Χρονογραφηματα
Η βρύση του Σπανού και το εκκλ...
ΔΗΜΟΣ ΑΡΝΗΣ - ΚΡΗΝΗ ΣΠΑΝΟΥ - ΑΝΕΓΕΡΘΕΙΣΑ ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΔΗΜ. Α. ΚΟΚΚΙΝΗ - 1906
Περιπλανώμενος στη βόρεια Άνδρο ανακαλώ μνήμες και στέλνω φωτογραφία της βρύσης του Σπανού, χτισμένης το 1906 στο ράχη του βουνού μεταξύ Μπατσίου και Πανωχωρίου Άρνης. Αυτό αφηγείται η εγχάρακτη μαρμάρινη πινακίδα. Εκεί σταμάταγαν για να ξαποστάσουν οι αγωγιάτες που έκαναν τη διαδρομή Μπατσί-Αρνη, όταν φθάναμε με το Μοσχανθη στο Μπατσί για τις καλοκαιρινές διακοπές (γύρω στο 1960). Σχεδόν δίπλα είναι τα εκκλησάκια του Σταυρού και της Αγίας Παρασκευής.
Βοήθεια! Θα μας εκτοπίσουν!…...
Έτσι ήταν πέρσι η φωλιά των σπουργιτιών...
Είχα να έρθω κοντά 9 μήνες στην Άνδρο. Με το που φτάνω στο σπίτι... πάγωσα! Εισβολείς! Μέχρι και πέρσι, και οι δύο φωλιές των σπουργιτιών ήταν ‘’πρόχειρες’’. Λίγα χόρτα και λεπτά κλαδάκια, μια πρόχειρη κατασκευή. Φέτος όμως είναι το κάτι άλλο! Μόνιμες κατασκευές.
Πανηγύρι & Χορός: ο μπάλλος...
Γράφει ο Παναγιώτης Αναστασόπουλος
Ο Παναγιώτης Αναστασόπουλος στο Κόρθι που "ταξίδεψε" και περιέγραψε...
(Τον Παναγιώτη Αναστασόπουλο δεν τον γνώριζα. Τυχαία - μετά το πανηγύρι της Μονής Φλετρών - βρέθηκα με παρέα στην Λιθοδομή. Στέκι όταν ζούσε ο Γιάννης Γλυνός. Η μέρα υπέροχη. Κόσμος ελάχιστος. Και το τηλέφωνο κτυπούσε ασταμάτητα. Απάντησα βολτάροντας στην παραλία για να μην ενοχλώ. Πριν τελειώσω κάποιος γνωστός πλησίασε και είπε: σε θέλει ο Παναγιώτης! Τον ακολούθησα σε μια μικρή ταβέρνα. Και γνώρισα τον Παναγιώτη. Είπαμε δύο κουβέντες. Κι έβγαλε ένα καλοτυπωμένο βιβλίο και μου το έδωσε. Τίτλος: "Κόρθι - Ο Θησαυρός της Άνδρου". Τον ευχαρίστησα. Μου μίλησε για το "ταξίδεμα" στα όνειρα μιας άλλης προγενέστερης εποχής. Τον ακολούθησα νοερά. Και ξεχάστηκα σε σημείο που με έψαχναν οι άλλοι!...
Άνοιξα το βιβλίο στο σπίτι. Και το διέτρεξα με την μια. Γνώσεις, εμπειρίες, σκέψεις, πληροφορίες, όλα αναμεμειγμένα με μια στρωτή, ευχάριστη, λαϊκότροπή γραφή. Ήξερε να γράφει. Και ήθελε να εκφράσει την αίσθηση που απέδιδε το Κορθι. Όλο το Κόρθι. Όχι το ομώνυμο χωρίο ή ο Γιαλός. Όλο το Κόρθι με τα χωριά του ήταν γι' αυτόν ο τόπος αναφοράς. Υπήρχαν σελίδες ιστορίας που εστίαζε και μεγέθυνε ιδιαίτερα. Όμως, με την απλότητα του λαϊκού αφηγητή. Δεν ενοχλούσε. Υπήρχαν αναφορές που δόξαζε έντονα κάτι. Όμως με την αγάπη αυτού που είναι φορτισμένος για κάτι. Υπήρχαν και περιγραφές ξεχωριστές που το μέγεθος και το δοξαστικό τους είχε μια λαϊκότροπη αφηγηματικότητα. Σε παρέσυρε να δεις αυτό που ήθελε αυτός. Τέτοια ήταν η σκηνή του μπάλου στην ενότητα "Πανηγύρι και Χορός". Τον πήρα τηλέφωνο και του ζήτησα να το στείλει για δημοσίευση. Ήταν η καλύτερη αυτοπαρουσίαση. Το έστειλε με μια υποσημείωση: δες και την τελευταία ενότητα, το "Αναρωτιέμαι"... Δ. Μπασαντής)
Και λαϊκός επιγραφοποιός ο Παναγιώτης Αναστασόπουλος. Εδώ κάτω από μια επιγραφή του...
Πριν από δυο χρόνια, βρέθηκα καλεσµένος στο χορό του συλλόγου του Επισκοπείου. Εκεί λοιπόν, είδα πραγµατικά για πρώτη φορά στη ζωή µου τι πα να πει… Μπάλλος! Αυτός ο µαγικός ερωτικός χορός –έτσι λέω εγώ– Θεέ µου, µε µέθυσε. Έβλεπα τον Γιακουµή µε την Κατερίνα να χορεύουν µόνοι στην πίστα σε ένα φρενήρη ρυθµό µε εκπληκτική αρµονία, µε τέλειες κινήσεις, µε απίστευτη πλαστικότητα!
Το µόνο που δεν κατάλαβα εκείνο το βράδυ ήταν αν τα κορµιά τους ακολουθούσαν τα όργανα ή γινότανε ακριβώς το αντίθετο – δεν έχω ξαναδεί τέτοια επικοινωνία. Έγραψα εκείνο το βράδυ συνεπαρµένος:
"Περπατάς στη βροχή, γλείφεις το νερό που τρέχει στο πρόσωπό σου και ονειρεύεσαι πως θα ήταν υπέροχο να χόρευες µε το άλλο κορµί που λικνίζονταν στον φρενήρη ρυθµό του Μπάλλου. Ξεκίνησε αργά, στο τέµπο που υπαγόρευαν το βιολί µε το λαούτο. Ο Γιακουµής µε την Κατερίνα το βρήκαν αµέσως, οι κινήσεις τους, η χάρη και η πλαστικότητα, τους κάνει όµορφους, µοναδικούς…
Ο ρυθµός ανέβαινε συνέχεια, ένας ένας οι άλλοι χορευτές δίνουν χώρο στο ζευγάρι. Κάλλιο να τους βλέπεις, θα σκέφτηκαν και έκαναν ένα κύκλο όλοι γύρω τους. Το βιολί ανεβάζει στροφές, τα κορµιά απογειώνονται, πετούν, ελευθερώνουν τις ψυχές, τώρα εξωφρενικά µετουσιωµένα! ∆εν είναι ο ήχος, δεν είναι η ατµόσφαιρα, είναι κάτι άλλο που δεν το ξέρω, δεν το αναγνωρίζω, απλά το ζω, φεύγω, ταξιδεύω! Ένας διάολος, µια αύρα µε εκατό Ανεραΐδες να σε παίρνουν και να σε στροβιλίζουν στα αστέρια."
Ο Μπάλλος παρά τη λατινογεννή ρίζα του, είναι ένας χορός ελληνικής καταγωγής µε πανάρχαια ελληνικά στοιχεία κι ένας από τους πιο γνωστούς ελληνικούς λαϊκούς νησιώτικους χορούς. Η µελωδία του είναι γενικά χαρούµενη και λυρική, που είναι χαρακτηριστικό της µουσικής των νησιών µας. Αυτός ο χορός χορεύεται συνήθως από ζευγάρια κι ενσωµατώνει όλα τα στοιχεία του φλερτ.
Οι άνδρες παλιότερα δεν µπορούσαν να πλησιάσουν εύκολα τις γυναίκες και µε τον µπάλλο µπορούσαν να «φλερτάρουν» µαζί τους. Υπάρχουν διάφορες µορφές του µπάλλου στα γύρω νησιά. Η απλούστερη είναι εκείνη κατά την οποία ένα ζευγάρι περνά µέσα από µια σειρά από αυθόρµητες µορφές και κινήσεις. Σε µιαν άλλη εκδοχή, πολλά ζευγάρια χορεύουν ταυτόχρονα σαν µόνα τους επάνω στην πίστα. Τέλος, στην πιο περίπλοκη µορφή του, εµφανίζεται όταν ένας αριθµός ζευγαριών κάνουν συγχρονισµένα διάφορες έντονες χορευτικές φιγούρες.
Αυτός ο χορός ενώνει ψυχές, κορµιά, βλέµµατα, µυρουδιές και έρωτες. Σε καλό µου, ερωτεύοµαι πάλι, αλλά Μπάλλο δεν θα µάθω ποτέ!
Θυµήθηκα τώρα εκείνο το βράδυ, σαν ξεφύλλιζα τα «Λαογραφικά του Κορθίου» του ∆. Ι. Ψαρρού, στην ενότητα Πανηγύρια. Αναφέρει αρχικά πως ευκαιρία για πανηγύρια τότε έδινε η γιορτή του Πολιούχου Αγίου του κάθε χωριού. Μετά την πανηγυρική ακολουθία, είχε τραπέζι µε µπόλικους µεζέδες και άφθονο οίνο.
Ως εδώ όλα καλά, αλλά από δω και πέρα περιγράφει κάτι ιδιαίτερα ξεχωριστό.
Στα πανηγύρια, τότε, δεν χόρευαν. Αυτό ήταν προνόµιο δυο τριών σπιτιών του χωριού, για δικό τους όφελος. Στήνανε στη σάλα τους αυτοσχέδιο πάλκο, είχανε ορχήστρα, «τα βιολιά» που λέγανε. Τους αρκούσε ένα βιολί, ένα λαούτο και ένα σαντούρι. Απλώνανε τραπέζια στη σάλα και την αυλή και πρόσφεραν µεζέδες και κρασί. Κάποιοι από αυτούς κερνούσαν και τις γυναίκες από ένα λουκούµι, αλλά µέσα από την κάσα, άλλοι δεν έκριναν απαραίτητο καν να δώσουν λουκούµι, όσο για µεζέδες ούτε κουβέντα. Φυσικά οι γυναίκες κάθονταν χωριστά στη µια πλευρά της σάλας, όπου επιδέξια είχαν τοποθετηθεί µαδέρια σαν κερκίδα, και περίµεναν να τους ρίξουν το µαντήλι.
Μπροστά από το πάλκο ήταν η «πίστα» και από πάνω φώτιζε κρεµασµένη η λάµπα του πετρελαίου. Τα βιολιά έπαιρναν τη θέση τους και άρχιζαν µε καµία πόλκα, ακολουθούσαν κάποια βάλς και σιγά σιγά πιάνανε το συρτό. Ο Μπάλλος ακολουθούσε κοντά στα µεσάνυχτα. Τότε πλέον είχαν φτάσει οι περισσότεροι, βασικά µεθυσµένοι και µερακλωµένοι. Αµέσως απαιτούσαν από τα όργανα απλά και ξάστερα: «παίξτε, θα χορέψω εγώ!».
Εκεί ακριβώς έσκαγε η µανούρα, οι γυναίκες την κάνανε µε ελαφρά πηδηματάκια και ο καυγάς φούντωνε. Πέφτανε κάποιες ψιλές, ίσως και χοντρότερες, έσπαγε η λάµπα και στο µισοσκόταδο κάποιο παΐδι είχε την ίδια τύχη. Σπανιότερα κάποιος παλικαράς τράβαγε κάµα…
Σαν περνούσε η µπόρα και καταλάγιαζαν τα πάθη, τα βιολιά ξανάπαιρναν τη θέση τους, το ίδιο κάνανε και οι γυναίκες. Η φήµη κυκλοφορούσε γρήγορα στο χωριό: «Έγινε καυγάς στου τάδε, τις έφαγε ο δείνα…» και τα βιολιά, ξανά επί το έργον!
Κατά παράδοση, το χορό τον άρχιζαν δυο άντρες φίλοι, καλούσαν δυο γυναίκες, τις γυναίκες τους ή τις αδερφές τους. Χόρευαν και οι τέσσερις µαζί ένα συρτό, αποχωρούσε το ένα ζευγάρι, για να µπει στον µπάλλο το άλλο. Ο χορευτής κρατούσε δύο άσπρα µαντήλια, έδινε το ένα στη ντάµα του και έβαζε το άλλο στον λαιµό του.
Αφού χόρευαν αρκετή ώρα, έβγαζε το µαντήλι από το λαιµό και το πετούσε σε µια γυναίκα, αυτή η κίνηση ήταν πρόσκληση σε χορό. Σαν έφτανε η καινούργια ντάµα στην πίστα, τότε µόνο αποχωρούσε η προηγούµενη, αφού πρώτα παρέδιδε το µαντήλι στον καβαλιέρο, τον ευχαριστούσε και επέστρεφε στη θέση της.
Αυτή η ιστορία κρατούσε κάποιες ώρες, ο χορευτής χόρευε αλληλοδιαδόχως τις περισσότερες γυναίκες, βάλε συγγενείς και γνωστές κι αν µπορούσε ας έκανε κι αλλιώς…! Την ώρα που χόρευαν, όλοι ξέρανε αν το ζευγάρι ήταν αρραβωνιασµένοι, ερωτευµένοι ή συγγενείς και φυσικά ο λαουτιέρης έκανε σε αµανέ το κατάλληλο δίστιχο, όπως:
Για δες τα, πώς ταιριάξανε τα δυο περιστεράκια,/ από τα µάτια φαίνεται, πως είναι αδερφάκια.
Όταν µε το καλό τέλειωνε ο πρώτος χορευτής, ακολουθούσε ο δεύτερος, που στην αρχή χόρεψαν µαζί συρτό. Άντε ξανά µία από τα ίδια. Μετά ακολουθούσε άλλος και µετά άλλος. Κάπου εκεί είχαµε νέους καυγάδες. Ερωτευµένα ζευγαράκια, που αδηµονούσαν να χορέψουν, παραβιάζαν το πρωτόκολλο, µπαίνανε µε το ζόρι και ξαναπέφτανε ψιλές.
Βέβαια το καλό που είχε ο µπάλλος τότε ήταν πως µπορούσες να απολαύσεις πραγµατικά το χορό, έβλεπες το κάθε ζευγάρι χωριστά: τον καβαλιέρο, την κάθε ντάµα µε τα δικά της τσακίσµατα.
Τώρα, όλοι µαζί στην πίστα, δεν απολαµβάνεις τίποτα. Εκτός κι αν έχεις την τύχη να πέσεις πάνω στο Γιακουµή και την Κατερίνα…!
Ένας αμοιβαίος διπλός έρωτας.....
Γράφει ο Ι.Π. – Άλκης
Ο μεγάλος Rombert de Flers έχει πει ότι στον έρωτα μη ζητάτε το “ναι” απ’ τα χείλη των γυναικών, αλλ’ από τα μάτια τους. Οι γυναίκες θέλουν να τις μαντεύετε χωρίς αυτές να το ομολογούν. Ύστερα από πολλά χρόνια μου ήρθε στο μυαλό το παραπάνω απόφθεγμα που παρεφθαρμένο αποδίδει τον διπλό μου έρωτα. Ήταν η Ροζούλα και ο Ρεξ.
Φτου ξελεφτερία… στο Γαύριο!!!...
Κάπου μέσα στο χάος των δεκάδων καθημερινών mail είχε χαθεί του Άγγελου Σφακιανάκη, στο οποίο αφηγείτο την ιστορία του τραγουδιού «δεν κοιμάμαι τώρα πια τα βράδια» του Μάκη Χριστοδουλόπουλου. Τον παίρνω τηλέφωνο. Απαντά. Ένας εύθυμος Άγγελος ρωτάει: «τι τρέχει;»
"Δεν τρέχει το mail", απαντώ. "Δώσε λύση." Βρίσκει αμέσως... λύση! Kι εγώ βρίσκω το κείμενο…
Τον ευχαριστώ. Κλείνοντας συμπληρώνει:
"Είμαι με φίλους στο Γαύριο, στο Sail, γιορτάζω το άνοιγμα της εστίασης με ωραία παρέα".
Με το που κλείνουμε παίρνω τον ανταποκριτή μας στο Γαύριο και του εξηγώ:
Πήγαινε στου Τζοάνου είναι ο Άγγελος με παρέα. Πάρε 2-3 φωτογραφίες. Να δείξουμε πως ξεμύτισαν και οι κρυμμένοι καλλιτέχνες της Άνδρου»…
Άγγελος Σφακιανάκης μετά της συζύγου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος μετά της συζύγου και φίλοι τους. Στο Γαύριο γιορτάζοντας το άνοιγμα της εστίασης...
Άλλο που δεν ήθελε κι αυτός. Μόλις είχε διαβάσει την ανάρτηση για το λαϊκό τραγούδι που έκανε επιτυχία ο Μάκης Χριστοδουλόπουλος σε μουσική παραγωγή Άγγελου Σφακιανάκη πριν χρόνια. Σε δύο λεπτά νάτος φάντης μπαστούνι ο δικός μας στο Sail να παίρνει φωτογραφίες. Τον βλέπει ο Άγγελος, τον χαιρετά, και χαμογελά ερωτηματικά. Κι ο δικός μας απαντά:
"Μην ανησυχείς... δεν κοιμάμαι πια τα βράδια"…
«Α, είσαι κι εσύ στο κόλπο», λέει ο Σφακιανάκης σκασμένος στα γέλια…
«Εμ, τι νόμισες πως ήρθα μόνος μου έτσι τυχαία;», απαντά ο άλλος…
Για την ιστορία στην παρέα των καλλιτεχνών της Άνδρου ήταν ο μουσικός παραγωγός Άγγελος Σφακιανάκης με τη σύζυγο του Αγγελική, από τα Ρέματα της Άρνης, ο σκηνοθέτης και κινητήριος νους του Θεάτρου Νέου Κόσμου Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος με τη σύζυγο του Κοραλία Σωτηριάδη, από την Πλάκα στο Κόρθι. Και ο Γιώργος Κόκκινος φίλος τους, αλλά και παλιός μας γνώριμος από τα χρόνια του... Αγώνα!!!…
ΗΘΙΚΟ ΔΙΔΑΓΜΑ: Μπορεί να μην έχουμε ακόμα τουρισμό, αλλά βγαίνουμε σιγά-σιγά ψιλο-εμβολιασμένοι από τα σπίτια μας. Και ως γνωστόν για τον Έλληνα η εστίαση ήταν και παραμένει το πρώτο βήμα προς την… «ελευθερία»…
«Φτου ξελεφτερία», λοιπόν, από το Γαύριο αυτή την φορά…
Διαμ. Μπασαντής
ΠΑΣΧΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΝΔΡΟ: "Πιο α...
Γράφει ο Ι.Π. Άλκης
Θα περάσαν πάνω από 25 χρόνια, κι όμως είναι σαν χθες... Είμασταν καλεσμένοι από την Κυρία Α. για το πασχαλινό τραπέζι. Όλοι την φωνάζαν με διάφορες προθέσεις. Κυρά-Α., θεία, σκέτο Α. Το ίδιο και τον σύζυγο. Για μένα ήταν ο Κύριος Σ. Ούτε κυρ-Σ., ούτε θείε, ούτε σκέτο Σ.
Ο παπάς έχασε τον δρόμο......
Γράφει ο Ι.Π. - Άλκης
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι μια σημαδιακή ημέρα. Όλα Γίνονται μια φορά τον χρόνο. Από μήνες την περιμένουμε με λαχτάρα. Την Μεγάλη Παρασκευή νιώθουμε τα Θεία Πάθη, όλοι, και κυρίως όσοι που για πολλούς και διάφορους λόγους δεν εκκλησιάζονται τακτικά την Μεγάλη Εβδομάδα.
ΑΝΔΡΟΣ - ΑΙΓΑΙΟ: "τα νησιά με ...
Του Διαμαντή Μπασαντή...
Το ημερολόγιο έγραφε Παρασκευή 23 Απριλίου 2021. Η μέρα από το πρωί ήταν δοξαστική, ανοιξιάτικη, ξεχωριστή. Στην Άνδρο με φόντο το Αιγαίο με τα διάσπαρτα τριγύρω μας νησιά. Στην Άνδρο που κάθε ώρα, κάθε λεπτό, κάθε στιγμή, αλλάζει χρώμα, ανάλογα με το φως και τον καιρό. Και ο καιρός αυτή τη μέρα ακινητούσε ανάμεσα σε έναν βοριά που πέρασε και σε έναν νοτιά που ακόμα δεν ήρθε. Νηνεμία πριν την βροχή. Εικόνες που όσο και να τις φωτογραφίζεις δεν μπορείς να αποτυπώσεις τις αποχρώσεις των συναισθημάτων που δημιουργούν μέσα σου. Δεν μπορείς να περιγράψεις την ποίηση όταν την ζεις. Και μάλιστα όταν την ζεις με συνοδεία τους στίχους του Άξιον Εστί του Ελύτη σε μουσική Θεοδωράκη...
Να κουλουμπάτε!! Να κουλουμπά...
Γράφει ο Ι.Π. - Άλκης
Μόλις προ ολίγου άκουσα στις ειδήσεις, ότι από τα μεσάνυχτα θα έχει απαγορευτικό στο Αιγαίο. Αυθόρμητα μουρμούρισα: "Να κουλουμπάτε! Να κουλουμπάτε!". Αυτές οι λέξεις κρύβουν πίσω τους μια μικρή πραγματική ιστοριούλα από ένα ταξίδι στην Άνδρο μια μακρινή εποχή με πρωταγωνίστρια μια ηλικιωμένη κυρία. Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα όμως με την σειρά.