Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Η Άνδρος από το ύψος της Μονης Παναχράντου. Η ξεχωριστή θέση του μοναστηριού, η ιστορία του, ο γέροντας Ευδόκιμος, αλλά και η δουλειά των μοναχών του έχουν κάνει το μοναστήρι εξωστρεφές και τόπο αναφοράς χιλιάδων επισκεπτών από όλη την Ελλάδα

Κακό χωριό τα λίγα σπίτια, λέει ο λαός. Και πιο κακό όταν και αυτά τα λίγα σπίτια ανοίγουν ολοένα και λιγότερο. Η κρίση και η εγκατάλειψη της εποχής οδηγούν σε ολένα και μεγαλύτερη απομάκρυνση και απομόνωση.

Όλα γύρω μας σε τέτοιες εποχές μοιάζουν δύσκολα. Και οι άνθρωποι ολοένα και περισσότερο κινούνται ανάμεσα στην ωραιοποίηση και στην καταγγελία. Ωραιοποίηση του εαυτού τους και καταγγελία των «άλλων».

 Σε αυτές τις συνθήκες μεγεθύνονται οι αντιθέσεις. Εντείνονται οι διαχωρισμοί. Και το χειρότερο είναι πως αποκτούν πολιτικό χαρακτήρα παλαιά ρήγματα. Όλα αυτά αυξάνουν την εσωστρέφεια. Αυτό έχει πάθει και η Άνδρος: σε μια εποχή που μόνη διέξοδος είναι η εξωστρέφεια, αυτή γίνεται περισσότερο εσωστρεφής. Ένας φαύλος κύκλος...

Πρώτη περιπτώση εσωστρέφειας ο διαχωρισμός του "εμεις" και των "άλλων¨στην Άνδρο. Ένα παράδειγμα: πέρσι το καλοκαίρι νέος πολιτευόμενος (μόλις 5 μήνες στην πολιτική και κοντά στα σαράντα!) μου έγραψε (για να με βάλει στη θέση μου) με ύφος υψιπετές: «δεν θα κάνουν κουμάντο στο νησί μας αυτοί που δεν ζουν μόνιμα εδώ». Μιλούσε για συνυποψήφιους του, που είχαν θέσει υποψηφιότητα για το δημοτικό συμβούλιο «χωρίς να ζουν 12 μήνες τον χρόνο εδώ»! Μιλούσε αφελώς μια γλώσσα αρχέγονα τοπικιστική: «εμείς» και οι «άλλοι». Μόνο που οι περισσότεροι από τους «άλλους» είχαν γεννηθεί και είχαν ζήσει χρόνια εδώ ή είχαν επενδύσει εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ και είχαν ακουμπήσει την ψυχή τους εδώ.

Όμως με το θράσος της άγνοιας απόρριπτε τους «άλλους»! Αυτούς τους "άλλους" που σήμερα περιμένει μάταια στο κατάστημα του. Τους "άλλους" που λόγω δυσκολιών μάλλον δεν ήρθαν εφέτος! Ή, τους «άλλους», που ήρθαν αλλά δεν βγαίνουν λόγω καιρού ή λόγω έλλειψης χρημάτων. «Πελάτες μου» ίσως αναφωνεί τώρα σαν άλλος Θανάσης Βέγγος! Ελπίζω αυτή η δύσκολη μεγαλοβδομάδα να του βάλει λίγο μυαλό και να δει τους "άλλους" πιο κοντά στο "εμείς".

Δεύτερη περίπτωση: οι "άλλοι" σαν "εχθροί". Κοινωνίες που εγκαταλείπονται, έχουν αδυναμία παραγωγικής ανασυγκρότησης. Αυτές οι κοινωνίες νοιώθουν φοβικά, εχθρικά, απέναντι στους «άλλους». Και ας είναι και από το διπλανό χωριό. Όταν χάνεις την μάχη της εξωστρέφειας βλέπεις παντού "βαρβάρους" που θες να ξορκίσεις.

Κάπως έτσι είναι σήμερα η Άνδρος. Μια κοινωνία που σε πολλές περιπτώσεις δεν «δέχεται» να εντάξει στο δυναμικό της νέες δυνάμεις, νέες ιδέες. Έτσι επικρατούν κάποιες κλειστές παρέες (πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά) ξορκίζοντας τους «ξένους» και τους «άλλους» που "ταράζουν" την ησυχία τους.  

Πόσα σπίτια δεν άνοιξαν εφέτος το Πάσχα στα Λειβάδια και στο Βραχνού;

Κλασικό παράδειγμα αυτής της περίπτωσης (εσωστρεφούς λογικής, κλειστής παρέας) δημοσίευση ισοπεδωτικής κριτικής που έθιγε τον ρόλο της Μονής Παναχράντου στο νησί. Αφορμή το νομότυπο ή το αναγκαίο της κατεδάφισης ενός παλιού καμπαναριού. Πίσω από την αφορμή ορισμένοι που θέλουν να εγκλωβίσουν την Μονή, αλλά και την Άνδρο, στην εσωστρέφεια. Όλα αυτά μέσα στο περιτύλιγμα ενός άγαρμπου τοπικισμού. "Εμείς" οι "τοπικοί" (πχ τοπικοί σύλλογοι, ομάδες κλπ) μπορούμε να τρώμε μακαρόνια στη Μονή. Οι "άλλοι" (σύνεδροι ημερίδων, πανεπιστημιακών σεμιναρίων, και επισκέπτες από άλλα μέρη) κακώς τρώνε εκεί μετατρέποντας την Μονή "μας" σε "τρατορία"! 

Ανακαινισμένο το επιβλητικό μοναστήρι δεσπόζει 10 αιώνες στους Γερακώνες

 Αυτή η λογική έχει πολιτικό υπόβαθρο: κάποιοι θέλουν να ανακόψουν την εξωστρέφεια της Μονής, να την κλείσουν στους τοίχους της και να ελέγξουν έτσι τη δράση της. Μια τέτοια αναχρονιστική λογική φυσικά δεν οδηγεί πουθενά. Ή, μάλλον οδηγεί στον περιορισμό της Μονής στα μεγέθη αυτών που επιδιώκουν μια τέτοια κατάσταση. Θέλουν να την κάνουν μια Μονή "αληθινών ανδριωτών"! Είδος αντίστοιχο με αυτό των "αληθινών Φιλανδών" (για όσους ακόμα διαβάζουν διεθνή ειδησεογραφία).

Όμως το νησί αυτό πορεύτηκε δυναμικά μόνο όταν ενσωμάτωσε όλους τους ετερόκλητους και δημιουργικούς ανθρώπους που το κατοίκησαν ή το αγάπησαν. Δέστε τα ονόματα των κατοίκων και θα καταλάβετε τα ίχνη που άφησαν όσοι έζησαν εδώ. Ονόματα ελληνικά, βυζαντινά, πολίτικα, αρβανίτικα, βενετσιάνικα, φράγκικα, χιώτικα, ψαριανά, μωραΐτικα, κρητικά κλπ. Το νησί αυτό μεγαλούργησε όταν όλοι αυτοί δούλεψαν μαζί. Το οικονομικό θαύμα της ανδριώτικης ναυτιλίας από τις αρχές του 19^ου μέχρι τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες του 20^ου αιώνα αυτό δείχνει. 

Τι να κάνουμε…

Εδώ που είμαστε ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ περιθώρια άλλων διαχωρισμών. ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΝΟΗΜΑ οι αναχρονιστικοί τοπικιστικοί. Πρέπει ΝΑ ΕΝΩΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΑΣ. Να φέρουμε επιστημονικά συνέδρια και φυσιολατρικές ημερίδες στο νησί. Πρέπει να βοηθήσουμε και αναδείξουμε τα μοναστήρια μας, παρακαταθήκες αιώνων πολιτισμού. Πρέπει να τα ιστορήσουμε.

Η Μονή Παναχράντου κατάφερε να αποτυπώσει μερικά κομμάτια της διαδρομής της στο διάβα των αιώνων (με την εθελοντική συνδρομή ομάδας ανθρώπων που συνεργάσηκαν, μίλησαν, ιστόρησαν, επιμελήθηκαν και εκδώσαν το πρώτο μετά δεκαετίες βιβλίο με στοιχεία για την ιστορία της). Το ότι το δημοσίευμα ειρωνεύεται μια τόσο επιτυχημένη συλλογική προσπάθεια αποκαλύπτει την αχαριστία και την εχθρότητα προς όσους δημιουργικά στήριξαν αυτή την προσπάθεια αυτή (συγγραφεις, επιμελητές, εκδότες, Μητροπολίτη, Ηγούμενο, μοναχούς, αναγνώστες κλπ).

Αλλά δεν μένει εκεί. Το δημοσιεύμα αποκαλύπτει κακότητα προς όλους τους έλληνες και ξένους επιστήμονες και τους δεκάδες φοιτητές και σπουδαστές, που θα μείνουν τον Ιούλιο στα ξενοδοχεία του νησιού και τους οποίους θα φιλοξενήσει η Μονή για δύο μέρες στους χώρους της σε έναν κύκλο πανεπιστημιακών μαθημάτων. Αντί της κακότητας θα έπρεπε να επιζητούμε και άλλες αντίστοιχες προσπάθειες. Να ανοίξει το μοναστήρι τις πύλες του και σε άλλους. Αυτές είναι ενέργειες ποθ δίνουν προοπτική στον τόπο. Και πρέπει να πολλαπλασιαστούν. Έτσι μπορεί να αναπτυχθεί ο τόπος μας. Χωρίς διακρίσεις (εμείς και οι άλλοι). Όλοι έχουμε θέση σε μια Άνδρο που έχει ανάγκη την ανάπτυξη για να ζήσει . Η Άνδρος είναι μια και μας χρειάζεται όλους…

Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο ξεκίνησε σαν απάντηση σε σχόλια της κ. Κορέ και της κ. Καγιά και κατέληξε σε άρθρο.