν αποκλεισμοί, αλλά συνάντηση: της πίστης με την καλλιτεχνική ματιά, της παράδοσης με τον σύγχρονο προβληματισμό. Αυτός είναι, για εμάς, ένας από τους πιο ουσιαστικούς στόχους. Πέρα από τις εκθέσεις, μπορούν να οργανωθούν συνέδρια, σεμινάρια και εργαστήρια - συμπορεύσεις σκέψης και πράξης. Έχουμε ένα όραμα και δυνατότητες είναι πολλές· το ζήτημα είναι να βρεθεί και η ανάλογη στήριξη. Μέχρι τώρα έχουμε επιτελέσει έναν πραγματικό άθλο, χάρη στην συγκινητική προσφορά και δουλειά δεκάδων υπέροχων ανθρώπων και μικρών επιχειρηματιών. Λίγο-λίγο, θα συνεχίσουμε, όπως κάνουμε μέχρι σήμερα. Όμως, για να γίνουν πραγματικότητα πιο φιλόδοξα σχέδια, για να υπάρξει μια πραγματική τομή στα πολιτιστικά πράγματα, είναι απαραίτητο όσοι κατανοούν την προοπτική του εγχειρήματος και έχουν τη δυνατότητα, να στηρίξουν έμπρακτα. Εμείς είμαστε φιλόδοξοι. Γιατί, όπως λέμε και μεταξύ μας: ο Άγιος κανονίζει!