Του Διαμαντή Μπασαντή Η Λέσχη Ανδρίων το 2006 στο ισόγειο του νεοκλασικού Καμπάνη (φωτ. Εν Άνδρω). Την Λέσχη Ανδρίων την ξέραμε επί δεκαετίες στην αρχή του πεζόδρομου της Χώρας. Στο παλιό αρχοντικό Καμπάνη. Ήταν όλο το ισόγειο εντευκτήριο μιας Λέσχης που τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα στο εσωτερικό του έδειχνε παμπάλαιο και μισοξεχασμένο σαν μια μνήμη από τον μεσοπόλεμο. Το 2011 η Λέσχη έφυγε από το παλιό αρχοντικό του Καμπάνη που είχε στεγαστεί το 1925. Έγραψε σε αυτό το παλιό αρχοντικό κτίριο επί 86 χρόνια μια ιστορία ανόδου και πτώσης. Από το 2012 μέχρι σήμερα στεγάστηκε στο άλλο εμβληματικό κτίριο της Χώρας, το αρχοντικό κτίριο του Εμπειρίκου, στην ΕΟΧΑ. Σήμερα με αναφορά το νέο κτίριο και μια νέα διοίκηση επιχειρεί μια επανεκκίνηση. Η Λέσχη Ανδρίων το 2018 στον δεξί μέρος του ισογείου του νεοκλασικού κτιρίου Εμπειρίκου (φωτ. Εν Άνδρω). Η Λέσχη όμως προϋπήρξε και πριν από το κτίριο Καμπάνη. Με διάφορες μορφές και σε διάφορες εστίες στο κέντρο της Χώρας. Ξεκίνησε κάτι σαν κλάμπ με την εμφάνιση της αστικής τάξης στην Χώρα λόγω της ανερχόμενης ανδριώτικης ναυτιλίας και των πρώτων σχέσεων της ναυτικής Άνδρου με τα λονδρέζικα κλάμπ: «Κλασική περίπτωση σε ολόκληρη αυτή την περίοδο της αστικής ανόδου (1880-1920) και αστικής μετεξέλιξης (1920-1940) η ίδρυση και η δράση της η Λέσχης Ανδρίων. Η Λέσχη Ανδρίων υπήρξε ένα από τα παλαιότερα αστικά κλαμπ της Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 1884 σε μια εποχή που η αστική κοινωνία της Άνδρου αναπτυσσόταν ταχύτατα και αποκτούσε αυτοσυνείδηση. Το 1925, μια εποχή κοινωνικά κρίσιμη, η Λέσχη Ανδριών στεγάστηκε στο νεοκλασικό κτίριο της οικογένειας Καμπάνη στη Χώρα. Το κτίριο αυτό έδωσε νέα ώθηση στη Λέσχη και μέχρι το 1940 απετέλεσε επίκεντρο σημαντικών πολιτιστικών εκδηλώσεων (θεατρικές παραστάσεις, μουσικές εκδηλώσεις, χοροεσπερίδες κλπ), όπως μαρτυρούν πλήθος προγραμμάτων που διασώθηκαν από το αρχείο του τυπογραφείου Καραουλάνη-Πολέμη.» (Δ. Μπασαντής, Gutenberg 2015, «Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο», Μέρος Β΄). Αφίσα παράστασης της Λέσχης του 1934. Αρχείο τυπογραφείου Καραουλάνη-Πολέμη (φωτ. Εν Άνδρω). Παρουσιάζουμε σε αυτό το μικρό μελέτημα μερικά από αυτά που ερευνήσαμε και φωτογραφίσαμε με την βοήθεια του αείμνηστου φίλου Αντώνη Πολέμη το 2011. Τα είχε διασώσει ο ίδιος και τα είχε δωρίσει στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη εξηγώντας μας με πάθος πως είχαν αξία. Και είχε απόλυτα δίκιο: ήταν τα τεκμήρια της αστικής κοινωνικής ζωής που πλέον έχει εκλείψει από το νησί. Εξετάζοντας τα, λοιπόν, καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως:   «Το πλήθος των παραστάσεων και των εκδηλώσεων της Λέσχης στην δεκαετία του 1930 την εδραίωσε στο κέντρο της κοινωνικής ζωής της Χώρας. Από τις αφίσες και τα προγράμματα του τυπογραφείου Καραουλάνη αποκαλύπτεται η ύπαρξη ενός τακτικού και μεγάλου ακροατήριου που παρακολουθούσε τις εκδηλώσεις της. Γεγονός που φανερώνει πως ο αστικός πολιτισμός στην Άνδρο έχει πλέον επεκταθεί πέρα από τα αρχικά κοινωνικά όρια της Χώρας.» (Δ. Μπασαντής, Gutenberg 2015, «Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο», Μέρος Β΄). Ο Αντώνης Πολέμης το 2011 στο αρχείο Καραουλάνη-Πολέμη της Καΐρείου Βιβλιοθήκης μπροστά στο κάδρο της εφημερίδας "Η Φωνή της Άνδρου" της Β' περιόδου που εξέδωσε το τυπογραφείο Κραουλάνη το 1946 (φωτ. Εν Άνδρω). Όσο υπήρχε αυτό το αστικό ακροατήριο στην Χώρα που συμπαρέσυρε σε μια πολιτιστική άνοδο και το υπόλοιπο νησί η Λέσχη άκμαζε. Και το ακροατήριο αυτό υπήρχε μέχρι την δεκαετία του 1940. Σε αυτό το ακροατήριο και σε αυτή την δραστήρια Λέσχη βρήκε καταφύγιο προπολεμικά όταν είχε εξοριστεί κάποια εποχή στην Άνδρο ο μετέπειτα πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου. Αφηγούντο κάποιοι παλαιότεροι πως εκεί άκουγε τα νέα σε ένα από τα πρώτα και ελάχιστα ραδιόφωνα που υπήρχαν στην Άνδρο εκείνη την μακρινή εποχή. Αφίσα παράστασης της Λέσχης του 1935. Αρχείο τυπογραφείου Καραουλάνη-Πολέμη (φωτ. Εν Άνδρω). Μεταπολεμικά η Λέσχη ακολούθησε την πορεία της αστικής Άνδρου η οποία έφθινε. Πάντως και στην δεκαετία του 1950 που υπήρχε αστική ζωή στο νησί και έβγαιναν και εφημερίδες (εβδομαδιαίες, μηνιαίες κλπ) υπάρχουν καταγεγραμμένες πολιτιστικές και θεατρικές εκδηλώσεις της Λέσχης. Αναφέρουμε ενδεικτικά τα Ανδριακά Νέα (1954) και Ανδριακή Επιθεώρησις (1957). Αυτή την μάλλον περιορισμένη, σε σχέση με το προπολεμικό λαμπρό παρελθόν, αστική ζωή καταγράφει και ο Ναυτικός Όμιλος Άνδρου με την ίδρυση του το 1957. Όμως ήδη από την δεκαετία του 1960 ο σημαντικός ανδριώτης ιστορικός Δημήτρης Πολέμης στο βιβλίο του «Η Ιστορία της Άνδρου» καταγράφει την πτώση της κοινωνικής ζωής με την εγκατάλειψη της Χώρας από τις ναυτικές και τις αστικές οικογένειες. Οι οποίες και συγκροτούσαν τον πυρήνα της Λέσχης. Η Άνδρος γίνεται πλέον γι’ αυτές κυρίως τόπος παραθερισμού. Καδραρισμένα προγράμματα από τον Αντώνη Πολέμη εκδηλώσεων της Λέσχης και άλλων φορέων στο αρχείο Καραουλάνη-Πολέμη της Καΐρείου Βιβλιοθήκης των δεκαετιών 1930 και 1950. Απεικονίζουν μια έντονη αστική κοινωνική ζωή στην οποία η Λέσχη Ανδρίων πρωταγωνιστούσε εκείνες τις εποχές (φωτ. Εν Άνδρω). Οι δεκαετίες του 1970 και του 1980 ήταν εποχές μεγάλων αλλαγών. Μια από αυτές (γράψαμε χθες) ήταν στην αρχή της δεκαετίας του 1980 η καθιέρωση των αυθημερόν δρομολογίων Ραφήνας - Άνδρου και των πρώτων τοπικών δρομολογίων που αρχίζουν να καθιερώνουν μια διαφορετική Άνδρο, την τουριστική Άνδρο. Το φιλμ «Κορίτσια στον Ήλιο» αναδεικνύει την Άνδρο σε τουριστικό προορισμό. Η αστική τάξη δεν υπάρχει πια η τουριστική τάξη αρχίζει να μπαίνει στη ζωή της Δυτικής Άνδρου με επίκεντρο το Μπατσί. Μέσα σε αυτές τις μεγάλες αλλαγές υποχώρησε η παλιά αστική ζωή και ξέπροβαλέ η εποχή της μεσοαστικής και μικροαστικής Άνδρου. Η Λέσχη μέσα σε όλα αυτά απλώς κατάφερνε και διατηρούσε μια παρουσία το καλοκαίρι, όμως πια ήταν υποτονική τον χειμώνα. Ένας αστικός πολιτισμός που σαν απόηχος έφτασε μέχρι σήμερα μέσα από τις μνήμες της Λέσχης Ανδρίων (φωτ. Εν Άνδρω). Το νεοκλασικό κτίριο Καμπάνη μέχρι το τέλος όλης αυτής της μακράς περιόδου αποδυνάμωσης (μέχρι εξαντλήσεως) της Λέσχης βοήθαγε κυρίως στην καλοκαιρινή παρουσία της, καθώς διέθετε αυλή, ενώ συνάμα η ίδια Λέσχη ήταν σε καίριο σημείο πάνω στον δρόμο αποτελώντας σημείο αναφοράς, αλλά και παρατήρησης των τεκταινόμενων στην μικρή κοινωνία της Άνδρου. Κάπως έτσι έφτασε η Λέσχη – με μεγάλες απώλειες - στα τέλη του 20ου αιώνα. Από εκεί και μετά πήρε εντελώς την κάτω βόλτα. Μια κάτω βόλτα που κατέληξε με την διεκδίκηση των επιγόνων της οικογένειας Καμπάνη του ακινήτου που είχε εκχωρηθεί σε αυτή το 1925. Η Λέσχη έφυγε από το ακίνητο Καμπάνη το 2011 και βρήκε φιλόξενο χώρο στο εμβληματικό κτίριο Εμπειρίκου της ΕΟΧΑ το 2012.   Η πρώτη εφημερίδα της Άνδρου: "Η Φωνή της Άνδρου". Ήταν εβδομαδιαία και εκδόθηκε το 1894. Κράτησε μέχρι το 1921. Αποτύπωσε όλη την ακμή της αστικής και ναυτικής Άνδρου που σύμφωνα με την μελέτη "Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο" κορυφώθηκε μεταξύ 1880 - 1920. Αρχείο Καΐρείου Βιβλιοθήκης (Φωτ. Εν 'Ανδρω) Η Λέσχη, που είχε υπάρξει με άλλες μορφές πριν το 1925, είχε ταυτιστεί κοινωνικά με το κτίριο Κάμπάνη στο οποίο στεγάστηκε επί 86 ολόκληρα χρόνια. Τρεις γενιές πέρασαν από εκεί. Στο κτίριο αυτό έζησε τις εξάρσεις της και εκεί βίωσε την πτώση της. Όσο υπήρχε το κτίριο, μέχρι το 2011, οι περισσότεροι παρά την φθορά της, νόμιζαν πως η Λέσχη δεν θα χανόταν. Η απώλεια του κτιρίου έμοιαζε σαν απώλεια της ύπαρξης της. Το κτίριο είχε παίξει πάντα σημαντικό ρόλο στη ζωή της Λέσχης. Βέβαια στην πρώτη ξεχασμένη φάση της, πριν το 1925, η δυναμική της Ανδριώτικης αστικής κοινωνίας δημιούργησε έναν θεσμό χωρίς να χρειάζεται μια κτιριακή αναφορά. Ακολούθως, η δυναμική του θεσμού οδήγησε στην παραχώρηση του εξαιρετικού εντευκτηρίου στο νεοκλασικό Καμπάνη.   Διήγημα για την ιστορία της Λέσχης Ανδρίων, που υπάρχει σε κορνίζα στην σημερινό εντευκτήριο της. Τέλος με την εξασθένιση της Λέσχης, λόγω των μεγάλων αλλαγών και την εξασθένιση μιας κοινωνικής τάξης πραγμάτων, αντιστρέφονται τα δεδομένα και φτάνει κάποια στιγμή να είναι το κτίριο που στήριζε την Λέσχη, έναν θεσμό που είχε πια εξαντληθεί η δυναμική του. Κάπως έτσι ο θεσμός Λέσχη και το κτίριο με πάρα πολλές διακυμάνσεις αλληλοϋποστηρίζονται και ταυτίζονται με διαφορετικό τρόπο μεταξύ 1925 και 2011. Από το 2011 και μετά η διοίκηση Ψυχάλη, που είχε αναλάβει το 2008, μεταφέρει την Λέσχη στο κτίριο νεοκλασικό της ΕΟΧΑ, το οποίο αποτελεί μέρος του κληροδοτήματος του Εμπειρίκειου Γηροκομείου. Στεγάζεται εκεί έναντι ενοικίου. Η Λέσχη φεύγει από ένα συμβολικό νεοκλασικό της Χώρας και πάει σε ένα άλλο. Πρακτικά χάνει πια την κοινωνική επαφή της με τον κεντρικό δρόμο της Χώρας και μαζί και η αντανάκλαση της ιστορίας της στο κτίριο. Χάνει την καλοκαιρινή περατζάδα της και την αυλή της δίπλα στον δρόμο και βρίσκεται ξαφνικά στο εσωτερικό ενός παλιού νεοκλασικού. Η αφίσα της πρώτης εκδήλωσης της νέας περιόδου Αυτά τα 7 χρόνια χρόνια φιλοξενεί κάποια αποσπασματικά δρώμενα. Ένα αποκριάτικο πάρτι. Μια καλοκαιρινή έκθεση ζωγραφικής. Μια ενημέρωση για το Life. Υπάρχει, δηλαδή, μέσα από τις όποιες δραστηριότητες των άλλων. Η διοίκηση του Μανώλη Ψυχάλη, πλοιάρχου Ε.Ν., (2010-2018) καταφέρνει πρακτικά να μην χαθεί η Λέσχη. Και της βρίσκει νέο χώρο. Απομένει στους επόμενους που ανέλαβαν το 2018 να βρουν στόχους και ρόλο σε έναν από τους πιο παλιούς αστικούς κοινωνικούς θεσμούς της Άνδρου, ο οποίος κάποτε υπήρξε λαμπρή αναφορά ενός απαστράπτοντος οικονομικού και κοινωνικού κατεστημένου. Εδώ πρέπει να αναφερθεί μια σημαντική λεπτομέρεια. Η Λέσχη Ανδρίων είναι από το 1930 διαχειριστής του Κληροδοτήματος Φωκίωνα Ιων. Καλογερά, από τα έσοδα του οποίου δίνονται υποτροφίες σε μαθητές της Άνδρου. Η ύπαρξη και διαχείριση αυτού του Κληροδοτήματος αποτέλεσε κίνητρο κατά τα χρόνια της πτώσης της Λέσχης το Δ.Σ. να την διατηρήσει και να την συνεχίσει. Το 2018 είναι ένα έτος που η ιστορία της Λέσχης αλλάζει. Μια μικρή ομάδα αρκετά νεώτερων ανθρώπων που οι γονείς ή και οι παππούδες τους είχαν σχέση με την Λέσχη αποφασίζουν την επαναδραστηριοποίηση της. Και ξεκινούν με μόνο 22 τακτικά μέλη εκλέγοντας νέο διοικητικό συμβούλιο. Το εποτελούν οι Δημήτρης Κοκκίνης, Ντορίνα Αμωράτη, Γιάννης Ξανθός, Δημήτρης Λάσκαρης, Παντελής Στυλιανός. Από την βραδιά τζαζ που διοργάνωσε η νέα διοίκηση τον Αύγουστο 2018 για την επανεκκίνη της Λέσχης (φωτ. Εν Άνδρω). Κάνουν μια πρώτη ανοικτή και σχετικά μαζική μουσική εκδήλωση το καλοκαίρι και μαζεύουν καταγράφουν 120 και πλέον προθέσεις εγγραφής μέλους! Απ’ ότι φαίνεται οι μνήμες της αστικής Άνδρου μιας άλλης λαμπρής εποχής, αλλά και οι ανάγκες της σημερινής εποχής δείχνουν πως υπάρχουν δυνατότητες για μια νέα δημιουργική επανεκκίνηση της Λέσχης. Ακολουθούν μια σειρά εκδηλώσεις, που έχουν κάτι από τον αστικό απόηχο του θεσμού, αλλά και κάποια σκιρτήματα από τη νέα εποχή. Ο προηγούμενος πρόεδρος της Λέσχης Μανώλης Ψυχάλης (από 2010 μέχρι 2018) και ο νέος πρόεδρος της Δημήτρης Κοκκίνης (από 2018) με φόντο το κτίριο Εμπειρίκου. Οκτώβριος 2018 (φωτ. Εν Άνδρω). Εδώ δεν θα μείνουμε στις εκδηλώσεις που έχουν διοργανωθεί μέχρι στιγμής. Θα εστιάσουμε στο γεγονός πως είναι πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια που η Λέσχη Ανδρίων κάνει η ίδια εκδηλώσεις και δεν φιλοξενεί απλά εκδηλώσεις άλλων. Κάτι πολύ σημαντικό μιας και είναι οι δικές της δραστηριότητες που θα της δώσουν ζωή και θα φέρουν κόσμο κοντά της. Οι χειμερινές δραστηριότητες μπορεί να δώσουν χρώμα και περιεχόμενο στην βουβή ζωή του χειμώνα στο νησί. Οι καλοκαιρινές δράσεις θα φέρουν τους παλαιότερους, που τώρα έρχονται μόνο ως παραθεριστές, κοντά της. Η Λέσχη ως χώρος συζητήσεων, εκδηλώσεων, καθημερινής αναφοράς, μπορεί να δώσει δυνατότητες σε νεώτερους στην Άνδρο. Μπορεί να γίνει συνεργάτης ήδη δραστήριων σχημάτων και να αποτελέσει άξονα συνδημιουργίας με κάποια από αυτά συνενώνοντας σε κάποια σημεία ένα νησί που παραμένει διαιρεμένο. Τέλος, μπορεί να συνεργαστεί σε θέματα τοπικής ιστορίας και να βοηθήσει σε νέες αναζητήσεις. Οι πέντε άνθρωποι που «τρέχουν» σήμερα την Λέσχη πρέπει να βρουν τρόπους να μιλήσουν στην κοινωνία της Άνδρου. Και να αξιοποιήσουν έναν θεσμό που διάνυσε μια απόσταση 134 χρόνων φτάνοντας μέχρι σήμερα μεταλλασσόμενος, εξελισσόμενος και καταφέρνοντας να συμπυκνώσει κάτι από την ανάγκη για κοινωνική και πολιτιστική ζωή ενός νησιού. Ενός νησιού που κάποτε βρέθηκε στην πρωτοπορία της ελληνικής κοινωνίας και σήμερα κοιτά από απόσταση τις εξελίξεις ονειροπολώντας βυθισμένο στη «νιρβάνα» του χτες μη μπορώντας να αποδεχτεί εύκολα το διαφορετικό σήμερα. Σημείωση: Ο Διαμαντής Μπασαντής έχει σχεδιάσει μεταξύ 2012 και 2015 και ολοκλήρωσε την συγγραφή - μαζί με συνεργάτες - τρία βιβλία για την ιστορία της Άνδρου. Το πρώτο για την ιστορία του νησιού. Το δεύτερο για τον πολιτισμό. Το τρίτο για την ιστορική διαδρομή της Μονής Παναχράντου. Το παραπάνω μελέτημα αποτελείται από στοιχεία της έρευνας που έγινε για το πρώτο βιβλίο με τίτλο «Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο» (Σ.Μ. Καμπάνης & Δ. Μπασαντής, Gutenberg 2012 & 2015).                

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου με την ολοκλήρωση της επικεράμωσης που τον διέσωσε από κατατροφή. Δίπλα του διακρίνεται η Θεοσκέπαστη Κορθίου με την οποία το σχέδιο είναι να αποτελέσουν αρχαιολογικό πάρκο. Ολοκληρώθηκε η επικεράμωση της στέγης του Άγιου Ιωάννη του Θεολόγου στο Κόρθι με χρηματοδότηση του Μουστακείου. Θα ακολουθήσει η διαμόρφωση του εσωτερικού και του εξωτερικού χώρου με στόχο το μνημείο να αναδειχθεί και να διαμορφωθεί σε μουσείο όπως είχαν τονίσει οι ειδικοί ομιλητές Λ. Δεμαθά, Χ. Πένας και Σ. Παπανικολοπούλου στην πολυπληθή συγκέντρωση των κατοίκων της περιοχής που είχε διοργανώσει το Επαρχείο Άνδρου το Σεπτέμβριο του 2017.  Η κεραμοσκεπή που χρηματοδοτήθηκε από την επιτροπή του Μουστάκειου Κληροδοτήματος. Για να ολοκληρωθεί όμως το σχέδιο πρέπει το έργο να ενταχθεί σε πρόγραμμα χρηματοδότησης. Με την ολοκλήρωση όμως της στέγης σταματά ο κίνδυνος να μπουν μέσα στον ναό νερά και υγρασία και να καταστρέψουν το εσωτερικό του.   Ο Άγιος Ιωάννης Θεολόγος θυμίζουμε είναι ένα από τα καλύτερα σωζώμενα πρωτοχριστιανικά μνημεία για την Άνδρο και την Ελλάδα. Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στο Κόρθι πάει πίσω στα πρωτοχριστιανικά χρόνια, στον πέμπτο αιώνα μ.Χ.. Διάνυσε μια απίστευτη διαδρομή 15 αιώνων για να φτάσει μέχρι το 1999. Οι τρεις διαχρονικοί πρωτεργάτες του έργου στην συνάντηση του Σεπτεμβρίου 2017 στο Κόρθι όπου εξαγγέλθηκε από τον Έπαρχο η χρηματοδότηση σε μεγάλη συγκέντρωση των κατοίκων. Από αριστερά ο αρχαιολόγος Χ. Πένας, η αρχιτέκτων Λ. Δεμαθά και ο πρώην δήμαρχος Γ. Γλυνός. Τότε η δημοτική αρχή Κορθίου - υπό τον Γιάννη Γλυνό -  κάλεσε την αρχαιολογία να  την συμβουλευτεί. Ο επικεφαλής της αρχαιολογίας - εκείνη την περίοδο - Χαράλαμπος Πένας εξεπλάγη – όπως είπε στην συγκέντρωση του 2017: "γιατί κανείς αρμόδιος δεν βάζει μόνος του την αρχαιολογία μεσ' τα πόδια του"! Και η αρχαιολογία ήρθε στο Κόρθι. Από το 2004 μέχρι το 2008 ο τότε δήμαρχος Γ. Γλυνός, η αρχιτέκτων Λ. Δεμαθά και ο αρχαιολόγος Χ. Πένα συνεργάστηκαν για το μνημείο. Ένα μνημείο που είναι σε μια μαγική περιοχή του νησιού - μια μικρή καταπράσινη κοιλάδα με κήπους, μπαξέδες και λιόδεντρα – και το οποίο αποτελεί σύμπλεγμα με δύο άλλους ναούς: το ξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου και την εκκλησία Θεοσκέπαστη του Κορθίου. Από την μεγάλη συγκέντρωση της Περιφέρειας στο νέο κτίριο του Μουστακείου στην Πίσω Μεριά. Συγκέντρωση που αποτελέσε και τα "θυρανοίξια του τον Σεπτέμβριο του 2017. Αυτό το σύμπλεγμα μένει να αναδειχθεί στην πορεία και να καταστήσει αυτή την ωραία περιοχή στο Κόρθι ένα υπαίθριο αρχαιολογικό μουσείο κι ένα μουσείο των πρωτοχριστιανικών χρόνων της Άνδρου. Με αυτή την μικρή αναφορά παρουσιάζουμε την πρώτη φάση των έργων στην οποία συνέβαλε το Μουστάκειο Κληροδότημα με την συνεισφορά του στην επείγουσα επικεράμωση που είχε ανάγκη ο ναός. Θα παρακολουθήσουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τι θα κάνουν οι σημερινοί αρμόδιοι του Δήμου Άνδρου για να προχωρήσει το έργο στην επόμενη φάση. «ΕΝ ΑΝΔΡΩ»

  Αλέξανδρος Καΐρης εκ Μεσαριάς Άνδρου (1913-1943) Ανοίγοντας το πρωινό mail βρήκα το μήνυμα ενός παλιού φίλου: «Καλημέρα Διαμαντή, Σήμερα είναι η 75η επέτειος της εκτέλεσης του Καΐρη. Θυμήθηκα πόσο ωραία τα είχες πει στην Άνδρο, και στο θυμίζω μήπως θέλεις να γράψεις κάτι. Να μιλήσουμε κάποια στιγμή. Διονύσης Ρηγόπουλος» ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΪΡΗ… Το είχα ξεχάσει. Κι εσείς πιθανώς δεν το ξέρατε.Η άτιμη η θάλασσα φαίνεται πως σκορπάει τις μνήμες στους πέντε ορίζοντες. Όμως τα σκληρά ψηλά βουνά καρφώνουν τις μνήμες πάνω τους. Το γράφω αυτό γιατί ο Διονύσης Ρηγόπουλος είναι γιός του αείμνηστου Ρήγα Ρηγόπουλου αρχηγού της ελληνικής μυστικής οργάνωσης κατασκοπείας 5-165 για την οποία εργάστηκε στην Κατοχή ο Αλέξανδρος Καΐρης εκ Μεσαριάς Άνδρου. Ο Διονύσης όπως και ο πατέρας του δεν είναι Ανδριώτες. Είναι και λίγο Σπαρτιάτες. Και οι Σπαρτιάτες έχουν κάτι το ορεσίβιο. Κάτι το Μανιάτικο. Και δεν ξεχνάνε. Ή, όπως έγραψε ο Ελύτης: «Τα θεμέλιά μου στα βουνά και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος.» Στις 14/9/2014 ο Διονύσης Ρηγόπουλος είχε προσκληθεί από τον Σύλλογο Μεσαριάς και τον Νίκο Σπυριδάκη, με την μεσολάβηση του γράφοντος, σε μια τιμητική εκδήλωση μνημόσυνο στο δημοτικό θέατρο Άνδρου στη μνήμη του Αλέξανδρου Καΐρη. Εκείνη την μέρα μιλήσαμε με τον Διονύση μετά από χρόνια σιωπής στο νησί μας για τον Αλέξανδρο Καΐρη.  Σήμερα ο Διονύσης πιστός στη μνήμη του πατέρα του και του Αλέξανδρου μου έγραψε το παραπάνω σημείωμα. Δεν έχω να γράψω τίποτα άλλο περισσότερο από ότι είπα στο θέατρο της Άνδρου κι από ότι έγραψα λίγες μέρες αργότερα τότε στο Εν Άνδρω… Δ. Μπ.   ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝ ΑΝΔΡΩ. ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ 15/9/2014 «Η μνήμη, όνομα ουσιαστικόν…» Του Διαμαντή Μπασαντή  Ο μισογκρεμισμένος πύργος των Καΐρηδων στη Μεσαριά (οι Παρώδιοι Καΐρηδες όπως λεγονταν) από τους οποίους καταγόταν ο Αλέξανδρος Καΐρης. «Να μιλήσω για ήρωες  να μιλήσω για ήρωες:..  Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά». Με αυτούς τους στίχους  ο Σεφέρης επιχείρησε να μιλήσει σε ένα εκ των κορυφαίων ποιημάτων του για τους ήρωες του πολέμου λίγο πριν την επιστροφή της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης στην Ελλάδα. Να μιλήσουμε σήμερα εμείς εδώ για ήρωες; Σε μια καθαρά αντιηρωική εποχή. Σε μια εποχή που οι άνθρωποι μετράνε τις αξίες σε χρήμα και θέσεις και όχι σε ηθική και ήθος. Να μιλήσουμε για ήρωες σε μια εποχή που η χώρα ζει μια μεγάλη οικονομική κρίση για την οποία μιλά συνεχώς, ενώ δεν μιλά καθόλου για την μεγάλη ηθική και αξιακή κρίση που πέρασε και συνεχίζει να περνά; Πώς να μιλήσουμε εδώ για την γενιά της Εθνικής Αντίστασης; Για ανθρώπους που υπακούοντας σε άγραφους ηθικούς νόμους, χωρίς να τους ζητηθεί, έδωσαν και την ζωή τους για αξίες όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η φιλοπατρία; Με τα παραπάνω λόγια επιχειρήσαμε να συγκρίνουμε το στίγμα της σημερινής δύσκολής εποχής με το στίγμα μιας άλλης πάρα πολύ πιο δύσκολης εποχής μπροστά σε ένα ακροατήριο ενηλίκων, όπου ανάμεσα τους σημαντικό ποσοστό αποτελούσαν οι υπερήλικες. Ο λόγος εδώ για την εκδήλωση μνήμης στον Αλέξανδρο Καΐρη που έγινε με πρωτοβουλία του Συλλόγου Μεσαριάς της Άνδρου στις 14/9/14. Δυστυχώς οι νέοι ήταν λίγοι στο σχεδόν γεμάτο Δημοτικό Θέατρο της Χώρας. Διαμορφωμένοι μέσα σε άλλες συνθήκες διαπαιδαγωγήθηκαν να αποφεύγουν την σκληρή πραγματικότητα της ιστορίας. Έτσι φτιάχτηκε μια γενιά που προτιμά την μυθιστορία, τις φυγές, τις υπεκφυγές και τα εύκολα αυτονόητα. Από την εκδήλωση που έγινε στην Άνδρο στις 14/9/2014 για τον Αλέξανδρο Καΐρη. Στο βήμα ο Διονύσης Ρηγόπουλος (φωτ. Εν Άνδρω). Ο Αλέξανδρος Καΐρης ήταν γόνος μιας ευκατάστατης αστικής οικογένειας. Ο πατέρας του γιατρός. Ανήκε στη γνωστή οικογένεια της Μεσαριάς που είχε το προσωνύμιο οι Καΐρηδες του "Παρόδου". Σε αυτούς ανήκε και ο πύργος της Μεσαριάς που σήμερα είναι πλέον υπό κατάρρευση. Η μητέρα του υπήρξε διακεκριμένη φεμινίστρια στην εποχή της και προσωπική φίλη της Καλλιρόης Παρέν. Επίσης, είχε σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Νίκος γυναικολόγος. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος σπούδασε νομικά και υπήρξε πολύγλωσσος. Ανάμεσα στις γλώσσες που ήξερε πολύ καλά η γερμανική. Κάπως έτσι βρέθηκε στην Κατοχή να εργάζεται ως ανώτερος υπάλληλος στην κεντρική γερμανική διοίκηση Νοτίου Ελλάδος. Θέση εμπιστευτική. Μόνος του πλησίασε ανθρώπους της αντίστασης και άρχισε να διαρρέει πολύτιμες πληροφορίες. Με τις πληροφορίες αυτές οι σύμμαχοι κατάφεραν και βούλιαξαν δεκάδες πλοία που μετέφεραν εφόδια σε νηοπομπές για το μέτωπο της Αφρικής. Ρίσκαρε τη ζωή του μέχρι την τελευταία στιγμή. Συνελήφθηκε.  Άντεξε τα βασανιστήρια και την φυλακή. Δεν είπε τίποτα. Έδωσε την μάχη του σε δύο δίκες. Με την νομική παιδεία του δημιούργησε αμφιβολίες ακόμα και στους Γερμανούς. Όμως η τρίτη δίκη του είχε συνοπτικό χαρακτήρα. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε στις 2 Νοεμβρίου 1943. Ήταν 30 ετών. Στους 6½ μήνες της φυλακής ωρίμασε απότομα και δραματικά. Αυτός ο ορθολογιστής έγραψε, πρώτη φορά στη ζωή του, ποιήματα, μελετήματα και σειρά από στοχαστικά προσωπικά γράμματα. Όλα αυτά εκδόθηκαν αργότερα από τους δικούς του με επιμέλεια του Μανόλη Κάσδαγλη και με πρόλογο της Λίνας Κάσδαγλη υπό τον τίτλο: «Χειρόγραφα της Φυλακής». Αντίτυπα του βιβλίου αυτού υπάρχουν στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη Άνδρου. Ο Αλέξανδρος Καΐρης δεν γεννήθηκε ήρωας. Έγινε ήρωας μέσα από μικρές καθημερινές πράξεις υπερβαίνοντας κάθε μέρα τον εαυτό του. Διαμόρφωσε έναν προσωπικό κώδικα τιμής μόνος του ακολουθώντας κάποιες αξίες. Και έδειξε πως οι ήρωες γίνονται μέσα από τις επιλογές που κάνουν καθημερινά. Οι μεγάλες στιγμές του Αλέξανδρου Καΐρη, λοιπόν, δεν ήταν αστραφτερές, δεν είχαν δόξες και τιμές. Ήταν γεμάτες πόνο, που τον κάλυψε μόνος κάτω από ένα πέπλο περίσκεψης. Ήταν μια πορεία συμπυκνωμένης αυτογνωσίας, αλλά κι ένας βαθύς στοχασμός στην ανθρώπινη μοίρα. Αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε στο τελευταίο γράμμα του λίγες στιγμές πριν τον πάρουν για  εκτέλεση. Είναι ένα μεγαλειώδες μάθημα απλότητας όπως απλή είναι μέσα στο μεγαλείο της η ίδια η ζωή. Αλλά κι ένα δίδαγμα ελπίδας για την συνέχεια της ζωής: «Όσο υπάρχει καιρός σας γράφω ακόμα για να βρίσκομαι περισσότερη ώρα μαζί σας. Ευχαριστώ για τις φροντίδες και τους κόπους που λάβατε για μένα όσο καιρό ήμουν εδώ στην φυλακή. Με κόπο συλλογιζόμουν πως κάθε εβδομάδα είχατε τον μπελά του πακέτου. Μεταξύ των αντικειμένων που αφήνω εδώ είναι ένα κουτί με σπόρους από δαμάσκηνα Καλιφόρνιας. Τους φύλαξα να φυτέψετε δαμασκηνιές στην Εκάλη. Να τις λέτε οι δαμασκηνιές του Αλέξανδρου». Μια ευχή: Ας φυτέψουμε κι εμείς, οι συμπατριώτες του, μερικούς από τους σπόρους της ζωής, που άφησε αυτός φεύγοντας: τόσο νέος, τόσο ωραίος, τόσο μόνος…

   Η "ΧΡΙΣΤΙΝΑ" στο αραξοβόλι της. Η θαλαμηγός «Χριστίνα Ωνάση» κατέπλευσε στο Μεσολόγγι, όπου πιθανότατα θα παραμείνει μέχρι τον Φεβρουάριο. Το θρυλικό σκάφος θα παραμείνει σχεδόν όλο τον χειμώνα στο Μεσολόγγι. Και είναι η πρώτη φορά που μπορούν επισκέπτες από όλη την Ελλάδα να την επισκεφτούν.  Η Άνδρος και η «ΧΡΙΣΤΙΝΑ» Το πλοίο έχει περάσει δύο φορές από την Άνδρο όταν ήταν  στις δόξες του. Παλαιοί ανδριώτες θυμούνται πως το 1957 έκανε την πρώτη εμφάνιση του στο νησί. Ήταν μια καλοκαιρινή μέρα όταν το πλοίο πρόβαλε στην Χώρα. Αγκυροβόλησε και βγήκαν οι ναύτες του με βάρκα στην πόλη. Αγόρασαν φρούτα, λαχανικά και εφημερίδες για τους επιβάτες του. Επέστρεψαν στο σκάφος και αναχώρησαν. Η άφιξη της θρυλικής θαλαμηγού είχε εντυπωσιάσει την κοινωνίας της Χώρας και κάποιοι παλαιοί ακόμα την θυμούνται.   Φωτογραφίες του 1967 από το άλμπουμ του ΝΟΑ. Διακρίνεται η Χριστίνα Ωνάση. ο Χουάν Κάρλος και ο Γιάννης Γουλανδρής. Τη δεύτερη φορά, όπως εξηγεί ο Μιχάλης Κοκκίνης,  ξανάρθε στην Άνδρο το καλοκαίρι του 1967. Ήταν κατά την διάρκεια του πρώτου Ράλι Άνδρου που είχε διοργανώσει ο Ναυτικός Όμιλος Άνδρου με τον Γιάννη Γουλανδρή, τον επονομαζόμενο Big John. Είχε φέρει στο νησί την Χριστίνα Ωνάση που έμεινε κατά την διάρκεια του διημέρου αγώνα. Και πάλι είχε εντυπωσιάσει την Χώρα. Από αυτή την δεύτερη επίσκεψη διασώζονται και 2-3 φωτογραφίες στο άλμπουμ του ΝΟΑ.  Ιστορία του πλοίου Από το κατάστρωμα της θρυλικής «ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ» έχουν περάσει ιστορικές προσωπικότητες όπως ο Ουίστον Τσώρτσιλ, ο βασιλιάς Φαρούκ της Αιγύπτου, η Μέριλιν Μονρόε, η Ελίζαμπεθ Τέιλορ και ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, ο Τζον Φ. Κένεντι, ο Φράνκ Σινάτρα, ο πρίγκιπας Ρενιέ και η Γκρέις Κέλι. Η σπειροειδής σκάλα και το Ω  του Ωνάση σε ψηφιδωτό. Το πλοίο δεν κατασκευάστηκε για σκάφος αναψυχής. Αντιθέτως, ξεκίνησε σαν ένα… πολεμικό πλοίο. Επρόκειτο για μία υπό απόσυρση ανθυποβρυχιακή φρεγάτα καναδικής κατασκευής που μετά το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την απόβαση στην Νορμανδία πουλιόταν για παλιοσίδερα (σκραπ).  Ο Αριστοτέλης Ωνάσης το αγόρασε και ξόδεψε 4 εκατομμύρια δολάρια το 1954.  Το μήκος της «Christina O» φτάνει τα 99 μέτρα, ενώ έχει πλάτος 11 μέτρων και εκτόπισμα 2.250 τόνων. Όταν ο Ωνάσης πέθανε το 1975 άφησε το γιοτ στην κόρη του Χριστίνα. Εκείνη το δώρισε στο ελληνικό κράτος για να χρησιμοποιηθεί ως προεδρική θαλαμηγός. Μετονομάστηκε σε «Αργώ», όμως γρήγορα εγκαταλείφθηκε και παραδόθηκε στη φθορά. Το όνομα "CHRISTINA Ο." επανήλθε και πάλι. Το 1998 το αγόρασε ο Έλληνας εφοπλιστής Τζων Πωλ Παπανικολάου, φίλος της οικογένειας Ωνάση. Επανέφερε το αρχικό όνομα προσθέτοντας και το όμικρον «Ο» και ανακαίνισε το σκάφος από το 1999 μέχρι και το 2001, πληρώνοντας πάνω από 50 εκατομμύρια δολάρια. Από το 2005 μέχρι σήμερα η «Χριστίνα Ο» ήταν διαθέσιμη για ναύλωση έναντι περίπου 450.000 ευρώ την εβδομάδα. Βιβλιοθήκη, πιάνο, σαλόνι και "το μπαρ του Άρη"... Διαθέτει έχει μία προεδρική σουίτα, 18 καμπίνες επιβατών καθώς και πολλούς εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους που συνδέονται μεταξύ τους με μία κεντρική σπειροειδή σκάλα. Τα πρυμναίο κύριο κατάστρωμα διαθέτει πισίνα με έναν ψηφιδωτό Μινώταυρο στο δάπεδο της, το οποίο ανυψώνεται με το πάτημα ενός κουμπιού για να σχηματίσει μία πίστα χορού. Το κατάστρωμα περιπάτου διαθέτει ελικοδρόμιο. Στο μπαρ «του Άρη», τα σκαμπό είναι φτιαγμένα από μαλακό λεπτό δέρμα Ρυγχοφάλαινας. Επιπλέον, η θαλαμηγός περιλαμβάνει βιβλιοθήκη, αθλητικό κέντρο, παιδότοπο, κέντρο ομορφιάς, γυμναστήριο, τζακούζι και χώρο για μασάζ.  ΠΗΓΗ: Πρώτο Θέμα & Εν Άνδρω Έρευνα και σύνθεση πληροφοριών Δ.Δ.  

  Υπάρχουν φορές που το «κλικ» μια φωτογραφικής μηχανής αιχμαλωτίζει και αποτυπώνει μια ολόκληρη εποχή! Μια εποχή άγνωστη και απίστευτη για όσους δεν την έζησαν και γεμάτη νοσταλγία, αγάπη και αναμνήσεις για όσους την γνώρισαν…

   Συμπληρώθηκαν στις 21 Ιουνίου 2018 105 χρόνια από την ηρωική θυσία στις 21 Ιουνίου 1913 του ανδριώτη συνταγματάρχη Αντωνίου Καμπάνη. Ο Αντώνιος Καπμπάνης, γεννήθηκε στο Άνω Κόρθι και έζησε στην Μεσαριά της Άνδρου. Ήταν επικεφαλής του 8ου Συντάγματος στη μάχη για την κατάληψη του Κιλκίς.

Του Γιάννη Πίππα Ιστορικού - Λαογράφου  Ερείπια από τον «κατακλυσμό» του Φελλού. (Το κείμενο του ιστορικού και λαογράφου Γιάννη Πίππα για τον Φελλό είναι προδημοσίευση από το περιοδικό Νήσος Άνδρος του Γιώργου Δαρδανού - εκδόσεις Gutenberg. Το Νήσος Άνδρος ένα ετήσιο περιοδικό του νησιού μας κυκλοφορεί κι εφέτος με ενδιαφέρουσα ιστορική, λαογραφική, κοινωνική και λογοτεχνική ύλη. Ευχαριστούμε τον ιστορικό Γιάννη Πίππα και τον εκδότη Γιώργο Δαρδανό για την συνεργασία τους με την ιστοσελίδα μας και αυτή την χρονιά - Εν Άνδρω).

Το σημερινό μοναδικό φωτορεπορτάζ ξεκίνησε από τον αναγνώστη Η.Ν. από την Σύρο που μάς έστειλε μια σειρά φωτογραφίες Γερμανικού Ινστιτούτου που βρήκε στο διαδίκτυο με θέμα την Άνδρο μεταξύ 1895 - 1902. Ανατρέξαμε στο αρχείο μας και βρήκαμε τρεις ακόμα που είχαμε δημοσιεύσει στο ιστορικό βιβλίο μας "Η Άνδρος μέσα στον χρόνο" (β' έκδοση, Gutenberg 2015). Τις προσθέσαμε. Τις βάλαμε στη σειρά. Και γράψαμε τις λεζάντες ψάχνοντας περιοχές και επιχειρώντας να αναγνωρίσουμε τοπία: από την Χώρα μέχρι το Γαύριο. Μ μπορείτε. λοιπόν, να δείτε μια σπάνια φωτογραφική διαδρομή στην Άνδρο στο όριο 19ου και 20ου αιώνα. Μια εντελώς άλλη Άνδρο. Ξεκιναμε από την Χώρα γύρω στα 1900. Η φωτογραφία ειναι από το Παραπόρτι. Δακρίνονται τα περίφημα Εμπειρικαίϊκα της Ρίβας, που καταστράφηκαν το 1943 από βομβαρδισμούς των Γερμανών. Διακρίνεται το διάκενο στο μέσο της χερσονήσου που χώριζε τότε την Χώρα στα δύο.  

 Aπό τα 2.720 Liberty που ναυπηγήθηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έχουν απομείνει μόνο τρία: το «John W. Brown» στη Βαλτιμόρη, το «Jeremiah O’Brien» στο Σαν Φρανσίσκο και το «Αrthur Μ. Huddell». Το τελευταίο καθελκύστηκε το 1943 στη Φλόριντα με προορισμό τη μεταφορά εμπορευμάτων (εκρηκτικών και γενικού φορτίου) που έφταναν τους 7.500 τόνους και το καλοκαίρι του 1944 μετατράπηκε σε πλοίο μεταφοράς σωλήνων. To πλοίο αυτό ανακάλυψαν και βοήθησαν να έρθει στην Ελλάδα ανδριώτες. Στη φωτογραφία το Hellas Liberty όπως είναι σήμερα. Το 1943 ο εμπορικός στόλος της Ελλάδας είχε μειωθεί δραματικά εξαιτίας του πολέμου. Όσοι ναυτικοί κατάφεραν να επιζήσουν και να επιστρέψουν στα σπίτια τους, ήταν πλέον άνεργοι. Πολλοί ναύτες έμειναν στο εξωτερικό καθώς ο επαναπατρισμός τους ήταν σχεδόν αδύνατος.