Του Διαμαντή Μπασαντή   Ο Σάμης Γαβριηλίδης στο γραφείο του σε μια ακόμα επιμέλεια ενός υπό έκδοση βιβλίου... Έφυγε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες εκδότες: ο Σάμης Γαβιηλίδης. Έφυγε ένας άνθρωπος που πρόσφερε πολλά στον πνευματικό χώρο της Ελλάδος. Έφυγε ένας φίλος από τα παλιά, αλλά και ένας συνοδοιπόρος μέχρι σήμερα. Γέννημα μιας γενιάς που δεν κατάφερε να "ενταχθεί" ακόμα και όταν εντάχθηκε! Για μέρες δεν είχα κουράγιο να γράψω τίποτα γι' αυτόν που εξέδωσε τα γραπτά χιλιάδων από εμάς. Σήμερα μέρα της "εξόδου" του κάθισα από το πρωί κι έγραψα κάτι από την μικρή ιστορία μας. Στη μνήμη του. Σε όσα ζήσαμε από νεαροί μέχρι σήμερα. Άλλοι ίσως γράψουν περισσότερα. Αυτά τα λίγα που έγραψα τα αποθέτω σαν ένα μπουκέτο μνήμες την μέρα της εξόδου του...

Στους Πεταλιούς... Μια ακόμα διαδρομή απόν τις δεκάδες εφετινές από Άνδρο για Ραφήνα. Με το βουβό κύμα του Νοτιά περάσαμε στην Άνδρο. Μεσολάβησαν βοριάς, βροχές, χαλάζι, χιόνι και καλοκαιρία. Και περνάμε για ολιγοήμερη παραμονή στην Ραφήνα. Έτυχε πάλι νοτιάς. Η θάλασσα βουβή. Δεν έδειχνε το κύμα. Λες και κρυβόταν. Το ένοιωθες μόνο στο τράνταγμα του βαποριού. Περάσαμε την Κάρυστο. Και λίγο μετά κάποιος πρόσεξε ένα μικρό σκάφος να τρέχει παράλληλα με το Superferry. Βγήκαμε και κοιτάγαμε περίεργοι τους πλάγιους ελιγμούς του...   

  Η μεταμεσονύκτια "πανσέληνος του χιονιού" πάνω από την Άνδρο:10/2/2020, "Σιωπές αγαπημένες της σελήνης" έγραφε ο Σεφέρης,  Διαδρομές στην χειμωνιάτικη νύχτα της Άνδρου. Και η σκέψη ταξιδεύει πίσω σε παλιά πρόσωπα, σε ξεχασμένους ήχους, σε περασμένες στιγμές. Αναφορές άλλων εποχών. Ανάμεσα τους ο νους σταματάει σ' εκείνη τη στιγμή που ο Χάρης ρωτούσε: «Ποιος ξέρει το νόημα πίσω από όλα αυτά;» Δεν είχα απάντηση. Τι να πεις στον μικρό αδελφό, που θα σάλπαρε σε λίγο στα άγνωστα  περάσματα του Αχέροντα. Μόνο ένα βουβό κλάμα. Και μια ευχή: να ξαναβρεθούμε κάποτε "εκεί που δεν έχει καθημερινές και σχόλες». Έφυγε την μέρα που ευθυγραμμίστηκαν όλα τα δυάρια: 2/2/2002. Πέρασαν 18 χρόνια. Επέστρεψα στην Άνδρο, που αυτός δεν πρόλαβε. Έφτιαξα κι έζησα στο σπίτι, που αυτός ευχήθηκε. Και κάθε χρόνο στο μικρό εξωκλήσι - που έχτισαν οι παλιοί πριν 130 χρόνια  - γιορτάζω σιωπηλά την γιορτή του. Όσο ζούσε σχεδόν ποτέ δεν την πρόσεξα. Από τη μέρα που έφυγε πάντα την θυμάμαι. Ίσως γιατί όσο έχουμε κάτι δεν το καταλαβαίνουμε. Όταν το χάσουμε βιώνουμε την απώλεια. Εκ των υστέρων... Κάθε χρόνο την μέρα που έφυγε πηγαίνω κι αφήνω εκεί που κείται μια μικρή πέτρα μνήμης. Σαν την τελευταία σκηνή από την συγκλονιστική «Λίστα του Σίντλερ». Παρακαταθήκη μιας άλλης κουλτούρας που επηρέασε βαθιά την δική μας. Ήταν ο αείμνηστος δάσκαλος Μάρτιν Έσλιν που έλεγε κάποτε στο Λονδίνο: "ο δυτικός πολιτισμός στηρίζεται στην αρχαιοελληνική θεώρηση του κόσμου, στο ρωμαϊκό δίκαιο για την οργάνωση της κοινωνίας και στην ιουδαιοχριστιανική ηθική. Έτσι μας δίδαξαν οι μεγάλοι δάσκαλοι της Εσπερίας όταν βαδίσαμε από την καθ’ ημάς Ανατολή όλη την απόσταση μέχρι την Δύση.  "...Φαντάζομαι, εκείνος που θα ξανάβρει τη ζωή, έξω από τόσα χαρτιά, τόσα συναισθήματα, τόσες διαμάχες και τόσες διδασκαλίες, θα είναι κάποιος σαν εμάς, μόνο λιγάκι πιο σκληρός στη μνήμη. Εμείς, δεν μπορεί, θυμόμαστε ακόμη τί δώσαμε. Εκείνος θα θυμάται μονάχα τί κέρδισε από την κάθε του προσφορά..." Γιώργος Σεφέρης - ο Άντρας - Τετράδιο Γυμνασμάτων.  Μας γύρισαν πίσω οι μνήμες. Άγκυρες μιας χαμένης πατρίδας. Πίσω στα πάτρια. Με άλλες εμπειρίες και γνώσεις, Με διαφορετικές εντυπώσεις. Αλλά και με πολλά φορτία απώλειας: προσώπων που αγαπήσαμε και πια δεν υπάρχουν και τόπων που ζήσαμε και πια είναι διαφορετικοί... «Ποιος αλήθεια ξέρει το νόημα» αναρωτιέμαι πάλι κι εφέτος, καθώς οι αριθμοί ευθυγραμμίστηκαν παράξενα και πάλι στο δύο: 2/2/2020!!! Οι αριθμοί σημαδιακοί. Η συγκίνηση μεγαλύτερη, Η απώλεια σκληρότερη. Πήγαμε με τον μικρό Οδυσσέα κι ανάψαμε στο μνήμα του ένα από καιρό σβηστό καντήλι. Και κάψαμε λίγο λιβάνι. Στη μνήμη του. Και σήμερα βρέθηκα ακόμα μια φορά το μικρό εξωκλήσι του κήπου, που γιόρταζε. Όσο τους θυμόμαστε θα ζουν μου είπε κάποτε ένας ηλικιωμένος σε ένα κοιμητήριο. Όσο τους θυμόμαστε ζούμε κι εμείς αυτά που μαζί ζήσαμε. Ή, όπως είπε κάποτε ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές: "ζω για να θυμάμαι..." Αλήθεια τι θα ήταν ο άνθρωπος χωρίς τις μνήμες του. Τι θα ήταν μια ζωή χωρίς αναμνήσεις. Μια αδιάκοπη προβολή του σήμερα στο μέλλον. Μια ασταμάτητη κίνηση προς τα εμπρός σε έναν κόσμο χωρίς αναφορές. Εμείς, αλλά χωρίς ότι αγγίξαμε, ότι ονειρευτήκαμε, ότι απογοητευτήκαμε, ότι αποδεχτήκαμε, ότι αναθεωρήσαμε. Δηλαδή, εμείς χωρίς... εμάς! Ή, όπως συνόψισε εύστοχα μια μέρα ο Λευτέρης στην Άνδρο: "τελικά είμαστε... τα λάθη μας!...". Με ξάφνιασε. Και πρόσθεσα: "Αλλά και τα σωστά μας"... Αλήθεια τι θα ήταν ένας τόπος χωρίς ιστορία; Τι θα ήταν οι διαδρομές μας χωρίς τα οδόσημα της πορείας, της δικής μας και των άλλων πάνω του; Τι θα ήταν η Άνδρος χωρίς τους Βενετούς και τους Λατίνους, που ήρθαν, έζησαν εδώ, έγιναν ένα με τον τόπο και έστρεψαν το νησί ανατολικά φτιάχνοντας τους θαλάσσιους δρόμους μέχρι την Κωνσταντινούπολη και την Σμύρνη, μέχρι την Μαύρη Θάλασσα, την Αλεξάνδρεια, τον Δούναβη; Μια διαδρομή που άφησε τα ίχνη της στον τόπο, στις μνήμες και στις ψυχές. Είναι αυτά τα σημάδια στο τοπίο, στις πόλεις, στα σπίτια, που αποτυπώθηκαν στις ζωές μας και κυριάρχησαν στις μνήμες μας. Κυρίως στις πρώτες μνήμες που απλώνουν πίσω στην αβασίλευτη παιδική ηλικία τότε όπου ο κόσμος φάνταζε τόσο μεγάλος κι απέραντος, τόσο μαγικός και άγνωστος...  "Θυμάμαι, γιατί τα ξαναζώ" έγραφε ο Μαρσέλ Προυστ... «Πατρίδα μας είναι τα παιδικά μας χρόνια» διάβασα κάποτε σ' έναν τοίχο στο λόφο του Στρέφη.  Αν πατρίδα μας είναι οι τόποι που πρωτο-περπατήσαμε και  πρωτο-ονειρευτήκαμε, οι άνθρωποι που πρωτοζήσαμε τότε ο μικρός αδελφός ήταν μεγάλο μέρος μιας πατρίδας που έχασα. Ένα από αυτά τα σημαδιακά βράδια του Φλεβάρη ταξιδεύοντας από την μια στην άλλα άκρη του νησιού βρέθηκα τυλιγμένος σε μια μουσική μακρινή κι απροσδόκητη. Ήταν ο Παντελής Θαλασσινός. Μιλούσε για χαμένες πατρίδες, για την παλιά Ελλάδα: "Βλέπει ο Θεός τ' Αϊβαλί και σταματάει ο νους του..." Ακούγοντας "τα σμυρνέικα τραγούδια" του Θαλασσινού βρέθηκα να διασχίζω ξαφνικά την Ιστορία του τόπου: από "την παλιά Ελλάδα" μέχρι την Άνδρο! Αλλά και από την παιδική ηλικία μέχρι την μέρα που ο "μικρός" - όπως τον έλεγε η μάνα - έφυγε...  «Ποιος αλήθεια ξέρει το νόημα;» αναρωτιέμαι σήμερα πάλι ανήμερα της γιορτής του. Κι απάντηση δεν έχω... Διαμ. Μπασαντής

Η βροχή ήρθε ξαφνικά. Στο ήσυχο και κρύο πρωινό με τον βορειανατολικό άνεμο ένας σταθερός συνεχής θόρυβος ακουγόταν πάνω στα φύλλα, στο πλακόστρωτο, στα αυτοκίνητο, στη στέγη, στην πέργολα. Μια παράξενη σκοτεινιά στην κοιλάδα. Απέναντι στους Γερακώνες δεν φαίνονταν πολλά πράγματα. Όμως κάτω η Χώρα έμοιαζε πιο φωτεινή. Έβρεχε στα βουνά, αλλά δεν έβρεχε στην μικρή πόλη. Τα παράξενα της βροχής, των χαμηλών σύννεφων, των τοπικών φαινομένων. Πήραμε μερικές φωτογραφίες κι ένα σύντομο βίντεο από συνήθεια. Η βροχή όσο ξαφνικά άρχισε το ίδιο ξαφνικά μετά από λίγο τέλειωσε...   Έτσι που αλλάζει ασταμάτητα ο χειμωνιάτικος καιρός μερικές φορές είναι σα να μεγαλώνει η μέρα, σα να διευρύνεται ο χρόνος, σα να απλώνει περισσότερο η ζωή μας...  Δεν πρόλαβε να έρθει το μεσημέρι και ο ήχος πάλι σταθερός και συνεχής, αλλά πολύ πιο δυνατός διέκοψε την απασχόληση μας. Αυτή την φορά ήταν μια ξαφνική και αρκετά έντονη χαλαζόπτωση. Όλα γύρω άρχισαν να ασπρίζουν. Ο ήχος του χιονιά σε μορφή χαλάζι ήταν έντονος. Στο πλακόστρωτο και στα κοιλώματα του τσιμεντένιου δρόμου του κτήματος άπλωνε το λευκό του χαλαζιού... Κάτω η Χώρα ήταν αυτή την φορά στον ίδιο αστερισμό. Χαλάζι εδώ. Κάτι αντίστοιχο κι εκεί. Έφτασε ο χιονιάς που άσπρισε όλη την Ελλάδα και στην Άνδρο. Κι είμαστε εδώ να περιγράψουμε το φαινόμενο όπως κάναμε τόσες φορές εφέτος και τα τελευταία χρόνια για όλους εσάς που είτε ζείτε στο νησί και παίρνετε μια εικόνα τι γίνεται γύρω σας είτε ζείτε στην Αθήνα είτε αλλού. Ο ιστότοπος αυτός σας ταξιδεύει στην Άνδρο χειμώνα-καλοκαίρι, Πάσχα-Πρωτοχρονιά και τόσες άλλες μέρες τον χρόνο δίνοντας σας εικόνες και περιγραφές στιγμών ξεχωριστών από αυτό το νησί που χάραξε τον καθένα μας με τον δικό του τρόπο... Την ίδια ώρα ψηλά στο Πέταλο είχε φανεί ήδη το χιόνι. Κάτι σαν μνήμη από τον βιαστικό χιονιά, που αυτή την φορά έπιασε σχετικά λίγο την Άνδρο. Βέβαια πάνω στα ψηλά βουνά την έπιασε λίγο περισσότερο. Εκεί στα 800-1000 μέτρα υψόμετρο ο χιονιάς γίνεται χιόνι. Αυτή είναι η Άνδρος των βουνών...  Και ξαφνικά ο καιρός από το χαλάζι με ένα φύσημα του αέρα πέρασε πάλι σε μια ήπια βροχή. Το νερό έσβησε τα λευκά σημάδια του χιονιά. Υπέροχες αυτές οι εναλλαγές του καιρού στην Άνδρο και στο Αιγαίο. Έχει αυτό το μοναδικό χάρισμα ο χειμώνας να μας περνά από το ένα φαινόμενο στο άλλο. Από την μια στιγμή ζωής στην άλλη. Είτε μέσα σε λίγες στιγμές είτε σε λίγη ώρα είτε σε μια μέρα. Έτσι, καθώς αλλάζει μερικές φορές ασταμάτητα ο καιρός μοιάζει σα να μεγαλώνει η μέρα, σα να διευρύνεται ο χρόνος, σα να απλώνει περισσότερο η ζωή μας... "ΕΝ ΑΝΔΡΩ"

Η θάλασσα δείχνει απλώς ταραγμένη. Ξαφνικά το πλοίο σκεπάζεται από ένα μεγάλο κύμα. Από που ήρθε άραγε; Νοτιάς! Παράξενος καιρός. Η θάλασσα δείχνει ταραγμένη. Αλλά όχι όσο με τον βοριά. Τετάρτη, 5/2, το Superferry ξεκινά στην ώρα του. και στα 10 λεπτά από την Ραφήνα αρχίζει να κουνάει. Δεν δίνεις σημασία. Με έναν καφέ κι ένα μπουκάλι νερό μπροστά σου γράφεις στον υπολογιστή τα τρέχοντα και φιλοσοφείς τα μελλούμενα. Όσο το πλοίο πλησιάζει στο κέντρο του Νότιου Ευβοϊκού κουνά περισσότερο. Πίνεις βιαστικά τον καφέ για να μην χυθεί. Συνεχίζεις να κρατάς σημειώσεις. Πλησιάζοντας τους Πεταλιούς πέφτουμε σε μια σειρά μεγάλα κύματα και όλα φεύγουν από τα τραπέζια. Το νερό φτάνει κάτω από μια πολυθρόνα. Το άδειο φλιτζάνι κάνει ράλι σε μια γωνιά. Βάζεις γρήγορα το λαπ-τοπ στη θήκη για να μην το κυνηγάς πουθενά. Κοιτάς τον καπετάνιο, που χαμογελά βλέποντας να τα μαζεύεις όλα. Και λέει φλεγματικά: "είναι το αντιμάμαλο!..."

Του Διαμαντή Μπασαντή   Ταξιδεύοντας δυτικά στην Άνδρο. Μεσημεριανή διαδρομή μέχρι το Μπατσί. Στις ολόλαμπρες μέρες της Αλκυόνης. Κάτω από το απέραντο φως τα νησιά τριγύρω χορεύουν. 5+1 νησιά: η Σύρος, η Γιάρος, η Κύθνος, η Κέα, η Άνδρος. Και στο βάθος τα χιονισμένα βουνά της Εύβοιας.

Του Βασίλη Μαλταμπέ “Είχα ένα χάρτη”, έλεγε.”Αυτός μου έδωσε το έναυσμα της αγάπης για τα ταξίδια. Χάρτης, το αποτέλεσμα ατελείωτων μετρήσεων και αναγωγών. Χάρτης, που έχει φτιαχτεί με αίμα, με λάθη και κόστος ανθρώπινης ζωής. Τώρα βλέπω πάνω στον χάρτη αποτυπωμένο μέσω συμβολισμών τον κόσμο. Αύριο θα ταξιδέψω και θα κατακτήσω αυτό που απεικονίζεται.”

Του Βασίλη Μαλταμπέ   Έπειτα από τέσσερα κείμενα μου που δημοσιεύτηκαν στον αξιόλογο ιστότοπο του ΕΝ ΑΝΔΡΩ, οφείλω ευχαριστίες για την φιλοξενία στον κ. Μπασαντή καθώς και για τυχόν μελλοντικές δημοσιεύσεις. Σαν μια ελάχιστη ένδειξη σεβασμού προς τον γενέθλιο τόπο μου αυτή την φορά προτίμησα να καταθέσω κάποιες σκέψεις σχετικά με αυτόν.

Του Βασίλη Μαλταμπέ   Φωτογραφία από το αρχείο του Εν Άνδρω Κοιτάζω απέναντι. Τσιμεντένιος τοίχος με συρματόπλεγμα. Στις άκρες και στη μέση υψώνονται κυκλικά σαν θλιβερές πολεμίστρες τα φυλάκια. Διαθέτουν στενόμακρα αδιαπέραστα τζάμια, όλο το φως αντανακλάται προς τα έξω σαν καθρέφτης. Πίσω, μόλις που διακρίνονται κάποια κτίσματα, εκτός από του δεσπόζοντος κάτασπρου τρούλου .Ο Παντοκράτωρας από μέσα και αυτός φυλακισμένος θα ’ναι. Πιο πίσω ο όγκος των βράχων απ’ το νταμάρι, ύλη σκληρή. Εδώ φιλοξενούμαι προσωρινά αντίκρυ απ’ τις φυλακές. Είναι απόγευμα, αύριο μετά το μνημόσυνο θα φύγω για Άνδρο. Την επομένη, η μέρα μονότονη, βαριά τα σύννεφα προμηνύουν καταιγίδα. Δεν πέφτει παρ’ όλα αυτά ούτε σταγόνα. Κάποια λωρίδα του ουρανού μένει πιο φωτεινή αφήνοντας που και που ελεύθερες τις σουβλερές ματιές του ήλιου μέσα στην μουντάδα. Μπήκαμε στο κοιμητήρι. Ένα παλιό αγροτικό δίπλα μας. Το προσπερνάμε. Απ’ έξω απ’ την πόρτα του οδηγού διαβάζω:    ΡΓΙΚΟ ΧΟΡΤΑΡΑΣ. Συνεχίσαμε, περάσαμε την είσοδο, θλιβερό καθήκον να τελεστεί το τρισάγιο του προσφιλούς εκλιπόντα. Μια μικρή κλωστή θυμιάματος και γύρω σειρές ομοιόμορφων μαρμάρινων τάφων. Τελειώνοντας βγήκαμε στην λεωφόρο. Τότε θυμήθηκα το ημιφορτηγό αγροτικό όχημα. Προφανώς τα γράμματα ΓΕΩ είχαν φθαρεί και είχαν ξεκολλήσει απ’ την επιγραφή. Ευτυχώς, σκέφτηκα, γιατί πως αλλιώς θα διαπίστωνα ότι και η ΓΗ λειτουργώντας ως αιώνιο μνημικό σύμβολο, μάς αναμένει εν χρόνω στοργικά, κάτω απ’ τον μπλαβί ουρανό. 07.01.20