Συμπληρώθηκαν στις 21 Ιουνίου 2018 105 χρόνια από την ηρωική θυσία στις 21 Ιουνίου 1913 του ανδριώτη συνταγματάρχη Αντωνίου Καμπάνη. Ο Αντώνιος Καπμπάνης, γεννήθηκε στο Άνω Κόρθι και έζησε στην Μεσαριά της Άνδρου. Ήταν επικεφαλής του 8ου Συντάγματος στη μάχη για την κατάληψη του Κιλκίς.

 Aπό τα 2.720 Liberty που ναυπηγήθηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έχουν απομείνει μόνο τρία: το «John W. Brown» στη Βαλτιμόρη, το «Jeremiah O’Brien» στο Σαν Φρανσίσκο και το «Αrthur Μ. Huddell». Το τελευταίο καθελκύστηκε το 1943 στη Φλόριντα με προορισμό τη μεταφορά εμπορευμάτων (εκρηκτικών και γενικού φορτίου) που έφταναν τους 7.500 τόνους και το καλοκαίρι του 1944 μετατράπηκε σε πλοίο μεταφοράς σωλήνων. To πλοίο αυτό ανακάλυψαν και βοήθησαν να έρθει στην Ελλάδα ανδριώτες. Στη φωτογραφία το Hellas Liberty όπως είναι σήμερα. Το 1943 ο εμπορικός στόλος της Ελλάδας είχε μειωθεί δραματικά εξαιτίας του πολέμου. Όσοι ναυτικοί κατάφεραν να επιζήσουν και να επιστρέψουν στα σπίτια τους, ήταν πλέον άνεργοι. Πολλοί ναύτες έμειναν στο εξωτερικό καθώς ο επαναπατρισμός τους ήταν σχεδόν αδύνατος.

Του Δημήτρη Σταυρόπουλου (Αναδημοσιεύση από το αρχείο του Εν Άνδρω. Πρώτη δημοσίευση 30 Δεκεμβρίου 2014) Ήταν η εποχή που τα μεσημέρια μας συντρόφευε η ιστορική τηλεοπτική εκπομπή της ΕΡΤ «3 στον αέρα». Παρουσιαστές της ο Γιώργος Παπαδάκης, ο Γιάννης Δημαράς και η Σεμίνα Διγενή. Στην ομάδα των ρεπόρτερ της εκπομπής, και η ταπεινότητα μου.

Του Διαμαντή Μπασαντή   Φωτογραφία από θεατρική παράσταση στον Άνω Άγιο Πέτρο. Καλοκαίρι 2014 (φωτ. Εν Άνδρω)   Εδώ και ενάμιση χρόνο ολοένα και συχνότερα ακούγεται πως το νησί διαιρείται «στους από εδώ και στους από εκεί». Οι "από εδώ" κοιτούν αφ’ υψηλού τους "από εκεί". Και οι "από εκεί" κοιτούν με απόσταση και δυσπιστία τους "από εδώ". Η διαίρεση ενίοτε αποκτά και «ιστορικές διαστάσεις» και χρεώνεται στον έναν ή στον άλλο ανάλογα με την οπτική καθενός. Είναι όμως έτσι; Πρώτη απάντηση: οι διαιρέσεις στο νησί δεν είναι σημερινές. Ξεκινούν από πολύ παλιά. Επί βενετοκρατίας και τορκοκρατίας, από τον 13ο μέχρι τον 19ο αιώνα, υπήρχαν οι άρχοντες που διαφέντευαν την γη και τους κολίγους. Κάντε μια βόλτα μέχρι τον πύργο του Μπίστη-Μουβελά στις Στενιές να ακούσετε παλιές ιστορίες για την εκκλησία των κολίγων που είναι λίγο πιο πέρα.    Ο πύργος Μπίστη - Μουβελά εγκαταλειμένος εδώ και πολλά χρόνια καταρρέει. Όμως οι παλιές αφηγήσεις που τον ακολουθούν αντέχουν πιο πολύ στον χρόνο (φωτ. Εν Άνδρω). Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα κυριαρχούσαν στην Άνδρο οι άρχοντες της γης. Κάτι που επιβεβαιώνει και η απογραφή του 1840 όταν το 73% του πληθυσμού του νησιού είχε ως κύρια απασχόληση της γεωργία (Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο, Μέρος Β’, Δ. Μπασαντής, σελ. 179). Συμπέρασμα πρώτο: Από αυτές τις παμπαλαιές αγροτικές διαιρέσεις δεν έχει ουσιαστικά απομείνει καμία. Όμως σε πολλούς ηλικιωμένους ή μεσήλικες που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν υπάρχουν ακόμα κάποιοι απόηχοι. Δεύτερη απάντηση: τον 19ο αιώνα αναπτύχθηκε η ναυτιλία στην Άνδρο. Επίκεντρο η Χώρα και τα γύρω χωριά (Στενιές, Υψηλού, Μεσαριά, Λάμυρα κλπ). Γύρω από τις πρώτες ναυτικές οικογένειες διαμορφώθηκε μια αστική τάξη. Μια αστική τάξη που ταξίδεψε στις θάλασσες, επένδυσε χρήματα, εμπορευτηκε προϊόντα κλπ. Αυτή η τάξη άφησε το στίγμα της στα νεοκλασικά σπίτια της Χώρας, στις ανοιχτές πλατείες, στα έργα υποδομής.  Το πρώτο ελληνικό υπερωκεάνειο ήταν του ανδριώτη εφοπλιστή Δ. Μωραΐτη (φωτ. Εν Άνδρω) Η αστική τάξη διεκδίκησε ρόλο και στα κοινά. Αλλά απέτυχε δύο φορές. Την πρώτη φορά στα τέλη του 19ου αιώνα γιατί αντέδρασε η αγροτική Άνδρος γύρω από την Χώρα. Την δεύτερη φορά στις αρχές του 20ου αιώνα όμως η αγροτική τάξη του Κορθίου δεν επέτρεψε στον μεγαλοαστό Λεωνίδα Εμπειρίκο να εντάξει την Άνδρο υπό τον Βενιζέλο στην κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης.  Ένα από τα τελευταία αστικά αρχοντικά της Χώρας όπου σήμερα στεγάζεται το Ίδρυμα Π. και Μ. Κυδωνιέως. Έργο σε Μπάουχάουζ της δεκαετίας του 1930 (φωτ. Εν Άνδρω). Η αστική Άνδρος τελικά κυριάρχησε μόνο εντός της Χώρας. Εκεί διαμορφώθηκε μια αστική αντίληψη. Όμως μετά το 1920 έφυγαν οι ναυτικές επιχειρήσεις και μετά 1945 έφυγαν και οι μεγάλες αστικές και ναυτικές οικογένειες  από το νησί. Μετά τη δεκαετία του 1960 απέμεινε μόνο ο απόηχος τους (Η Ιστορία της Άνδρου, Δ. Πολέμης). Και μετά την δεκαετία του 1980 απόμεινε η ανάμνηση τους (Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο Σ.Καμπάνης - Δ. Μπασαντής). Σήμερα οι διαιρέσεις εκείνης της αστικής Άνδρου δεν υπάρχουν πλέον. Είναι μόνο αναφορές στη μνήμη και στις εμπειρίες των παλαιοτέρων. Μόνο οι αποτυπώσεις της έχουν απομείνει στον χώρο (νεοκλασικά, μουσεία, θέατρα κλπ)   Συμπέρασμα δεύτερο: Η μικροαστική Άνδρος, μετά την δεκαετία του 1980, υποκατέστησε ακόμα και την μεσοαστική Άνδρο των μεταγενέστερων χρόνων. Κατά καιρούς όμως ξεσπούν αντιθέσεις που προσπαθούν να πιαστούν και πάλι από τα πιαλιά στερεότυπα. Όμως όπως έχει πει ο Καρλ Μαρξ: Η ιστορία την πρώτη φορά συμβαίνει ως τραγωδία την δεύτερη επαναλαμβάνεται ως φάρσα… Μέχρι το 1940 το νηολόγιο της Άνδρου αριθμούσε δεκάδες πλοία. Από τότε ο αριθμός τους έπεσε κατακόρυφα. Τρίτη απάντηση: Η χωροθέτηση ΧΥΤΥ είναι μια από αυτές τις "αντιθέσεις" που έστησαν πρόσωπα που δεν ήταν ικανά να δουν το κρίσιμο παρόν στο οποίο ζούμε και να συμβάλουν σε μια πορεία προς το μέλλον. Ο σημερινός δήμαρχος στάθηκε ανίκανος και αδύναμος να διαχειριστεί την κρίση γύρω από τον ΧΥΤΥ που ο ίδιος δημιούργησε. Και η κρίση πήρε διαστάσεις και απειλεί το νησί γιατί ο επικεφαλής της ελάσσονος αντιπολίτευσης πολιτεύεται λαϊκίστικα και με αναχρονιστικούς προσωπικούς χαρακτηρισμούς. Κάπως έτσι κάποιοι στη Χώρα μιλάνε Ο δήμαρχος και ο επικεφαλής ι πολιτικοί του αντίπαλοι εμμένοντας στα παλιά στερεότυπα αποδέχονται μέχρι σήμερα την παράνομη και ασύδοτη πρακτική των χωματερών. Και οι δύο σπρώχνουν μαζί το νησί στα βράχια. Συμπέρασμα τρίτο: οι παλιές διαιρέσεις αν και αργοσβήνουν, δεν έχουν χαθεί. Επανέρχονται από αδυναμία των ανθρώπων να τις ξεπεράσουν. Και σε κάθε ευκαιρία ή σε κάθε κρίση οι άνθρωποι ορίζονται με τις παλιές αντιθέσεις «οι από εδώ και οι από εκεί», «οι μέσα και οι έξω» κλπ. Έτσι κάποιοι τις επαναφέρουν για δικούς τους λόγους. Πρόκειται για πρόσωπα που μη μπορώντας να σταθούν και να πουν κάτι ουσιαστικό και καινούριο προσπαθούν να πατήσουν στις παλιές αντιθέσεις φέρνοντας πίσω το νησί.  Το Μπατσί, από ψαροχώρι της δεκαετίας του 1960 εξελίχθηκε σήμερα στο τουριστικό κέντρο του νησιού. Τι ανταποκρίνεται σπό το τότε στο σήμερα; Η ιστορία ως φάρσα Τελευταία η σύγκρουση των "απο εδώ" με τους "απο εκεί" απέκτησε και προσωπικό χαρακτήρα μετά την ανοιχτή πολιτική παρέμβαση του κ. Καπάκη, ο οποίος ξεχνώντας τον ρόλο του ως ΓΓ τους ΥΠΕΣ ανέλαβε την τοπική εκπροσώπηση των «από εκεί» με τον κ. Σουσούδη να υποδύεται τον εκπρόσωπο τον «από εδώ»!!!  Τα δύο επίμαχα πολιτικά πρόσωπα και οι «πολιτικοί φίλοι» τους διαχωρίστηκαν ακόμα και στην εθνική εορτή της 28ης Οκτωβρίου!!! Ο κ. Σουσούδης περιστοιχιζόμενος από «πολιτικούς  φίλους» του ήταν στον επίσημο εορτασμό στην Χώρα. Ο κ. Καπάκης δεν άντεξε να πάει στην Χώρα όπου ήταν το επίσημο πρόγραμμα. Έτσι περιστοιχιζόμενος από δικούς του «πολιτικούς φίλους» πήγε στην μαθητική παρέλαση του Γαυρίου… «ως επίσημος εκπρόσωπος της κυβέρνησης»!!! Αστεία πράγματα. Δυστυχώς μετά τον κ. Σουσούδη που προηγήθηκε αποφάσισε και ο κ. Καπάκης να χρησιμοποιήσει κι αυτός τα παλιά μικροκομματικά τερτίπια, αλλά και τα παλιά στερεότυπα, βλάπτοντας κι αυτός την Άνδρο. Κρίμα...  Το Γαύριο στη δεκαετία του 1930. Τι σχέση έχει με το σημερινό Γαύριο. Καμία. Ποιες σχέσεις έχουν οι τότε αντιθέσεις με τις σημερινές. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ας σταθούμε σε μια σχετική απόσταση από τα σημερινά γεγονότα. Ας δούμε την προοπτική της Άνδρου. Το τουριστικό κέντρο της Άνδρου, το Μπατσί, έχει ανάγκη από ένα νέο αφήγημα για να συνεχίσει την ανοδική πορεία του. Και τέτοιο μπορεί να είναι ο Στρόφιλας με τις μοναδικές στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο βραχογραφίες του 4000 π.Χ. Το λιμάνι του Γαυρίου για να αναοτυχθεί χρειάζεται το τουριστικό Μπατσί, την ενδοχώρα του Μακροτάνταλου, τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις του Στρόφιλα, αλλά και την πολιτιστικά εξελισσόμενη Χώρα: με την αστική κληρονομιά , τα μουσεία, το θέατρο και το φεστιβάλ. Και τέλος όλοι μαζί χρειάζονται το αγροτικό Κόρθι που συνεχίζει μια παράδοση, ενώ συγχρόνως μπορεί να την εξελίχθεί με μια σχολή γύρω από την αγροτική οικονομία, που μπορεί να γίνει μόνο στο Μουστάκειο. Συνεπώς όλοι χρειάζονται όλους στη νέα δύσκολη και ανταγωνιστική εποχή. Οι παλαιές διαιρέσεις είναι άστοχες και βλαβερές σε ένα νησί που παλεύει να βρει τον δρόμο του μέσα σε ένα νέο, απαιτητικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον. 

Της Δανάης Α. Μπασαντή   Το παλιό καραβάκι που στόλιζαν παλαιότερα στην Άνδρο χάνεται σιγά-σιγά. Σε λίγα σπίτια πια έχει απομείνει (φωτογραφία στα Λειβάδια - Εν Άνδω). Μέρες που έρχινται όλοι στολίζουν δέντρα και παντού βλέπουμε φάτνες. Είναι τα κλασικά σύμβολα των Χριστουγέννων. Στην Άνδρο το παραδοσιακό καραβάκι σιγά-σιγά έμεινε κι αυτό στην άκρη. Υπάρχει βέβαια σε αρκετά σπίτια, όμως το "δέντρο" κυριάρχησε. Όλοι εφέτος άναψαν τα λαμπιόνια των δέντρων τους: η Χώρα, το Κόρθι, το Μπατσί, το Γαύριο, ο Πιτροφός κλπ. Και σε μερικά σημεία στόλισαν και φάτνες. 

  Το μεσημέρι της Τετάρτης (13.12), το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» πέρασε κοντά στις ακτές της Άνδρου, ολοκληρώνοντας το μακρύ ταξίδι της επιστροφής των 270 μιλιών, από την Θεσσαλονίκη στο μόνιμο αγκυροβόλιο του στο Φάληρο.

Του Διαμαντή Μπασαντή Πολλοί είναι αυτοί που μιλούν για τις διαιρέσεις της Άνδρου. Πόσοι όμως έχουν σκεφθεί αν τώρα πια ισχύουν κάποιες από αυτές; Πόσοι έχουν αναλογιστεί πως δημιουργήθηκαν και πόσο πια αντέχουν στη σημερινή εποχή; Αρκετοί είναι αυτοί που θεωρούν πως κάποιοι περισσεύουν στην Άνδρο. Πόσο όμως περισσεύουν άνθρωποι δημιουργικοί και δραστήριοι σε ένα νησί που γερνά και φθίνει πληθυσμιακά; Το παρακάτω άρθρο στόχο έχει να προβληματίσει για τα όσα ευκαιριακά ακούγωνται χωρίς γνώση και περίσκεψη και να βάλει σε μια τάξη πράγματα που είναι διάσπαρτα γύρω μας χωρίς να μπορούν πολλοί να εξηγήσουν. Ας ξεκινήσουμε, λοιpόν, με τις παλιές "διαιρέσεις" της Άνδρου και κατά πόσο αυτές υπάρχουν σήμερα.

  Νεκροταφεία πλοίων σε περιοχές όπως το Πέραμα, η Σαλαμίνα, η Ελευσίνα. Ξαχασμένα καράβια περήφανε που κάποτε όργωσαν τις θάλασσες. Τώρα παρατημένα στην φθορά του καιρού και της αλμύρας... (φωτ. Newsbeast). Είναι πλοία που αγαπήσαμε και ταξιδέψαμε μ’ αυτά τα όνειρα μας. Παλιά ποστάλια της ακτοπλοΐας, που μας πήγαν κάποιο καλοκαίρι σ ένα γραφικό νησί. Φορτηγά και γκαζάδικα που πήραν μακριά αγαπημένα πρόσωπα και μείς βουρκωμένοι στο μουράγιο κουνώντας τα χέρια, τα βλέπαμε να χάνονται στον ορίζοντα.    Ανάμεσα τους το παλιό αγαπημένο "Πηνελόπη" που χρόνια μάς ταξίδεψε στην Άνδρο. Και αγαπήθηκε έτσι καλοτάξιδο και θαλασσοβάπορο που ήταν. Περιμένει κι αυτό την τύχη του.  Μερικά στην "ντάνα" Μισοκατεστραμένα. Άλλα σε καλύτερη κατάσταση. Χωρίς όμως προορισμό. Δεμένα αρόδο περιμένουν χρόνια μια μοίρα που δεν φτάνει... Ανάμεσα τους πλοία με μεγάλη ιστορία, όπως το Evgenia P., που στα νιάτα του, μετέφερε Αμερικανούς πεζοναύτες στην αιματοβαμμένη ακτή Ομάχα της Νορμανδίας, στην μεγάλη συμμαχική απόβαση τον Ιούνιο του 1944 γράφοντας ιστορία. Ο ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑΣ: Το Ferry Boat της παραπάνω φωτογραφίας κατασκευάστηκε το 1944. Συμμετείχε στην απόβαση στη Νορμανδία στην αιματοβαμένη ακτή Ομάχα. Μετά τον πόλεμο ήρθε στην Ελλάδα Ήταν το πρώτο Ferry Boat - παντόφλα στην Ελλάδα, το οποίο έκανε τη γραμμή Ρίο – Αντίρριο, με καπετάνιο τον Κυριάκο Τσαγκάρη. Αρχικά ήταν ιδιοκτησία της συνεταιριστικής ΚΥΔΕΠ, η οποία στη συνέχεια χρεοκόπησε. Έως το 1982 έφερε το όνομα Σωκράτης Ιασεμίδης. Μετονομάστηκε σε ΕΥΓΕΝΙΑ Π. όταν πωλήθηκε σε νέο ιδιοκτήτη  και συνέχισε να πλέει στο Αιγαίο ως φορτηγό πλοίο. Από το 2011 έως και σήμερα παραμένει παροπλισμένο και εγκαταλειμμένο στην περιοχή Καλυμπάκι Ελευσίνας (φωτ. Newsbeast). Εκεί και μικρά βαποράκια, που τους μανιασμένους χειμωνιάτικους καιρούς, αυλάκωναν σαν άγρια σκυλιά το Αιγαίο, για να μεταφέρουν τρόφιμα και εφόδια στους μικρούς βράχους της άγονης γραμμής. Ξεχασμένα κι αυτά εκεί στην εγκατάλειψη και στην λησμονιά. Πίνακες μιας όμορφης μελαγχολικης εγκατάλειψης ενός άγνωστου ζωγράφου που κάθε χρόνο αλλάζει κάτι από το χρώμα και την μορφή τους... Σκουριασμένα από την αλμύρα, μισοβυθισμένα, ρημαγμένα αργοπεθαίνουν σιωπηλά, στα νεκροταφεία της Ελευσίνας, της Δραπετσώνας, της Σαλαμίνας και του Περάματος. Ξεχασμένοι απόμαχοι της θάλασσας κάνουν κουράγιο το ένα στο άλλο μέχρι να λιώσουν οι λαμαρίνες τους. Φτάνουν σ' ένα άδικο τέλος, που, μα το Θεό, δεν τους αξίζει!... X.

Του Διαμαντή Μπασαντή Αλέξανδρος Καΐρης 1913-1943  «Να μιλήσω για ήρωες  να μιλήσω για ήρωες:..  Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά». Με αυτούς τους στίχους  ο Σεφέρης επιχείρησε να μιλήσει σε ένα εκ των κορυφαίων ποιημάτων του για τους ήρωες του πολέμου λίγο πριν την επιστροφή της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης στην Ελλάδα.