Από την τιμητική βραδιά για τα 50χρονα του Ράλι Άνδρου στο Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος. Ο Κωνσταντίνος, η Άννα Μαρία και ο Νικόλαος. Φωτογραφία "Εν Άνδρω".

Της ΔΑΝΑΗΣ Α. ΜΠΑΣΑΝΤΗ    Σμύρνη. Έλληνες περιμένουν να επιβιβαστούν στα πλοία που θα τους μεταφέρουν στην Ελλάδα © Topical Press Agency/Getty Images Πηγή: www.lifo.gr 

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ Πίνω το απογευματινό τσάι (παλιά συνήθεια από τα χρόνια της Αγγλίας) όταν χτυπά το τηλέφωνο. Φίλος εξ Άνδρου με ρωτά αν θα με ενδιέφερε να πάμε σε αγώνα της ΑΕΚ και να δω και το νέο εντυπωσιακό γήπεδο στη Νέα Φιλαδέλφεια. Έχει εισιτήρια σε σουίτα του γηπέδου προφορά από ευκατάστατο φίλο. Το να δω το πολυσυζητημένο γήπεδο με συναρπάζει. Η ιστορία της ΑΕΚ, όπως αποτυπώθηκε στο φιλμ του ανδριώτη σκηνοθέτη Τάσου Μπουλμέτη, το "1968", αλλά και η "Πολίτικη Κουζίνα" του ιδίου, οι περιγραφές και τα εντυπωσιακά εγκαίνια του νέου γηπέδου, αλλά και ορισμένες εκκεντρικές αντιρρήσεις διάφορων, είναι ένα τεράστιο κίνητρο. Παρά την απόσταση και την σχετικά άγνοια της περιοχής ξεκινώ ενθουσιασμένος. Απόψε θα συναντήσω την ιστορία, σκέφτομαι... Ο ΑΕΤΟΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΓΗΠΕΔΟ Το ραντεβού είναι "μπροστά στον αετό". Δεν μου λέει πολλά η φράση, αλλά αρκεί ως σημείο συνάντησης. Meeting point το λένε σε όλα τα αεροδρόμια. Και είναι συνήθως μια απρόσωπη γωνιά. Εδώ είναι ολόκληρος αετός. Δεν μπορεί να τον χάσω, σκέφτομαι. Φτάνω με την βοήθεια του GPS και του ανδριώτη φίλου. Παρκάρω αλά ελληνικά! Πάνω σε ένα πεζοδρόμιο! Πίσω από έναν άλλο, που σκέφτηκε το ίδιο! Και ποντάρω στα "ενωσίτικα" αισθήματα του ιδιοκτήτη του σπιτιού, που δεν θα σκεφτεί να πάρει την αστυνομία τέτοια ώρα να με γράψει! Εκ των υστέρων διαπίστωσα πως πέτυχα στην πρόβλεψη. Προσπαθώ να προσανατολιστώ. Ακούω δίπλα μου πολλούς που μιλούν στα κινητά. "Ναι μπροστά στον αετό. Εκεί πάω. Φτάνω σε τρία λεπτά". Τον ρωτάω: "πάω καλά για το γήπεδο και τον αετό;" Μου απαντούν ταυτόχρονα 3-4: "ευθεία μπροστά φίλε, απέχεις δύο λεπτά..." Εντυπωσιάζομαι με την τύχη μου. Αλλά περισσότερο εντυπωσιάζομαι με τον ατσάλινο δικέφαλο αετό όταν φτάνω. Από κάτω του δεκάδες. Όλοι έχουν ραντεβού εκεί!!!  Φτάνω και τηλεφωνώ. Ο φίλος λέει πως θα αργήσει. Δράττομαι της ευκαιρίας και τηλεφωνώ στο Γιώργο Στεφάνου, οπαδό της ΑΕΚ, με εισιτήρια σε σουίτα, λέγοντας: "θα σε δω απόψε. Ο κοινός ανδριώτης φίλος μας με προσκάλεσε σε σουίτα στο γήπεδο". Και μένω κάγκελο όταν απαντά: "το ξέρω εγώ του έδωσα τα εισιτήρια μου για την σουίτα!!!"  Τόσο απλό. Ποιοι άλλοι ανδριώτες, σκέφτομαι, εκτός από τους Στεφάνου θα είχαν εισιτήρια σε σουίτα;  Έχω χρόνο και κοιτώ το εξαιρετικό έργο του Ούγγρου γλύπτη, Γκάμπορ Μικλός Στζόκε. Εντυπωσιακό μπροστά από το γήπεδο και το κτίριο που θα φιλοξενεί τα Μουσεία της Ιστορίας της ΑΕΚ και του Προσφυγικού Ελληνισμού. Το χαίρομαι. Και απορώ με τις ακραίες διαμαρτυρίες μερικών δεκάδων αρχιτεκτόνων για το έργο. Υπερβολές και τίποτα άλλο... ΜΝΗΜΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ     Στη βιτρίνα το κατάστημα της ΑΕΚ έχει μια παπουτσομηχανή των αρχών του 20ου αιώνα και μια φωτογραφία πάμπτωχου πρόσφυγα που φτιάχνει ή επιδιορθώνει με αυτή παλιά παπούτσια τα πρώτα χρόνια της προσφυγιάς. Η ιστορία της ΑΕΚ είναι συνυφασμένη με την ιστορία της μικρασιατικής προσφυγιάς...  Το γήπεδο στα εξωτερικά τελειώματα έχει βυζαντινά τοξωτά παράθυρα με τα οποία είναι κοσμημένοι οι τρούλοι των ναών. Μια υπενθύμιση στις αναφορές των ναών των χαμένων πατρίδων. Μια ανάκλαση μνήμης από το ναό της Αγίας Σοφίας που υπήρξε χιλιόχρονο σύμβολο του Βυζαντίου.   Ξεχωριστό σε σχέση με κάθε άλλο γήπεδο στην Ελλάδα μια τεράστια φωτογραφία οκτώ κορυφαίων Ελλήνων του 20ου αιώνα και το σύνθημα "οι πρόσφυγες ΑΛΛΑΞΑΝ την ΕΛΛΑΔΑ". Από κάτω δεκάδες τοπωνύμια των χαμένων πατρίδων. Από τα πρόσωπα που αποτυπώνονται στην τεράστια φωτογραφία αναγνωρίζουμε τους: τον Αριστοτέλη Ωνάση επιχειρηματία παγκόσμιου βεληνεκούς και εθνικού ευεργέτη μέσω του Ωνασείου Ιδρύματος, τον Κορνήλιο Καστοριάδη εκ των κορυφαίων ευρωπαίων διανοητών του 20ου αιώνα, τον Δημήτρη Ψαθά εκ των κορυφαίων μεταπολεμικών θεατρικών συγγραφέων, χρονογράφων και δημοσιογράφων, την Διδώ Σωτηρίου εκ των κορυφαίων ελληνίδων πεζογράφων της μεταπολεμικής εποχής, τον Μανώλη Ανδρόνικο κορυφαίο έλληνα αρχαιολόγο που βρήκε τους μακεδονικούς βασιλικούς τάφους στη Βεργίνα, τον Ηλία Βενέζη κορυφαίο πεζογράφο του μεσοπολέμου... Όλοι αυτοί και πολλοί άλλοι μπορεί να μην ήταν ΑΕΚ, μπορεί να ήταν άλλες προσφυγικές ομάδες ή να μην ασχολούνταν με το ποδόσφαιρο, Όμως ήταν όλοι τέκνα του μικρασιατικού ελληνισμού και συνέβαλαν στο να αλλάξει η Ελλάδα. Η ΑΕΚ ως αθλητικό σωματείο τους αναφέρει εδώ ως τέκνα της προσφυγιάς, που συνέβαλλαν στον ελληνικό πολιτισμό...        Με την είσοδο στα VIP δεσπόζει μια καλλιτεχνική κατασκευή. Θα μπορούσε να έχει τίτλο "το παπούτσι της ιστορίας". Ο Παναγιώτης Τανιμανίδης που το φιλοτέχνησε το "είδε"  σαν  ένα παπούτσι "αφιερωμένο στα παιδιά που πέρασαν από δυο πατρίδες συμπληγάδες… στα παιδιά που δεν μπόρεσαν να βάλουν δερμάτινα ποδοσφαιρικά παπούτσια, αλλά λίγα χρόνια μετά βάλανε τα άρβυλα στα βουνά της Αλβανίας για να ‘ναι η Ελλάδα εδώ…" Όλα τα μικροαντικείμενα μέσα στο παπούτσι είναι εικόνες της προσφυγικής ιστορίας. Από τα σκονισμένα οικιακά σκεύη και τις ρόδες ποδηλάτων μέχρι την μισοσκισμένη ελληνική σημαία με τον δικέφαλο και τις μουσικές νότες των μουσικών και των τραγουδιών της Μικράς Ασίας. Αυτές με τις οποίες ο προσφυγικός ελληνισμός μπόλιασε το σπουδαίο ελληνικό τραγούδι...     Κι ανάμεσα στη τόση ελληνική ιστορία και η αθλητική ιστορία της ΑΕΚ. Εδώ μια φωτογραφία από την πρωταθλήτρια ΑΕΚ  με τους Θ.Μαύρο, Μ.Παπαϊωάννου, Ν.Μπάγεβιτς, Λ.Νικολάου, Ν. Χρηστίδη και όλους τους άλλους παίκτες μιας σπουδαίας εποχής όπου η προσφυγική ΑΕΚ έπαιρνε πρωταθλήματα στη σειρά...   Ο ΑΕΤΟΣ "ΟΔΥΣΣΕΑΣ" Και η ατραξιόν. Στην αρχή του αγώνα ένας μεγάλος κι εντυπωσιακός αετός πετά από την εξέδρα πάνω από όλο το γήπεδο μεταφέροντας στα πόδια του μια ποδοσφαιρική μπάλα στην άλλη άκρη του γηπέδου. Πρόκειται για μια ατραξιόν που υπάρχει και σε άλλα ευρωπαϊκά γήπεδα - όπως πχ της πορτογαλικής Μπενφίκας. Στην παραπάνω φωτογραφία δεκάδες θεατές ενθουσιασμένοι τον φωτογραφίζουν με τον εκπαιδευτή του στην κερκίδα πριν το πέταγμα...  Ο αετός πετά πάνω από το γήπεδο της ΑΕΚ με την μπάλα στα πόδια του. Η σκηνή παραπέμπει στο λαϊκό θέαμα του τσίρκου όπου τα ζώα μαθαίνουν να συνεργάζονται με τον άνθρωπο. Ή, και στην αρχαία παράδοση της χρήσης αετών και γερακιών στο κυνήγι. Ή, ακόμα και από στην σύγχρονη χρήση γερακιών (ή και αητών) σε μεγάλα διεθνή αεροδρόμια που τα χρησιμοποιούν για να διώχνουν τα πουλιά και να μην γίνονται αεροπορικά δυστυχήματα. Όλα τα παραπάνω δεν αφορούν μάλλον τον ηθοποιό και θερμό οπαδό της ΑΕΚ Αντώνη Καφετζόπουλο που ξέσπασε σε με οπαδικού τύπου εκφράσεις μιλώντας... "για βασανιστήριο του άγριου ζώου στο γήπεδο της ΑΕΚ"!!! Προφανώς αυτός όπως και άλλοι αγνοούν πως το απλό πέταγμα αυτών των άγριων - αλλά εκπαιδευμένων - πουλιών διώχνουν τα σμήνη άλλων πουλιών που έχουν προκαλέσει αρκετά αεροπορικά ατυχήματα. Προτιμούν την πτώση ενός αεροπλάνου με δεκάδες θύματα παρά την χρήση γερακιών ή αετών; Και ξεχνούν και την χρήση λυκόσκυλων στην αστυνομία για την εύρεση ναρκωτικών ή πυρομαχικών. Αυτά για να μην επεκταθούμε και σε άλλα ζώα... Μια εικόνα του νέου ημισκεπαστού γηπέδου της ΑΕΚ στο εσωτερικό. Ο αετός έχει πετάξει με την μπάλα στο κουτί-φωλιά του και παίρνει την επιβράβευση του από τον εκπαιδευτή του: λίγο κρέας. Ως γνωστόν - και προς αποφυγή παρεξηγήσεων με τους βίγκαν - οι αετοί δεν είναι φυτοφάγα ζώα!!!  ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ Και μια φωτογραφία από τις θέσεις VIP όπου βρεθήκαμε για πρώτη φορά. Ο Ντέμης Νικολαΐδης, από τα πιο σημαντικά ποδοσφαιρικά αστέρια της ιστορίας της ΑΕΚ και του ελληνικού ποδοσφαίρου ποζάρει - στο ημίχρονο του αγώνα - με φόντο το γήπεδο της ΑΕΚ για το Εν Άνδρω... Και ο πρώην πρύτανης και ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ Νίκος Μαρκάτος. Με το Νίκο συνεργαστήκαμε στην πρυτανεία του ΕΜΠ επί αρκετά χρόνια. Ο Μαρκάτος εκτός από αεκτζής είναι και οπαδός της Άνδρου κι έρχεται τακτικά... Και μια και ο λόγος για την Άνδρο μια φωτογραφία από αναρτημένο πανώ "ΑΝΔΡΟΣ" στο γήπεδο της ΑΕΚ. Προφανώς υπάρχουν αρκετοί ανδριώτες υποστηρικτές της ΑΕΚ, εκτός από τους αδελφούς Δημήτρη και Γιώργο Στεφάνου... ΑΠΟΦΩΝΗΣΗ... Κάπου εδώ καταλήγει αυτή η συγκινητική περιδιάβαση στο εντυπωσιακό γήπεδο της ΑΕΚ και στα όσα ξεχωριστά έχει ως αναφορές στη συγκινητική ιστορία αυτής της ξεχωριστής προσφυγικής ομάδας. Φεύγοντας από το γήπεδο μια τελευταία σκηνή με τον ατσάλινο αετό πάνω στη μικρογραφία του φωτισμένου τρούλου και στο φόντο η σκοτεινή εκκλησία της Νέας Φιλαδέλφειας. Παρών και παρελθόν, τέχνη και πραγματικότητα, σμίγουν σε αυτή την τελευταία ματιά, καθώς προχωρούμε βιαστικά προς το αυτοκίνητο... ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο γράφων δεν είναι ΑΕΚ. Όμως συμπαθεί και συγκινείται ιδιαίτερα από την ιστορία της ΑΕΚ...      

  Η μαρμάρινη πινακίδα στον μύλο του Κορθίου που δημοσιεύσαμε πριν λίγο καιρό προσέλκυσε την προσοχή αρκετών αναγνωστών που ρώτησαν τι συνέβη στον Όρμο εκείνη την μοιραία μέρα της 13ης Νοεμβρίου 1945. Ψάξαμε, ρωτήσαμε και στο τέλος βρήκαμε τον Κώστα Τζιώτη, παλιό κάτοικο Όρμου που ήξερε από τον πατέρα του Παναγιώτη την τρομερή ιστορία που αποτυπώνεται στην πινακίδα του μύλου.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΜΠΑΣΑΝΤΗΣ   Στη Νορβηγία και στη Σουηδία αγαπάνε τα πλοία και την ιστορία τους. Τα συντηρούν και τα διατηρούν όσο μπορούν. Κι όταν πια δεν μπορούν τα κάνουν ότι σκεφτεί κανείς: από νεανικούς ξενώνες μέχρι εστιατόρια, από τουριστικά σκάφη μέχρι παραθαλάσσια μνημεία στα λιμάνια τους. Μερικά όμως τα έχτισαν μέσα σε μουσεία και τα έκαναν τεράστια μουσειακά εκθέματα. Επισκεφθήκαμε δύο από αυτά τα μουσεία: ένα στην Στοκχόλμη κι ένα στο Όσλο. Παρακάτω περιγράφουμε με την βοήθεια των οδηγών των μουσείων τρεις απίστευτες ιστορίες. Η πρώτη η σουηδική ιστορία ξεκινά με ένα εθνικό φιάσκο το 1628 με την βύθιση με το ξεκίνημα του το μεγαλύτερου πλοίου της εποχής έξω από το λιμάνι της Στοκχόλμης. Οι δύο επόμενες, οι νορβηγικές, ολοκληρώνονται με δύο θρυλικές επιτυχίες του Ρόαλντ Αμούνσδεν μεταξύ 1906 και 1912 

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΤΗΣ  Το κάστρο της Στοκχόλμης όπως φαίνεται από το πλοιάριο της συγκοινωνίας Η «πόλη ανάμεσα στις γέφυρες», αυτό σημαίνει το όνομα της Στοκχόλμης. Κι το διαπιστώνεις περπατώντας στις γέφυρες που ενώνουν το νησάκι της παλιάς πόλης με τη νέα πόλη. Η πόλη είναι χτισμένη σε 14 νησιά στην είσοδο της λίμνης Μαλάρεν. Χρειάζεται μια μικρή κρουαζιέρα στο αρχιπέλαγος που εκτείνεται μέχρι το Βάξχολμ, την πρωτεύουσα του αρχιπελάγους, ώστε να διαπιστώσεις πως η πόλη και τα δεκάδες μικρά νησιώτικα προάστια της μοιάζουν με μια μεγάλη καταπράσινη «Βενετία του Βορρά» όπως την λένε συχνά. Μια πόλη στην οποία οι κάτοικοι και οι επισκέπτες ταξιδεύουν γύρω από την πρωτεύουσα με κάθε είδους πλοιάριο. 

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ Δεν είναι πίνακας είναι η πρώτη εικόνα που αντικρύσαμε από αίθουσα του δημαρχείου στο λιμάνι του Όσλο... Η πρώτη εικόνα από το παράθυρο του δημαρχείου του Όσλο - που έφτασα λίγο πριν το μεσημέρι - ήταν ένα υπέροχο τρικάταρτο των αρχών του 20ου αιώνα. Η τελευταία εικόνα που θυμάμαι πριν 30 χρόνια από το λιμάνι του Όσλο ήταν το ίδιο τρικάταρτο δεμένο στην προβλήτα. Αυτή τη φορά το τρικάταρτο απέπλεε αργά μέσα σε ένα σκηνικό καταρτιών. Στη μέση την παλιά καμπάνα της προβλήτας που κάποτε προειδοποιούσε για την ταχύτητα της κακοκαιρίας. Τώρα στέκει κι αυτή μέρος των μνημών ενός μικρού, αλλά γενναίου ναυτικού έθνους του Βορρά. Ο καιρός συννεφιασμένος. Ελαφρό ψιλόβροχο και σχεδόν άπνοια. Μια καθαρά νορβηγική εικόνα που λες και βρήκε από κάποιον πίνακα από αυτούς που είναι στο ναυτικό μουσείο αυτής της χώρας με τη μεγάλη ναυτική παράδοση, που πάει πίσω χίλια και πλέον χρόνια...

Του Κωνσταντίνου Βλάχου Αναδημοσίευση: CNN Greece (Έζησα σε πολλά μέρη του κόσμου σπουδάζοντας κι εργαζόμενος. Ένα από αυτά ήταν η Βρετανία. Βρέθηκα στην Αγγλία ως μεταπτυχιακός φοιτητής κι εκτιμώ πολλά στην χώρα αυτή: τα πανεπιστήμια της, αλλά και το ποδόσφαιρο της. Αγαπώ τους Σκωτσέζους και ιδίως τους Ιρλανδούς, με τους οποίους έζησα. Θυμάμαι τον αείμνηστο συνδικαλιστή των ανθρακωρύχων Μικ ΜακΓκάχυ στο Εδιμβούργο και τον εργατικό βουλευτή Τόνυ Μπεν στην Αγγλία. Όμως βρέθηκα και στην Κύπρο πολλές φορές. Τόσο δημοσιογραφικά (αποστολή το 2004 για το δημοψήφισμα), αλλά και ως καθηγητής στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (2011-2013). Και συνδέθηκα στενά κι εκεί με σημαντικούς ανθρώπους, όπως τον βουλευτή Νίκο Κουτσού και τον αείμνηστο πρόεδρο της Κύπρου Δημήτρη Χριστόφια, τον συγγραφέα κι εκδότη Παύλο Παύλου και τον καθηγητή Κώστα Γουλιάμο. Τόσο στην Αγγλία όσο και στην Κύπρο πήγα σε πάρα πολλά μέρη. Όμως σε ένα μέρος της Κύπρου, που αφορά και τα δύο νησιά, δεν είχα το κουράγιο να επισκεφθώ: Ήταν τα "φυλακισμένα μνήματα". Έχουν και οι συγκινήσεις τα όρια τους... Με αυτές τις σκέψεις και για τα δύο νησιά - με τα οποία έχω δεσμούς - έκανα την σημερινή αναδημοσίευση/ανάρτηση από το CNN Greece στο Εν Άνδρω όπου αναδεικνύεται μια από τις πιο μελανές σελίδες της Ελισάβετ. Ο πολιτισμός των ανθρώπων έχει ως συστατικό στοιχείο τη μνήμη. Και η μνήμη δεν δικαιώνει τους νεκρούς πάντα και για όλα. Θεωρώ, λοιπόν, πως ο απαγχονισμός του 18χρονου μαθητή Ευαγόρα Παληκαρίδη είναι ένα τεράστιο ηθικό κρίμα στο λαιμό της τότε 30χρονης Ελισάβετ, που δεν έκανε τον κόπο ούτε να απαντήσει στην έκκληση για χάρη – ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΜΠΑΣΑΝΤΗΣ.) 

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ Την πρώτη φορά που φτάσαμε στο ναυάγιο της Βόρης ήταν το 2015. Ταξιδεύαμε με το πλοιάριο του Life σε μια αποστολή στο Μικρογιάλι με στόχο την παρατήρηση της άγριας ζωής. Από εκείνη τη διαδρομή δημοσιεύουμε παρακάτω δύο φωτογραφίες του ναυαγίου το 2015. Την δεύτερη φορά ήταν σε αποστολή του γαλλογερμανικού ευρωπαϊκού τηλεοπτικού δικτύου ARTE το φθινόπωρο του 2017. Στόχος να αποτυπώσουμε τα ναυάγια της Άνδρου. Παρακάτω δημοσιεύουμε δύο ακόμα φωτογραφίες και από αυτή την αποστολή. Την τρίτη φορά ήταν εφέτος - Σεπτέμβριος του 2022 - σε μια διαδρομή από τη Βουρκωτή στη Βόρη στις 6/9/22. Αυτό που είδαμε μάς εξέπληξε. Το ναυάγιο είχε πλέον διαλυθεί εντελώς...