Γράφει ο Γιάννης Κατσιλίβας  Γενικός Γραμματέας Σωματείου Τουριστικών Επαγγελματιών Μπατσίου. Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου του Σωματείου Ενοικιαζόμενων Δωματίων και Μέλος της τουριστικής επιτροπής του Δήμου Άνδρου.   Από το 1985 αρχίζει η ίδρυση του Σωματείου Τουριστικών Επαγγελματιών Μπατσίου μετά από μια μεγαλειώδη συγκέντρωση όλων των Μπατσιωτών. Από το 1986 έως το 1988 ξεκινά η οργάνωση του Σωματείου και εκτυπώνεται το πρώτο τουριστικό φυλλάδιο (πιθανόν να ήταν και το πρώτο για την Άνδρο).

Το Μοσχάνθη στη δεκαετία του 1950 στην Χώρα. Οι βάρκες πλησιάζουν για να κατεβάσουν τους επιβάτες (αρχείο Αντώνη Πολέμη). Το «Μοσχάνθη» ναυπηγήθηκε το 1913 στη Σκωτία ως θαλαμηγός. Αμέσως μετά τον πόλεμο μετασκευάστηκε σε επιβατηγό και το 1947 αγοράστηκε από τον εφοπλιστή Ιωάννη Τόγια, οπότε πήρε και το όνομα «Μοσχάνθη».

Εθνική επέτειος την εποχή της πανδημίας! Ποιος το πίστευε; Ποιος το περίμενε; Ποιος τα φανταζόταν αυτό που ζούμε; Πέρσι τέτοια μέρα η ηλιόλουστη Άνδρος γιόρταζε τα 198 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. Εφέτος στα 199 χρόνια η περσινή επέτειος φαντάζει σαν όνειρο. Ή, μήπως η εφετινή επέτειος φαντάζει σαν ένας εφιάλτης; Τι να πει κανείς. Από το πρωί ο καιρός άστατος και συννεφιασμένος. Φωτογραφίζεις με τον τηλεφακό τη σημαία στο κάστρο και την αναρτάς στο Εν Άνδρω. Μια συμβολική έπαρση σημαίας στο site της Άνδρου για την σημερινή μέρα. Η Άνδρος γιορτάζει... εξ αποστάσεως!...  

  Από τον αναγνώστη μας Zannis Skoulaxinos - με καταγωγή από τη Μύκονο - λάβαμε ένα εξαιρετικό βίντεο με drone που αποτυπώνει το βενετσιάνικό μέρος της Χώρας Άνδρου έτσι όπως είναι σήμερα στην αστική του μορφή, καθώς και τον μοναδικό φάρο Τουρλίτη με το ευγενικό αίτημα της δημοσίευσης. Ανταποκρινόμαστε (με λίγες μέρες καθυστέρηση) λόγω ύλης στο αίτημα του και προσθέτουμε μερικές πληροφορίες (όπως του υποσχεθήκαμε) για τα βενετσιάνικα μέρη που έχει βιντεοσκοπήσει με το drone και τον εντυπωσίασαν. "Εναέρια πλάνα από την αρχοντική Χώρα της Άνδρου. Με πλούσια ιστορία, πατρίδα φημισμένων εφοπλιστών και καπετάνιων, είναι χτισμένη πάνω σε μια μικρή χερσόνησο η οποία μοιάζει να χωρίζει τη θάλασσα στα δύο." Photolab-gr. Αυτή άλλωστε είναι και η σωστή σειρά: πρώτα μας εντυπωσιάζει κάτι και το αποτυπώνουμε και μετά αναζητούμε πληροφορίες γι’ αυτό. Παραθέτουμε από το βιβλίο «Η Άνδρος μέσα στο χρόνο», από το Μέρος 2ο «Διαδρομές της Άνδρου» για το πως και από ποιους δημιουργήθηκε το Κάστρο (έτσι λεγόταν αρχικά η Χώρα) ή Κάτω Κάστρο (έτσι λεγόταν στη συνέχεια η Χώρα) από τους Βενετούς, τους Λατίνους και τους Έλληνες. Μέχρι που εξελληνίστηκε το όνομα (πολύ αργότερα) και έγινε Χώρα. Όπως όλες οι Χώρες των Κυκλαδίτικων νησιών. "ΕΝ ΑΝΔΡΩ" ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "Η ΑΝΔΡΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ" των Σταμάτη Μ. Καμπάνη και Διαμαντή Μπασαντή. ΜΕΡΟΣ 2, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ του Διαμαντή Μπασαντή, Κεφάλαιο 1, παράγραφος 5β, σελ. 150-152  Η ανατολική περίοδος της Άνδρου Κάτω Κάστρο, γκραβούρα του Γάλλου J.P. de Tournefort, 1717, Παρίσι. Οι Βενετοί είναι αυτοί που αλλάζουν πλήρως τον προσανατολισμό, αλλά και την ιστορία της Άνδρου, καθώς «στρέφουν» το νησί προς τα ανατολικά. Η Άνδρος από το 1205 μέχρι το μέσα τις αρχές του 20ου αιώνα «κοιτά» ανατολικά. Βεβαίως και πριν από την έλευση των βενετών και των Φράγκων αρκετοί κάτοικοι του νησιού είχαν εγκατασταθεί στα ανατολικά υψώματα. Όμως, οι Βενετοί και οι Φράγκοι ήταν αυτοί που μετέφεραν το «κέντρο βάρους» του νησιού στα ανατολικά παράλια. Και για να το πετύχουν οχύρωσαν αρχικά το Κάτω Κάστρο και στη συνέχεια το Πάνω Κάστρο.  Ακολούθως με το κτίσιμο των αρχοντικών πυργόσπιτων στις εύφορες ανατολικές κοιλάδες της Μεσαριάς και του Κορθίου εδραιώθηκε ο ανατολικός προσανατολισμός. Οι οχυρώσεις βοήθησαν στο νέο προσανατολισμό καθώς η Άσπρη Θάλασσα, έτσι αποκαλούσαν το Αιγαίο οι Τούρκοι σε αντιδιαστολή με την Μαύρη Θάλασσα, ήταν εκείνη την περίοδο ένα εντελώς ασταθές περιβάλλον. Με την «στροφή» αυτή έγινε δυνατή η σύνδεση της Άνδρου με το μεγαλύτερο διεθνές κέντρο του μεσαιωνικού κόσμου: Την Κωνσταντινούπολη. Και βεβαίως συνέβαλε ακόμα περισσότερο Στην πορεία ο ανατολικός προσανατολισμός συνέβαλε ακόμα περισσότερο και στην επικοινωνία με το μεγαλύτερο Βενετικό κέντρο στο Αιγαίο: Την Κρήτη. Χάρτης Άνδρου και Τήνου, του Γάλλου A. Maneson Mallet, 1683, Παρίσι. Διακρίνεται αριστερά το Κάστρο στην χερσόνησο της σημερινής Χώρας. Ο ανατολικός προσανατολισμός της Άνδρου διαρκεί από τον 13ο αιώνα μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Σε όλη αυτή τη μακρά περίοδο το νησί αποκτά εμπορικές σχέσεις με την Κωνσταντινούπολη, την Κρήτη, τη Χίο και τη Σμύρνη.  Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα αυτός ο ανατολικός προσανατολισμός του νησιού βοηθά τους πρώτους ανδριώτες ναυτικούς να αποκτήσουν εμπορικούς δεσμούς με τη Μαύρη Θάλασσα και τις παραδουνάβιες περιοχές και στη συνέχεια και με την Αλεξάνδρεια.  Ο ανατολικός προσανατολισμός της Άνδρου τελειώνει με την έναρξη του πρώτου παγκόσμιου πόλεμου. Τότε διακόπτεται και η τελευταία ανατολική αναφορά του νησιού με την οριστική διακοπή της ακτοπλοϊκής σύνδεσης της Άνδρου με τη Σμύρνης[1]. Στη συνέχεια με τη μικρασιατική καταστροφή, το 1922, διακόπτεται κάθε σχέση του νησιού με τα μικρασιατικά παράλια. Αργότερα, με τα γεγονότα του 1956 στην Αίγυπτο διακόπτεται και η σχέση του νησιού με την Αλεξάνδρεια. Έτσι, τελειώνει κάθε αναφορά της Άνδρου προς τα ανατολικά. Από τη δεκαετία του 1920 και μετά η Άνδρος αρχίζει να αποκτά πλέον στενούς δεσμούς με την Αττική. Αρχικά λόγω της μετεγκατάστασης των ναυτικών γραφείων στον Πειραιά. Και στη συνέχεια με την εξάρτηση όλο και περισσότερο των νησιώτικων κοινωνιών από την πρωτεύουσα καθώς το μεγάλο νησιώτικο κέντρο της Σύρου παρακμάζει προς όφελος του Πειραιά. Τέλος με τη δημιουργία το 1960 τακτικής ακτοπλοϊκής σύνδεσης του Γαύριου με τη Ραφήνα η Άνδρος αρχίζει σταδιακά να χάνει έδαφος και το νησί «ξαναστρέφει» ξανά προς τα δυτικά.  [1] Δημήτριος Ι. Πολέμης, Ιστορία της Άνδρου, σελ. 151

Του Νικόλαου Άντζακα Πολιτικού Μηχανικού   Φωτογραφία από την κατασκευή του φάρου Τουρλίτη το 1994 από το αρχείο της Καϊρείου Βιβλιοθήκης σε ψηφιακή απεικόνιση του Εν Άνδρω.  Το 1993 ο αείμνηστος Αλέκος Γουλανδρής και η γυναίκα του Μαριέττα αποφάσισαν, στη μνήμη της κόρης τους Βιολαντώς, να προχωρήσουν στην  αναστήλωση του πέτρινου φάρου στην είσοδο της Χώρας, ο οποίος  είχε αρχικά κτιστεί το 1887 και βομβαρδίστηκε και καταστράφηκε από τους Γερμανούς το 1943.

  Εβραϊκής προέλευσης το έθιμο της λαγάνας ανάγεται στην Παλαιά Διαθήκη. Συνδέεται με την έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο. Αρχαιοελληνικής προέλευσης οι γιορτές από Τσικνοπέμπτη μέχρι την Κυριακή της Αποκριάς. Συνδέονται με τις Βακχικές γιορτές της αρχαιότητας. Και χριστιανικής προέλευσης η Καθαρά Δευτέρα. Τα δε κούλουμα έχουν λατινική καταγωγή. Τέσσερις αρχαίες παραδόσεις που έφτασαν μέχρι εμάς σε ενιαία συσκευασία! Ή, για να το πούμε χιουμοριστικά "ρούχα μαζί που πλύθηκαν (ανά τους αιώνες) κι έχουνε γίνει ροζ"...

Το Γαύριο δεν ξεχνά. Μπορεί να μην θυμήθηκαν πολλοί χτες την θλιβερή επέτειο του τρομερού ναυαγίου που έντυσε στο μαύρα την Άνδρο πριν 37 χρόνια. Όμως αυτοί που είδαν το πλοίο να λαμπαδιάζει και να εκρήγνυται στον Κάβο Ντόρο την μοιραία εκείνη νύχτα από το βουναλάκι του Φελλού (εκεί έτρεξαν οι Γαυριώτες εκείνη την μοιραία νύχτα) κι είδαν το λαμπάδιασμα του πλοίου και άκουσαν την έκρηξη δεν ξεχνούν. Όπως δεν ξεχνούν τα; παιδιά τους. Κι όπως δεν ξεχνούν όσοι επιβίωσαν και γύρισαν από την κόλαση στη ζωή. Αυτοί οι λίγοι ήταν εκεί χτες να αναπέμψουν μια ευχή και να ρίξουν ένα στεφάνι στη θάλασσα. Στη φωτογραφία όσοι πήγαν για την δέηση που τέλεσε ο πατήρ Καλλίνικος στο μνημείο που έστησε ο πρώην δήμαρχος Κυριάκος Θωμάς, που έχασε κι αυτός τον πατέρα του στο ναυάγιο, στην είσοδο του λιμανιού...  

 Του Διαμαντή Μπασαντή Η πύλη έμοιαζε σαν εικόνα που άνοιγε στον παράδεισο. Μια βαριά σιδερένια έντονα διακοσμημένη πόρτα, διάπλατα ανοιγμένη. Πίσω της ένα απέραντο πράσινο. Με μια ονειρική μικρή λίμνη στη μέση και μερικά διακριτικά σιντριβάνια. Στο βάθος ένα μεγάλο νεοκλασικό μνημείο. Όλα θύμιζαν ένα ονειρικό πάρκο ή μια στιγμή από έναν κόσμο αρμονικό και γαλήνιο,  απαλλαγμένου από τις ματαιότητες και τις μικρότητες που συχνά ζούμε.

(Βιβλίο χρήσιμο και ιδιαίτερα σημαντικό για την βυζαντινή, τη νεώτερη και τη ναυτική ιστορία της Άνδρου το ιστορικό βιβλίο του ιδρυτή της Καϊρείου Βιβλιοθήκης Δημήτρη Πολέμη μόλις επανεκδόθηκε 37 ολόκληρα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση. Τα κενά της τελευταίας 40ετίας του βιβλίου ανέλαβαν να καλύψουν μια σειρά ιστορικών και αρχαιολόγων που έχουν συμβάλει στην έρευνα της ιστορίας της Άνδρου όλα αυτά τα χρόνια. Απουσιάζει όμως από τις προσθήκες του βιβλίου η Λατινική οπτική της μακράς περιόδου της ενετοκρατίας που προσέθεσε με την εκτενέστατη και ιδιαίτερα περιεκτική μελέτη του "Λατινοκρατία" ο Ν. Βασιλόπουλος, αλλά και ο ιστορικός αναπροσανατολισμός της 'Ανδρου προς ανατολάς κατά την ενετοκρατία που χάραξε την νεώτερη πορεία του νησιού όπως ανέδειξε το βιβλίο "Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο" των Σ. Καμπάνη & Δ. Μπασαντή. Και για τις δύο αυτές ιδιαίτερες αναφορές κάνει λόγο στον πρόλογο της "Λατινοκρατίας" ο καθηγητής Νικόλας Βογιαζίδης. Πάντως το βιβλίο ήταν και παραμένει ορόσημο και διαχρονική αναφορά στην ιστοριογραφία της Άνδρου και η επανέκδοση του χάρη στον ακαδημαϊκό Μιχάλη Τιβέριο και την Καΐρειο Βιβλιοθήκη πλουτίζει εκ νέου την βιβλιογραφία του νησιού - ΕΝ ΑΝΔΡΩ) ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Η έκδοση το 1981 του βιβλίου του Δημητρίου Ι. Πολέμη Ιστορία της Άνδρου, μιας ευσύνοπτης, έγκυρης και ενημερωμένης εξιστόρησης της ιστορίας του νησιού από αρχαιοτάτων χρόνων ως τις μέρες μας, χωρίς αμφιβολία, κάλυψε ένα μεγάλο κενό. Είχε προηγηθεί το πληθωρικό δίτομο έργο του Δημητρίου Π. Πασχάλη Η Άνδρος- ήτοι, ιστορία της νήσου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς (ο πρώτος τόμος του οποίου είχε κυκλοφορήσει το 1925 και ο δεύτερος το 1927). Ωστόσο η συγγραφή της Ιστορίας του Πασχάλη, είχε ολοκληρωθεί στις αρχές του 20ού αι. και πιο συγκεκριμένα το 1902. Επομένως η ανάγκη να ξαναγραφτεί η ιστορία της Άνδρου με βάση τα νέα δεδομένα που είχαν προκύψει κατά τη διάρκεια ολόκληρου σχεδόν του 20ού είτε από νέες πρωτογενείς πηγές, αρχειακές ή αρχαιολογικές, είτε από πορίσματα ποικίλων σχετικών ερευνητικών εργασιών, ή και εξαιτίας όσων σημαντικών γεγονότων συνέβησαν στο νησί από τις αρχές του περασμένου αιώνα έως σήμερα, ήταν επιβεβλημένη. Στάθηκε ιδιαίτερα τυχερή η Άνδρος που το εγχείρημα αυτό το ανέλαβε ο Δημήτρης Πολέμης, ένας έγκυρος ερευνητής με εξειδικευμένες σπουδές στην Ιστορία, εγνωσμένης επιστημοσύνης και ο οποίος συν τοις άλλοις, ήταν βαθύς γνώστης της ιστορίας του νησιού. Ωστόσο η ιστορία της Άνδρου του Πολέμη ήταν εδώ και καιρό εξαντλημένη. Γι’αυτό και η Καϊρειος Βιβλιοθήκη προχώρησε στην επανέκδοσή της.  Τριάντα επτά ολόκληρα χρόνια έχουν περάσει από τότε που το βιβλίο αυτό πρωτοείδε το φώς της δημοσιότητας. Το χρονικό αυτό διάστημα δεν είναι καθόλου μικρό, αν λάβουμε μάλιστα υπόψη ότι, κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, έχουν αναληφθεί στο νησί πρωτοβουλίες και έχουν εξελιχθεί δραστηριότητες που έχουν συμβάλει καίρια στον εμπλουτισμό της ιστορίας του. Όλες αυτές οι νέες γνώσεις, οι οποίες εμπλούτισαν εξαιρετικά την ιστορία του νησιού κατά την προϊστορική εποχή, την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, τους βυζαντινούς χρόνους, τους χρόνους της Φραγκοκρατίας και της οθωμανικής κατάκτησης, δεν ήταν δυνατόν να αγνοηθούν στην επανέκδοση της Ιστορίας του Πολέμη. Έτσι ζητήθηκε από τους υπεύθυνους των προσφάτων αρχαιολογικών ερευνών στο νησί, όπως και από ορισμένους άλλους ειδικούς, να συνδράμουν στην επίτευξη του παραπάνω στόχου με τη συγγραφή σχετικών κειμένων. Από σεβασμό βέβαια στον πνευματικό μόχθο του Πολέμη, τα κείμενα έπρεπε να είναι σύντομα και να περιορίζονται στις εντελώς απαραίτητες νέες γνώσεις. Για να μη διαταραχθεί μάλιστα η συνοχή του κειμένου του Πολέμη, προτιμήθηκε τα συμπληρωματικά αυτά κείμενα να μην ενσωματωθούν στα αντίστοιχα κεφάλαια του βιβλίου αλλά να συγκεντρωθούν όλα μαζί στο τέλος του, ως Παράρτημα. Ευελπιστούμε ότι η επαυξημένη με σημαντικές προσθήκες επανέκδοση της Ιστορίας της Άνδρου του Δημητρίου Ι. Πολέμη αποτελεί μια σημαντική προσφορά της Καϊρείου Βιβλιοθήκης προς την Άνδρο και τους Ανδριώτες και φυσικά όχι μόνο. Πρόσθετα κείμενα: Πρόλογος   Μιχ. Τιβέριου Χριστίνα Α Τελεβάντου Λυδία Παλαιοκρασσά Γιώργος Πάλλης Ελένη Δεληγιάννη-Δωρή Μαρίνα Κουμανούδη Ηλίας Κολοβός L.A. Beaumont, M.C. Miller, S.A. Paspalas