Εν Άνδρω

Γράφει ο ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΜΠΑΣΑΝΤΗΣ

"Κάτι αλήθεια συμβαίνει εδώ,/ κάτι μυστικό/ Κάτι πλούσιο και παράξενο, σαν τοπίο του βυθού/ Ανθισμένες κερασιές, και απόγευμα ζεστό..." Με αυτούς τους στίχους του Διονύση Σαββόπουλου κατά νου πλησιάσαμε τον πλήρως ανακαινισμένο και σημαιοστόλιστο πύργο της Μονής Παναχράντου. Ήταν ζεστό απόγευμα της 24ης Μαΐου 2025. Kαι ήταν τα εγκαίνια της πινακοθήκης σύγχρονης τέχνης του ξεχωριστού μοναστηριού της Άνδρου. Του μοναστηριού που στέκεται αιώνες τώρα έτσι απόμακρο και ξεχωριστό λίγο πιο κάτω από την κορυφογραμμή των Γερακώνων δίνοντας με την παρουσία του μια αίσθηση ανάτασης της ανθρώπινης υπόστασης έτσι όπως στέκει στα 500 μέτρα υψόμετρο πάνω από την Άνδρο και το Αιγαίο.  

Ήταν η μέρα των εγκαινίων για κάτι μοναδικό στην Ελλάδα: μια πινακοθήκη σύγχρονης τέχνης, μια γωνιά όπου η πνευματικότητα της τέχνης και της θρησκείας συναντώνται. Μια αίσθηση μυστικότητας, καθώς πλησιάζουμε την μικρή πλαϊνή πόρτα που οδηγεί στην πάνω αυλή. Ήταν η είσοδος της πινακοθήκης. Ή, της Τέχνης Φυλακτήριον, όπως το ονόμασαν ο πατήρ Αέτιος και ο Χρήστος Κεχαγιόγλου, που υπήρξαν οι εμπνευστές του εγχειρήματος. Ένα εγχείρημα που χωρίς την παρουσία του Ευδόκιμου... δεν θα ευδοκιμούσε!...

Το σκηνικό εντυπωσιακό. Οι στιγμές παράξενες κι απρόσμενες. Και πάνω από όλα ντεκόρ μια τεράστια ελληνική σημαία. Της θάλασσας την λέγαμε παιδιά. Της Ελλάδος την λέμε σήμερα. Ταιριαστές και οι δύο αναφορές, μιας και η Ελλάδα παραπέμπει αυτοδικαίως στη θάλασσα. 

Ο Χρήστος Κεχαγιόγλου μπροστά στο έργο που χάρισε στο Τέχνης Φυλακτήριο. Η Χώρα, το βενετικό τοπίο της, μια καστροπολιτεία "ριγμένη στο πέλαγος". Όπως την θέλησε ο Μαρίνος Δάνδολος, ο ιδρυτής της. Το Κάτω Κάστρο και το Μέσα Κάστρο. Και ο μοναδικός Τουρλίτης, όπως τον θέλησαν οι καραβοκύρηδες και οι πλοιοκτήτες των ιστιοφόρων του 19ου αιώνα ως αναφορά στη ναυτοσύνη του νησιού. Όμως εδώ έρχεται ο καλλιτέχνης κι αλλάζει την οπτική και την αισθητική. Μεταφέρει τον Τουρλίτη από το ακρόπρωρο της Χώρας καταμεσής του Νειμποριού. Να φωτίζει σαν καντηλέρι τη διαδρομή του νησιού. Την ιστορία του τόπου. Και μέσα από τα φωτεινά παράθυρα της νύχτας οι κάτοικοι, όλων των εποχών, βλέπουν στο φως του φάρου το μεγάλο κι αέναο ταξίδι της ζωής. Ποιος είπε πως η μοντέρνα ζωγραφική δεν μπορεί να συναντηθεί με την εικονογραφία;

Μετά από αυτές τις σκέψεις μπροστά σε έναν ξεχωριστό πίνακα η συνάντηση με δύο ξεχωριστούς ανθρώπους: τον ζωγράφο και καλλιτεχνικό επιμελητή Χρήστο Κεχαγιόγλου και τον δημοσιογράφο Βαγγέλη Παπαδημητρίου να συζητούν. Να σημειώσουμε πως ο Βαγγέλης Παπαδημητρίου είχε βραβευτεί την προηγούμενη με το ετήσιο δημοσιογραφικό βραβείο Μπότση για την δουλειά του στα ΜΜΕ...

Μια εικόνα πολλές λέξεις; Ή, μήπως μια εικόνα μια εύγλωττη σιωπή; Μια νέα γυναίκα περιηγείται της έκθεσης και συνάμα διαβάζει για τον καλλιτέχνη και το έργο του. Σαν εικόνα εκκλησίας...

Περιήγηση στην έκθεση των καλλιτεχνών πριν την εκδήλωση...

Στην τελετή των εγκαινίων πολλοί οι παριστάμενοι. Αξιοσημείωτη η παρουσία δεκάδων καλλιτεχνών, σχετικών με την έκθεση, αλλά και πολλών δημοσιογράφων σχετικών με το νησί, όπως ο Νότης Παπαδόπουλος, που έχει σπίτι στα Λειβάδια, ο Βαγγέλης Παπαδημητρίου, που έχει σπίτι στο Γαύριο. Αλλά και μια ιδιαίτερη πολιτική παρουσία: ο καθηγητής, βουλευτής και πρώην υφυπουργός Παιδείας Άγγελος Συρίγος με την σύζυγό του καθηγήτρια Νομικής του ΕΚΠΑ Ειρήνη Σταματούδη από το Κόρθι. Και ο Γιάννης Ζουγανέλης από τη Μύκονο...

Η εκδήλωση ξεκίνησε με τις ευχαριστίες προς όλους όσους συνέβαλαν και συμβάλλουν με κάθε τρόπο στο έργο της Μονής από τον πατέρα Αέτιο. Στη συνέχεια ο πατέρας Φιλάρετος διάβασε την ομιλία του μητροπολίτη Άνδρου - Σύρου Δωρόθεου ΙΙ...

Παρών κι έκανε και σχετικό τηλεοπτικό γύρισμα και ο δημοσιογράφος Σταύρος Θεοδωράκης. Παρόντες και συμβάλλοντες στην σωστή οργάνωση της εκδήλωσης και στην τάξη η αστυνομία και οι εθελοντές δασοπυροσβέστες Άνδρου...

Κατάμεστη η αυλή, όλοι οι ελεύθεροι χώροι, η σκάλα και το πάνω διάζωμα. Να σημειώσουμε πως στα εγκαίνια προσήλθαν ο λιμενάρχης Άνδρου, ο επικεφαλής του πυροσβεστικού κλιμακίου Άνδρου, ο επικεφαλής της Εθνοφρουράς του νησιού και αρκετοί σύμβουλοι της συμπολίτευσης και της αντιπολίτευσης. Δεν εμφανίστηκαν ο δήμαρχος και η έπαρχος Άνδρου! 

Την εκδήλωση χαιρέτισε και ο Άγγελος Συρίγος μεταφέροντας μια συζήτηση που είχε με το νέο αρχιεπίσκοπο Αλβανίας, τον Ιωάννη, ο οποίος του είπε πως ο αποδημήσας εις Κύριον Αναστάσιος ήταν αυτός που έκτισε από την αρχή εκκλησιές στην Αλβανία και τώρα ήταν η ώρα να ξαναφτιάξουν τα μοναστήρια. Όταν ο Άγγελος τον ρώτησε τι εννοεί ο Ιωάννης απάντησε: "τα μοναστήρια είναι αυτά που διαφυλάττουν τις μνήμες". Και κατέληξε ο Συρίγος: "'Ιδού λοιπόν και το Φυλακτήριον της Τέχνης της Παναχράντου και ο νέος ρόλος του..."

Την τελετή έκλεισε με τον Γιάννη Ζουγανέλη, ο οποίος μίλησε για την σχέση τέχνης και εκκλησίας και ανέφερε τον σπουδαίο Φώτη Κόντογλου. Μετά τον λόγο πήρε ο πάντα οξύνους και μνήμων Ευδόκιμος, που περιέγραψε το πως μέσα σε μια καταιγίδα στη δεκαετία του 1960 έπεσε ο ανατολικός τοίχος του μοναστηριού και ο πύργος του. Είχε απελπιστεί. Και να που έζησε να δει με την ακάματη δραστηριότητα του Αέτιου και του Φιλάρετου όλη την ανατολική πλευρά και τον πύργο της Μονής πλήρως αποκατεστημένα. Και μάλιστα ο πύργος έφτασε να χρησιμοποιηθεί ως μουσείο και μόνιμη έκθεση σύγχρονης ζωγραφικής. Την εκδήλωση έκλεισε ο καλλιτεχνικός επιμελητής του έργου Χρήστος Κεχαγιόγλου, που υποσχέθηκε προσεχώς περισσότερα έργα και άλλες καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες...

Κάπου εδώ κλείνουμε κι εμείς την περιδιάβαση στο μοναστήρι, στον πύργο, στην πινακοθήκη, στα εγκαίνια, με μια ομαδική φωτογραφία των καλλιτεχνών που κατάφεραν να παραβρεθούν. Παρά το γεγονός πως έλειπαν αρκετοί εν τούτοις ήταν πάλι πολλοί και είδαμε και πάθαμε να καταφέρουμε αυτή την ξεχωριστή ομαδική φωτογραφία στην πέτρινη σκάλα, που οδηγεί στο πύργο-μουσείο του μοναστηριού. Ας είναι αυτή η  φωτογραφία ένα μικρό κερί μνήμης για την φωτεινή μέρα που έζησε η Άνδρος κι όσοι παραβρέθηκαν εκεί. Συνάμα να προσθέσουμε πως με το έργο η Άνδρος ενέγραψε το στίγμα της με ξεχωριστό, σπάνιο και πρωτότυπο τρόπο στον πολιτιστικό χάρτη του Αιγαίου...